Frægasta fullveldisræða sögunnar

Ísland byggðist á níundu og tíundu öld af norrænum mönnum sem ýmist komu beint frá Noregi eða eftir viðdvöl á eyjunum undan Skotlandi, Suðureyjum, Hjaltlandseyjum og Orkneyjum.

Noregskonungar freistuðu þess að ná undir sig þeim löndum sem byggð voru norrænu fólkí vestri. Þegar á elleftu öld náði Ólafur digri Haraldsson Noregskonungur að gera Færeyjar að skattlandi sínu.

Ólafur digri, sem fékk viðurnefnið helgi eftir að hafa fallið í orustu við bændaher á Stiklastöðum 1030, gerði tilraun til að ná fótfestu á Íslandi um líkt leyti og Færeyingar létu undan vilja hans.

Þórarin Nefjólfsson var erindreki kongungs. Á alþingi fór hann þess á leit við Íslendinga að þeir gæfu konungi Grímsey. Sá sem mestu réð fyrir norðan í þá tíð var Guðmundur ríki Eyjólfsson og vildi hann gefa konungi Grímsey og fá á móti vináttu og heimboð.Grímsey var almenningur og eyjan því til ráðstöfunar samkvæmt almannavilja.

Tilmæli konungs eru borin undir bróður Guðmundar ríka, sem kenndur er við bæ sinn og nefnist Einar Þveræingur. Svar Einars er frægasta ræða á íslensku um fullveldið og hættur sem stafa að útlendum yfirráðum á íslensku landi. Ræðan er færð í letur á 13. öld af Snorra Sturlusyni.  Hann vissi sitt lítið af hverju um ásælni Noregskonunga enda galt hann fyrir með lífi sínu að reka ekki nógu kappsamlega erindi Hákonar gamla, sem tókst að sölsa undir sig Ísland með Gamla sáttmála árin 1262/64.

Ræðu Einars Þveræings er að finna í Heimskringlu. Þar segir um viðbrögð almennings við sjónarmiðum Einars:

,,Og þegar er Einar hafði þetta mælt og innt allan útveg þenna þá var öll alþýða snúin með einu samþykki að þetta skyldi eigi fást. Sá Þórarinn þá erindislok sín um þetta mál.”

Ólafur digri ætlaði ekki að láta við svo búið standa og stefndi til sín íslenskum höfðingjum. Konungi varð þó ekki kápan úr klæðinu því. Stilastaðaorusta batt enda á tilburði konungsvaldsins í Noregi að leggja undir sig Ísland á elleftu öld. Um 200 árum seinna tókst Noregskonungum ætlunarverkið en þá logaði Ísland í innanlandsófriði sem kenndur er við Sturlungaöld.

Úr  Heimskringlu                

Ræða Einars Þveræings Eyjólfssonar
Þá svarar Einar: "Því em eg fáræðinn um þetta mál að engi hefir mig að kvatt. En ef eg skal segja mína ætlan þá hygg eg að sá muni til vera hérlandsmönnum að ganga eigi undir skattgjafir við Ólaf konung og allar álögur hér, þvílíkar sem hann hefir við menn í Noregi. Og munum vér eigi það ófrelsi gera einum oss til handa heldur bæði oss og sonum vorum og allri ætt vorri þeirri er þetta land byggir og mun ánauð sú aldregi ganga eða hverfa af þessu landi. En þótt konungur sjá sé góður maður, sem eg trúi vel að sé, þá mun það fara héðan frá sem hingað til þá er konungaskipti verður að þeir eru ójafnir, sumir góðir en sumir illir. En ef landsmenn vilja halda frelsi sínu því er þeir hafa haft síðan er land þetta byggðist þá mun sá til vera að ljá konungi einskis fangstaðar á, hvorki um landaeign hér né um það að gjalda héðan ákveðnar skuldir þær er til lýðskyldu megi metast. En hitt kalla eg vel fallið að menn sendi konungi vingjafir, þeir er það vilja, hauka eða hesta, tjöld eða segl eða aðra þá hluti er sendilegir eru. Er því þá vel varið ef vinátta kemur í mót. En um Grímsey er það að ræða ef þaðan er engi hlutur fluttur sá er til matfanga er þá má þar fæða her manns. Og ef þar er útlendur her og fari þeir með langskipum þaðan þá ætla eg mörgum kotbóndunum muni þykja verða þröngt fyrir durum."