Sendiherra vill orku og völd

Framganga sendiherra ESB á Íslandi undanfarið hefur komið ýmsum á óvart og spurningar vaknað um það hvort eðlilegt sé að sendifulltrúar erlendra ríkja eða ríkjasambanda hegði sér með slíkum hætti. Haraldur Ólafsson, formaður Heimssýnar, telur þó fulla ástæðu til að svara málflutningi sendiherrans og sýna hvað í honum raunverulega felst. Haraldur fjallar um þetta í grein sem Morgunblaðið birti í fyrri mánuði og er endurbirt hér.

 

Birt í Morgunblaðinu 22. nóvember 2018:

Sendiherra vill orku

"Líklega er leitun að dæmi um að sendiherra hafi á síðari árum sótt svo ákaft að gestgjafar hans létu af hendi völd til húsbænda sendiherrans."

Sendiherra biður um vald
Sendiherra erlends ríkjasambands ávarpar Íslendinga í Morgunblaðinu 15. nóvember síðastliðinn og fer mörgum orðum um mikilvægi þess að Íslendingar færi ríkjasambandinu völd og ítök í orkumálum á Íslandi. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem sendiherrann ávarpar þjóðina með þetta erindi svo ljóst er að nokkuð liggur við að Íslendingar láti undan. Líklega er leitun að dæmi um að sendiherra hafi á síðari árum sótt svo ákaft að gestgjafar hans létu af hendi völd til húsbænda sendiherrans.

Er sendiherrann að hóta Íslendingum?
Rökin sem tiltekin eru fyrir því að Íslendingar ættu að gangast undir orkulöggjöf Evrópusambandsins eru í fyrsta lagi að hún sé ljómandi góð fyrir neytendur. Umhyggja sendiherrans fyrir neytendum á Íslandi er vissulega aðdáunarverð, en hann getur verið þess fullviss að Alþingi og önnur stjórnvöld á Íslandi eru fullfær um að tryggja hagsmuni neytenda og ef eitthvað vantar þar upp á geta íbúar landsins kosið sér nýtt Alþingi. Það er kallað lýðræði og virkar betur en sú aðferð að fela ókjörnum aðilum í útlöndum völdin. Þá bendir sendherrann á að Norðmenn lendi í vandræðum ef Íslendingar gangist ekki undir lögin. Vera má að Norðmenn séu álitnir aular í því umhverfi sem sendiherrann er, en það er á skjön við reynslu þess sem þetta skrifar. Ef Norðmenn kæra sig um, verða þeir ekki í neinum vandræðum með að framselja allt það vald sem þeim sýnist út í buskann, án leiðsagnar og hjálpar Íslendinga. Reyndar er það svo að yfirgnæfandi meirihluti Norðmanna kærir sig ekki um orkulagabálkinn svo viðbúið er að vinum Íslendinga í Noregi muni fjölga ef málið spillist. Siðast en ekki síst segir sendiherrann að hluti EES-samningsins ógildist hugsanlega tímabundið. Þar á hann væntanlega við fyrri orkubálka. Vandséð er að það skipti Íslendinga og Evrópusambandið máli að þeir falli niður. Ef sendiherrann á við að aðrir hlutar EES-samningsins en þeir sem lúta að orkumálum ógildist er rétt að hann orði þær hótanir skýrar svo ekkert fari milli mála.

Óumdeilt valdaframsal
Til er skotgröf þar sem til skamms tíma var barist fyrir þeim hugmyndum að orkustofa Evrópusambandsins (ACER) fengi engin völd, því eftirlitsstofnun EFTA (ESA) hefði þau, að landsreglarinn væri íslenskur og stjórnvöld á Íslandi hefðu ávallt síðasta orðið varðandi tengingu við útlönd. Situr nú sendiherrann nánast einn eftir við varnir í þeirri skotgröf. Staðreyndin er nefnilega sú að landsreglarinn heyrir ekki undir íslensk stjórnvöld, heldur undir hið erlenda vald og rækilega er tekið fram að ESA framfylgir ákvörðunum orkustofu Evrópusambandsins. Hugsanleg höft íslenskra stjórnvalda á sæstreng mundu verða talin óhemil magntakmörkun á útflutningi, auk þess sem slíkt gengi gegn samþykktri innviðaáætlun sambandsins. Nú þegar er deilt um hvar mörk valdheimilda fyrrgreindra aðila liggja. Vitaskuld veit enginn hvernig þeir munu fara með vald sitt, nú eða eftir áratug. Vitað er þó að í álitamálum mun Evrópusambandið sjálft kveða upp dóma, ekki leikmenn eða dómarar úti á Íslandi.

Stórveldi hafa skoðun á málum
Sendiherrann fullyrðir að orkulöggjöf Evrópusambandsins muni vart gilda um sæstreng milli Íslands og Bretlands. Það kann að vera, en það er ekki augljóst, því enginn veit hvernig sambandi Breta og Evrópusambandsins verður háttað í orkumálum í framtíðinni. Hvernig sem sú lending verður ætti vart að koma neinum á óvart að sambandið hefði skoðun á slíkum sæstreng, þó ekki væri nema vegna þess að stórveldi hafa tilhneigingu til að hafa skoðun á málum óháð því hvort þau koma þeim við eða ekki. Evrópusambandið gæti til dæmis beitt sér fyrir því að sæstrengur yrði lagður til Írlands en ekki Bretlands. Hver veit? Reyndar segir sendiherrann að enginn í Brussel velti fyrir sér sæstreng. Sjálfsagt eru margar vistarverur í höll Evrópusambandsins og skiljanlegt að sendiherrann hafi ekki heimsótt þær allar. Hann hefur greinilega ekki verið mættur þar sem sæstrengur til Íslands var dreginn á kort og ákveðið að hann væri forgangsverkefni í innviðaáætlun sambandsins. Það kort var teiknað og stimplað í Brussel, liklega daginn sem sendiherrann var fjarverandi.

Ósýnilegir andstæðingar Evrópusamstarfs
Að lokum deilir sendiherrann tárvotur með okkur reynslu sinni af vonsku sískrökvandi andstæðinga Evrópusamstarfs í Bretlandi. Gott er að geta glatt þennan gest okkar Íslendinga með því að upplýsa að hér á landi eru ákaflega fáir andstæðingar Evrópusamstarfs. Ef frá eru taldir fáeinir maðkar í mjöli fyrr á árum og á köflum óþörf fyrirferð danskra og um hríð breskra yfirvalda hefur samstarf við önnur Evrópulönd í grófum dráttum gengið þokkalega í á annað þúsund ár og engar horfur eru á breytingu þar á. En þótt andstæðingar Evrópusamstarfs séu ekki margir á Íslandi eru andstæðingar þess að deila völdum yfir orkumálum á Íslandi með erlendu ríkjasambandi afar margir. Þar fer nefnilega allur þorri þjóðarinnar og ólíkt sendiherranum hefur hann ekki misskilið neitt.

Haraldur Ólafsson
Formaður Heimssýnar