Fjölmiðlakönnun viðheldur misskilningi um aðlögunarferlið

Nýleg skoðanakönnun viðheldur þeim leiða misskilningi að það sé hægt að sækja um aðild að ESB og kíkja í pokann á meðan vinnureglur ESB þýða í raun að umsóknarríki þarf að aðlaga sig og uppfylla öll helstu skilyrði væntanlegs samnings áður en hann er undirritaður.

Núverandi ríkisstjórn er búin að setja umsóknina á ís. Hún er komin í frost og í raun dauð þannig lagað séð. Aðildarsinnar reyna þó hvað þeir geta að þýða hana upp í þeirri von að hægt verði að endurnýta hana einhvern tímann.

Liður í þeirri baráttu er innhopp Stefáns Fule stækkunarstjóra ESB í íslensk stjórnmál í dag og svo einnig undarlega unnin skoðanakönnn sem sýnir reyndar svart á hvítu að mikill meirihluti þeirra landsmanna sem tekur afstöðu er á móti aðild að ESB, en kippir sér svo sem ekki upp við það þótt kannaður verði hugur manna til þess hvort halda eigi viðræðum áfram. 

Fólk er greinilega sumt hvert búið að gleyma hvernig þetta gengur allt fyrir sig. 

Þegar lesin er lýsing ESB á því hvað umsókn að ESB felur í sér verður varla dregin önnur ályktun en sú að umsóknarferli feli í sér aðlögun að regluverki ESB og að umsóknarríkið eigi að uppfylla aðildarsamninginn fyrir undirritun.

Þetta sést þegar skoðuð er vefsíða á vegum ESB. Í tilviki Íslands var því með aðlögunarferlinu verið að þvinga Ísland inn í ESB án þess að þjóðin hefði verið spurð að slíku.

Umrædd vefsíða ESB er hér:

http://ec.europa.eu/enlargement/policy/steps-towards-joining/index_en.htm

Brot af þessu hefur verið birt áður, en hér er lausleg þýðing á öllum textanum, að öðru leyti en því sem fjallar um löndin á Balkanskaga.

Það væri kannski ráð fyrir fréttamenn Ríkisútvarpsins og yfirmenn þeirrar stofnunar að kynna sér þessa síðu.

Skref í átt að aðild

Ferli aðildar að ESB (aðlögun) felst í stórum dráttum í þremur skeiðum:

1. Þegar land er reiðubúið verður það opinber umsækjandi (e. candidate) að aðild – en þetta felur samt ekki nauðsynlega í sér að formlegar samningaviðræður hafa verið opnaðar. (Athugasemd þýðanda: Hér er áhersla á að land sé reiðubúið.)

2. Umsækjandinn fer í formlegar aðildarsamningaviðræður, sem er ferli sem felur í sér upptöku þeirra laga sem eru í gildi í ESB, undirbúning þess að vera í almennilegri aðstöðu til að nota lögin og beita þeim, og auk þess að innleiða lögfræðilegar, stjórnsýslulegar og efnahagslegar umbætur sem landið verður að innleiða til þess að geta uppfyllt skilyrði um aðild, en þetta er þekkt sem aðlögunarskilyrði.

3. Þegar samningaviðræðum og meðfylgjandi umbótum er lokið að mati beggja aðila getur landið orðið aðili að ESB.

Aðildarsamingaviðræður – í smáatriðum

Samningaviðræður um aðild geta ekki hafist fyrr en allar ríkisstjórnir ESB hafa samþykkt, með einróma ákvörðun ráðs Evrópusambandsins, ramma eða umboð til samninga við umsóknarlandið.Samningaviðræður eiga sér stað á milli ráðherra og sendiherra ríkisstjórna ESB og umsóknarlandsins á vettvangi sem kallaður er milliríkjaráðstefna (intergovernmental conference).

Samningaviðræður fyrir hvern kafla byggjast á eftirfarandi atriðum:

1. Skimun – framkvæmdastjórnin framkvæmdir nákvæma skoðun, ásamt umsóknarlandinu, á hverju málefnasviði (kafla), til þess að ákvarða hve vel landið er undirbúið. Niðurstöður úr skimun undir hverjum kafla birtir framkvæmdastjórnin hverju aðildarlandi í formi skimunarskýrslu. Niðurstaða þessarar skýrslu eru síðan meðmæli framkvæmdastjórnarinnar um að annað hvort hefja samningaviðræður beint eða meðmæli um að krefjast þess að sérstök skilyrði – opnunarviðmið – verði uppfyllt.

2. Samningastaða – áður en samningaviðræður geta hafist verður umsóknarlandið að greina frá stöðu sinni og ESB verður að fallast á sameiginlega stöðu. ESB setur lokunarviðmið fyrir flesta kafla sem umsóknarlandið verður að uppfylla áður en samningaviðræðum á viðkomandi málefnasviði er hægt að loka. Fyrir kafla 23 og 24 leggur framkvæmdastjórnin til að í framtíðinni verði þessir kaflar opnaðir á grunni aðgerðaáætlana, með tímabundin viðmið sem verður að uppfylla á grunni innleiðingar áður en lokunarviðmið eru sett.

Hraði samningaviðræða ræðst síðan af hraða umbóta og því hve fljótt ríki aðlagast lögum ESB. Lengd samningaviðræðna getur verið breytileg – það að ríki byrji á sama tíma er engin trygging fyrir því að þau ljúki samningaviðræðum á sama tíma.

Að ljúka samningaviðræðum

1. Einstökum köflum lokað

Samningaviðræðum um einstaka kafla er ekki hægt að loka fyrr en allar ríkisstjórnir í ESB eru sáttar við framför umsóknarríkis á því málasviði sem kaflinn fjallar um, eins og slíkt kemur fram í greiningu af hálfu framkvæmdastjórnarinnar. Samningaferlinu í heild sinni er svo ekki lokið fyrr en öllum köflum hefur verið lokað. 2. Aðlögunarsamningur

Aðlögunar(accession)samningurinn er það sem límir saman aðild landsins að ESB. Hann felur í sér sundurliðuð ákvæði og skilyrði fyrir aðild, öll bráðabirgðaákvæði og fresti, og auk þess nákvæma lýsingu á fjárhagslegum skuldbindingum og fyrirvörum.

Samningurinn er ekki endanlegur og bindandi fyrr en hann:

o hlýtur stuðning ESB-ráðsins, framkvæmdastjórnarinnar og Evrópuþingsins

o er undirritaður af umsóknarlandinu og fulltrúum allra ESB-landa

o er fullgiltur af umsóknarlandinu og hverju einstöku ESB-landi, samkvæmt þeirra eigin stjórnarskrárreglum (afgreiðslu þings, þjóðaratkvæðagreiðslu, o.s.frv.) 3. Land í samþykktarferli
Þegar samningur hefur verið undirritaður, gerist umsóknarland land í samþykktarferli. Þetta felur í sér að gert er ráð fyrir að það verði fullgildur aðili að ESB á þeim degi sem tilgreindur er í samningi, að því gefnu að samningurinn hafi verið fullgildur. Í millitíðinni nýtur umsóknarlandið kosta sérstaks fyrirkomulags, svo sem þess að geta gert athugasemdir við drög að tillögum ESB, samskipti, tilmæli eða frumkvæði, og vera í virkri áheyrnarstöðu í stofnunum ESB og stjórnsýslueiningum (aðildarlandið hefur leyfi til að tjá sig en ekki greiða atkvæði). Svo er í lokin fjallað um atriði sem snerta löndin á Balkanskaga, en því er sleppt hér.