Jón Bjarnason og Atli Gíslason skrifa um ESB-umsóknina

Jón Bjarnason Atli Gíslason hvetja til þess í grein í Morgunblaðinu í dag að umsóknin um aðild að ESB verði formlega afturkölluð. Jafnframt lýsa þeir því hvernig málið var unnið í tíð fyrrverandi ríkisstjórnar. Grein þeirra er fróðleg lesning.

 

Jón Bjarnason er varaformaður Heimssýnar og fyrrverandi ráðherra og Atli Gíslason er hæstaréttarlögmaður og fyrrverandi alþingismaður.  

 

Jón og Atli byrja á því að lýsa því viðhorfi Vilhjálms Bjarnasonar þingmanns Sjálfstæðisflokksins að þar sem umsókn eigi að fela í sér vilja til inngöngu í ESB sé eðlilegast að draga umsóknina til baka þar sem ekki er vilji til þess meðal þjóðar, þings og ríkisstjórnar að ganga í sambandið. 

 

Jafnframt lýsa Jón og Atli því ferli sem málið fór í gegnum í þingflokki Vinstri grænna og innan ríkisstjórnarinnar. Greinin er hin fróðlegasta og skemmtilegasta lesning - og er birt  hér í heild sinni:

 

 

 

Afturköllum umsóknina um aðild að ESB

 

 

 

 

Hörðustu ESB-sinnar eins og Vilhjálmur Bjarnason alþingismaður viðurkenndu á Alþingi (16.1. 2014) að umsókn um aðild að ESB fæli beinlínis í sér vilja til inngöngu í sambandið. Hinsvegar væri ekki meirihluti innan þingflokka núverandi ríkisstjórnar fyrir inngöngu og því væri réttast að slíta þeim viðræðum formlega. Það er aðeins gert með því að Alþingi afturkalli umsóknina frá í júlí 2009.

 

Reiptog um ESB vorið 2009

 

Okkur er minnistæð ESB-umræðan innan þingflokks VG við ríkisstjórnarmyndunina vorið 2009. Hún miðaði að stórum hluta að því að snúa niður þann hóp sem fylgdi hugsjónum, kosningaloforðum og grunnstefnu flokksins og neitaði að styðja aðildarumsókn að ESB. Lítið fór fyrir efnislegri umræðu innan þingflokksins um hvað umsóknin fæli í sér. Vísað var til þess að Norðmenn hefðu fellt aðildarsamning án þess að þurfa að breyta neinu hjá sér í samningsferlinu. Enginn nefndi að slíkt var ekki lengur í boði af hálfu ESB. Samþykktum ESB þar að lútandi hafði verið breytt eftir að Norðmenn felldu samninginn. Ýmsir reyndu að sannfæra sjálfa sig og aðra um að hægt væri að sækja um í þykjustunni, hringja dyrabjöllunni og hlaupa svo fyrir horn þegar húsráðandi opnaði. Aðrir töluðu digurbarkalega og sögðust ætla að sýna ESB í tvo heimana, setja fram hörð skilyrði, fyrirvara og tímasetningar sem sambandið yrði að samþykkja áður en gengið væri til samninga. Aumust voru þó rök þeirra sem sögðust verða að samþykkja umsóknina, leika sér að fullveldinu til þess eins að samþykkja kröfur Samfylkingarinnar. Þessu reiptogi innan þingflokksins lauk með því að fimm þingmenn undir forystu Atla Gíslasonar lögðu fram bókun sem kvað á um að umsókn um aðild að ESB yrði ekki studd. Síðar kom í ljós að margir í þingliði VG voru í raun stuðningsmenn aðildar að ESB.

 

Þá var horfið frá því að umsókn að ESB væri » ríkisstjórnarmál«, heldur yrði hún einskonar þingmannamál og réði meirihluti Alþingis örlögum slíkrar tillögu. Var fallist á að hverjum þingmanni væri frjálst að tala fyrir sinni skoðun í ESB-málum og greiða um þau atkvæði í samræmi við hana. Sú yfirlýsing rataði inn í samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar. Síðar var reynt að virða þá samþykkt að vettugi.

 

Nú er búið að kíkja í pakkann

 

Þrátt fyrir alla svardaga fór auðvitað svo að ESB neitaði að taka við skilyrtri umsókn enda stóð það aldrei til af þeirra hálfu. - Það væri Ísland sem sækti um aðild á forsendum ESB, en ekki öfugt. - Bréfið sem utanríkisráðherra fór með til Brussel var stutt og án skilyrða. Síðar kom það einnig í ljós að Icesave-samningarnir voru skilgetið afkvæmi ESB-umsóknarinnar. Þótt stjórnmálamenn og forystumenn ríkisstjórnar héldu áfram til heimabrúks yfirlýsingum eins og að »kíkja í pakkann«, »ná sem bestum samningum«, » kanna kosti og galla aðildar« var svar ESB alltaf kalt og skýrt: Allt eða ekkert.

 

Um aðildarumsókn og stækkunarferil segir svo á heimasíðu ESB: »Aðildarviðræður snúast um skilyrði fyrir og tímasetningar á upptöku umsóknarlands á reglum ESB, framkvæmd þeirra og beitingu - sem fylla 90 þúsund blaðsíður. Um þessar reglur ... verður ekki samið.« (Sjá frumtexta á ensku hér neðst).

 

Afturköllun IPA-styrkjanna er skýr staðfesting á stefnu og skilyrðum ESB fyrir framgang umsóknar að sambandinu. Aðeins er hægt að hraða ferlinu með því að flýta aðlöguninni.

Þótt við Össur Skarphéðinsson utanríkisráðherra værum á fullkomlega öndverðum meiði í ESB-málum hélt hann því aldrei fram að hægt væri að semja sig frá lagaverki og sáttmálum ESB. Hinsvegar er hægt að hafa lúmskt gaman af því hvernig Össur hæðist að ESB-einfeldni og tvískinnungi formanna fyrrverandi ríksstjórnarflokka í bók sinni, Ári Drekans. Hún er mjög reyfaraleg á köflum, en það er önnur saga.

 

Alþingi ber að sýna heiðarleika og afturkalla umsóknina

 

Nú hefur umsóknarferlið staðið í fjögur ár og löngu er komið í ljós það sem reyndar var vitað fyrir að ESB veitir engar varanlegar undanþágur frá sáttmálum sínum, laga- eða regluverki. Ríkisstjórn sem er andvíg inngöngu í ESB getur ekki haldið aðlögunarferli áfram. Það er komið nóg af tvískinnungi. Það er að okkar mati heiðarlegast og réttast að afturkalla umsóknina strax formlega eins og núverandi ríkisstjórnarflokkar lofuðu fyrir síðustu kosningar. Annars bíður þeirra eilíf umræða um svikabrigsl með utanríkismálin í uppnámi.

 

Með hreint borð, ESB-umsóknina út af borðinu, er hægt að byggja upp eðlileg samskipti Íslands og ESB á grunni tvíhliða samninga eins og við gerum við aðrar þjóðir.

 

Það er svo sjálfstætt mál hvort og hvenær efnt verður til þjóðaratkvæðagreiðslu þar sem spurt er: »Vilt þú að Ísland gangi í ESB?« Slíka tillögu geta ESB-sinnaðar ríkisstjórnir (verði þær aftur til í framtíðinni) lagt fram hvenær sem þeim sýnist eða einstakir þýlyndir þingmenn.

 

 »Accession negotiations focus on the conditions and timing of the candidate's adoption, implementation and application of EU rules, some 90,000 pages of them. And these rules are not negotiable.«