Framkvæmd Schengen- og Dyflinarsamkomulags grafa undan ESB

Meðfylgjandi frétt ber með sér að flóttamannavandinn og framkvæmd Schengen- og Dyflinarsamkomulagsins séu að grafa undan ESB. Sænskir Íhaldsmenn vilja nú loka landamærum að Svíþjóð og utanríkisráðherra Lúxemborgar segir flóttamannavandann grafa undan ESB og geta leitt til stríðs.

Í dag lögðu sænskir jafnaðarmenn til að hert landamæraeftirlit og ákveðnari skráning flóttamanna yrði tekin upp í Svíþjóð og að þeir yrðu sendir til baka sem ekki uppfylltu þær kröfur sem alþjóðasamningar gera. Svíar saka Dani og aðrar þjóðir um að hleypa tugþúsundum flóttamanna hindrunarlaust í gegnum sín lönd til að þeir geti sest að í Svíþjóð. Fjörutíu þúsund flóttamenn komu til Svíþjóðar í október síðastliðnum. Styrkur Svíþjóðardemókrata, sem eru andvígastir straumi innflytjenda til landsins, hefur aukist verulega. Ríkisstjórnin segir að þolmörkum í flóttamannamálum í Svíþjóð hafi verið náð og íhaldsmenn vilja ganga harðar fram og taka upp virkara landamæraeftirlit. Boðaðir hafa verið samráðsfundir helstu stjórnmálaflokka um málið.

Svíþjóð er í hópi þeirra landa í Evrópu sem hefur hlutfallslega miðað við mannfjölda tekið á móti einna flestum flóttamönnum. Andstæðingar íhaldsmanna í landinu segja að þeir séu með tillögu sinni í dag að leggja til að Svíþjóð segi sig úr samfélagi Evrópuþjóða. Íhaldsmenn svara á móti og segja að þeir vilji bara tryggja að aðrar þjóðir fylgi Dyflinnar-reglugerðinni sem er ætlað að stuðla að því að ríki sem hælisleitendur komi til fyrst beri ábyrgð á að taka mál þeirra upp.

Flóttamenn eiga bágt en þær þjóðir sem sinna þeim mest bera líka þungar byrðar. Ef marka má yfirlýsingar forystumanna í Evrópu upp á síðkastið eru vissar grunnstoðir í Evrópu að kikna undan þeim. Vonandi rætist úr - en vandinn er mikill.  

„Evrópusambandið getur sundrast“

Veigamikil rök gegn evru

Það eru mörg rök gegn því að Íslendingar taki upp evru sem gjaldmiðil. Rökin eru fyrst og fremst af efnahagslegu tagi. Dýpstu og mikilvægustu rökin varða efnahagslega velferð íslensku þjóðarinnar til framtíðar. Þó er einnig hægt að sækja sér rök í sögulega þróun líkt og forsætisráðherra gerði nýlega þegar hann sagði að ef Ísland hefði verið hluti af ESB og með evru hefði íslenska ríkið komist í mun verri stöðu í hruninu en þó varð og í raun orðið gjaldþrota.

Yrðum við með evru í framtíðinni myndi hagur íslensku þjóðarinnar ráðast í mun meiri og hættulegri mæli en nú er af aðstæðum í Þýskalandi og öðrum kjarnaríkjum evrusvæðisins. Þar sem hagsveiflan hér á landi er allt önnur en þar gætu afleiðingarnar orðið skelfilegar fyrir Ísland.

 

Önnur hagsveifla – önnur peningastefna hentar

Hagsveiflan er allt önnur hér á landi en á evrusvæðinu. Það gerir það m.a. að verkum að Ísland og evrusvæðið er ekki hagkvæmt gjaldmiðilssvæði samkvæmt hagfræðilegri skilgreiningu. Þess vegna hentar ekki sama peningastefna. Afleiðingin gæti orðið ýmist mun meiri verðbólga hér á landi eða meira atvinnuleysi. Slík þróun hefur átt sér stað á Írlandi, Grikklandi og í öðrum jaðarríkjum evrusvæðisins og slíkt er að eiga sér stað í Finnlandi. Reyndar má minna á að evrusvæðið sjálft er ekki hagkvæmt gjaldmiðilssvæði sem sést á því að mikil gliðnun hefur átt sér stað í hagþróun á svæðinu frá því að evran var tekin upp. Verðþróun á útflutningsvörum og verðlag almennt hefur verið með mun hagfelldari hætti í Þýskalandi en víðast annars staðar. Það hefur haft það í för með sér að þýskar vörur hafa selst betur og meira, Þjóðverjar hafa safnað afgangi á viðskiptum við útlönd á meðan ýmsar aðrar evruþjóðir hafa búið við halla í viðskiptum við útlönd. Þjóðverjar hafa safnað eignum á meðan margar aðrar þjóðir hafa safnað skuldum og atvinnuástandi í Þýskalandi hefur verið með besta móti á meðan talsvert atvinnuleysi hefur verið víða annars staðar. Á suðurjaðri evrusvæðisins hefur atvinnuleysið verið upp undir 50 prósent meðal ungs fólks og á sumum svæðum, og ábilinu 20-30 prósent almennt, svo sem á Grikklandi og Spáni. Ef Ísland gerðist aðili að ESB og evru er mjög hætt við því að á nokkurra ára tímabili myndu vandamálin safnast upp með líkum hætti og gerst hefur á öðrum jaðarsvæðum Evrópu. Þar með yrði velferð íslensku þjóðarinnar stefnt í voða líkt og gerst hefur í Grikklandi, á Spáni og víðar.

 

Lægri vextir?

En hvað með vextina? Vextir eru jú miklu lægri á evrusvæðinu núna. Það er alveg rétt en ástæðan eru hinir gífurlegu erfiðleikar sem eiga sér stað á evrusvæðinu. Nýlega lýsti seðlabankastjóri ástandinu þannig að hækka þyrfti vexti hér á landi vegna þess að efnahagslífið væri knúið áfram af viljugum folum sem þyrfti að hemja. Ástandið er allt annað á evrusvæðinu. Þar eru ekki viljugir folar sem draga áfram efnahagslífið heldur staðir, óviljugir og þreyttir klárar sem mega muna fífil sinn fegurri. Þess vegna eru vextir á evrusvæðinu nánast í núlli og evrubankinn nánast gefur með lánum sínum til viðskiptabankanna í þeirri von að hægt verði að koma lánsfé til þeirra sem gætu nýtt það til að skapa atvinnutækifæri. Þrátt fyrir tilraunir í nokkur ár hefur ekki samt ekki tekst að blása lífi í glæður atvinnulífs á evrusvæðinu. Þess vegna eru vextir þar svo lágir.

Svo er rétt að hafa í huga að innan evrusvæðisins eru vextir til einstaklinga og fyrirtæja mjög misjafnir og alls ekki þeir sömu. Svokallaðir smásöluvextir fara eftir aðstæðum í fjármálalífi hvers lands. Þess vegna yrði ekkert sjálfgefið að vextir á lánum til einstaklinga og fyrirtækja hér á landi yrðu þeir sömu og hjá bönkunum í Finnlandi, hvað þá hjá stórbönkunum í Þýskalandi.

Það yrði stórhættulegt fyrir íslenska þjóð til lengdar að búa við sama gjaldmiðil og sömu peningastefnu og kjarnaþjóðirnar á miðju meginlandi Evrópu. Við sjáum það á hinum hrikalegu afleiðingum sem átt hafa sér stað í Grikklandi, á Spáni og við sjáum það á því sem er nú að gerast í Finnlandi.

Þess vegna þurfum við að treysta á okkur sjálf og alls ekki gefa eftir yfirráðin í gjaldmiðilsmálum til stofnana og embættismanna í Frankfurt og Brussel.

 

 

Skeflilegt ef Ísland hefði verið í ESB

Ísland hefði getað orðið gjaldþrota hefði það verið aðili að ESB í hruninu. Þá hefðu skattgreiðendur á Íslandi verið þvingaðir til að taka á sig einkaskuldir bankanna líkt og á Grikklandi og Írlandi. Þetta segir Sigmundur Davíð Gunnlaugsson í viðtali við erlenda vefinn politico.eu en Eyjan endurbirtir. Atvinnuleysi á Írlandi er nú um 10% en um 25% á Grikklandi.

Af hverju eru vextir hærri hér en í nágrannalöndunum?

Að undanförnu hefur átt sér stað umræða um það að vextir séu hærri hér en í ýmsum nágrannalöndum okkar. ESB-aðildarsinnar vilja sumir meina að ástæða hárra vaxta sé sá gjaldmiðill sem við notum. Á móti hafa ýmsir, m.a. forsætisráðherra, bent á að vextir séu mjög misjafnir í evrulöndunum og að ástæða fyrir lágum vöxtum þar nú sé hið efnahagslega kul sem þar á sér stað. Undir þetta taka hagfræðingar. 

Spyr.is birtir svar við ofangreindri spurningu en vefurinn beindi spurningunni til Seðlabanaka Íslands og fékk það svar sem að neðan greinir.

Texti Spyr.is er svohljóðandi:

Af hverju eru vextir hærri hér en í öðrum löndum?

Lesandi sendi fyrirspurn um hvers vegna vextir hér á landi væru svona háir og af hverju þeir væru ekki eins og á Norðurlöndum. Í svari frá Seðlabanka Íslands, er bent á fyrirlestur Þórarins G. Péturssonar, aðalhagfræðings Seðlabanka Íslands, sem haldin var hjá félagi atvinnurekanda í september sl. Þar kemur fram að Seðlabankanum hafi tekist að koma verðbólgu úr tæplega 20% í kjölfar fjármálakreppunnar í 2,5% markmið bankans snemma árs 2014. Síðan hefur verðbólgan hjaðnað enn frekar í kjölfar lækkunar á heimsmarkaðsverði olíu. 

Verðbólgan hefur aukist á ný og er enn undir markmiði og er svipuð og í mörgum iðnríkum. Hagvöxtur hefur verið töluvert meiri hér á landi en í flestum öðrum iðnríkjum og hefur verið hátt í tvöfalt meiri á fyrri hluta ársins, en í flestum þeirra. Þórarinn segir að slök efnahagsþróun hér á landi yfir langan tíma, hafa gert það að verkum að trúverðugleiki verðbólgumarkmiðsins hafi hlotið skaða og það taki langan tíma að bæta það. 

Hefðbundnar peningastefnureglur gefa til kynna að vextir í öðrum iðnríkjum eiga að vera mjög lágir og jafnvel neikvæðir væri það mögulegt. Sambærilegar reglur gefa það til kynna að vextir hér á landi eigi að vera töluvert hærri og að núverandi vaxtastig sé ekki svo fjarri lagi. 

 

Lesandi spyr:

Af hverju eru vextir svona háir á Íslandi? 7-8 prósent vextir af íbúðalánum? Af hverju eru vextir ekki eins og á Norðurlöndunum? Hver ræður vöxtunum í bönkunum?        

Spyr.is leitaði til Seðlabankans og fyrir þeirra hönd svaraði Stefán Jóhann Stefánsson, ritstjóri: 

„Til að svara þessum spurningum hef ég kosið að taka nokkra punkta úr nýlegum fyrirlestri Þórarins G. Péturssonar, aðalhagfræðings Seðlabanka Íslands, sem hann flutti hjá félagi atvinnurekenda. Þar spyr Þórarinn af hverju vextir séu hærri hér en í öðrum iðnríkjum.

 

Í fyrirlestri Þórarins kemur fram að Seðlabankanum hafi tekist að koma verðbólgu úr tæplega 20% í kjölfar fjármálakreppunnar í 2,5% markmið bankans snemma árs 2014 og að síðan hafi verðbólgan hjaðnað enn frekar í kjölfar lækkunar á heimsmarkaðsverði olíu. Verðbólgan hafi aukist á ný og sé enn undir markmiði og svipuð og í ýmsum öðrum iðnríkjum en meiri en í þeim ríkjum þar sem verðbólga er minnst.

 

Í ágústspá Seðlabankans hafi verið talið að slakinn í þjóðarbúinu hafi verið horfinn í byrjun árs og að framleiðsluspenna myndist í ár sem nemur liðlega 1% af framleiðslugetu. Í flestum öðrum iðnríkjum sé hins vegar töluverður slaki enn talinn vera fyrir hendi, t.d. er hann talinn vera um 2% af framleiðslugetu í Bandaríkjunum og á evrusvæðinu. Hagvöxtur mældist 5,2% á fyrri hluta ársins hér á landi en var t.d. 2,8% í Bandaríkjunum og einungis 1,1% á evrusvæðinu. Hagvöxtur hafi því verið töluvert meiri hér á landi en í flestum öðrum iðnríkjum og hafi verið hátt í tvöfalt meiri á fyrri hluta ársins en í flestum þeirra.

 

Nafnvöxtur eftirspurnar hefur einnig verið verulega meiri hér á landi en í öðrum iðnríkjum – að hluta til vegna kröftugs viðskiptakjarabata í kjölfar lækkunar olíuverðs (en það á einnig við um flest hinna ríkjanna). Nafnvöxtur vergrar landsframleiðslu var ríflega 13% á fyrri hluta ársins en á bilinu 0-5% í hinum ríkjunum.

 

Þá hafi launhækkanir hér á landi jafnframt verið langt umfram það sem þekkist í öðrum iðnríkjum: á fyrri hluta ársins hækkaði launakostnaður á framleidda einingu (hækkun launakostnaðar umfram framleiðnivöxt) um ríflega 8% en um ½-2½% í þeim ríkjum sem til samanburðar eru. Og þessi munur á eftir að aukast enn frekar þegar nýgerðir kjarasamningar koma að fullu til framkvæmda.

 

Þá kemur fram í fyrirlestri Þórarins að þessi þróun sé ekki ný af nálinni: launakostnaður á framleidda einingu hafi ítrekað hækkað langt umfram það sem þekkist meðal annarra iðnríkja – sérstaklega frá miðjum síðasta áratug. Meðalhækkun launakostnaðar hér á landi frá 2000 sé 5,2% en 1,3% meðal annarra OECD-ríkja. Það leiði til versnandi samkeppnisstöðu þjóðarbúsins og viðvarandi þrýstings á gengi krónunnar og þar með á verðbólgu.

 

Slök efnahagsstjórnun hér á landi yfir langan tíma geri það að verkum að trúverðugleiki verðbólgumarkmiðsins – hinnar peningalegu kjölfestu hagstjórnar – hafi beðið hnekki og það taki jafnan langan tíma að bæta. Það krefjist aðhaldssamari peningastefnu en ella og dragi úr möguleikum hennar til að styðja við raunhagkerfið á samdráttartímum.

 

Þá segir Þórarinn, og er þá kannski komið að kjarna svarsins, að hefðbundnar peningastefnureglur gefi til kynna að vextir í öðrum iðnríkjum eigi að vera mjög lágir og jafnvel verulega neikvæðir væri það mögulegt (eins og t.d. í Bandaríkjunum). Sambærilegar reglur gefi hins vegar til kynna að vextir hér á landi eigi að vera töluvert hærri og að núverandi vaxtastig sé ekki svo fjarri lagi.“