Hjörleifur Guttormsson um flóttamannastrauminn í Evrópu

Hjörleifur Guttormsson, fyrrum ráðherra og þingmaður, ritar reglulega athyglisverðar blaðagreinar um þjóðfélagsmál líðandi stundar, af þekkingu og yfirvegun. Um síðustu helgi birti Morgunblaðið grein eftir hann um straum flóttamanna til Evrópu. Þar segir hann flest benda til þess að þetta sé aðeins upphafið að holskeflu sem ríða muni yfir vestanverða Evrópu af auknum þunga næstu árin. 

Hjörleifur segir að ólík viðbrögð ríkja ESB við flóttamannastraumnum bætist nú við háværa bresti sem fyrir voru í sambandinu. Regluverk um ytra landamæraeftirlit og um hælisleitendur hafi hrunið. Í Þýskalandi réðu hagsmunir þýsks vinnumarkaðar viðbrögðum stjórnvalda þar til í óefni stefndi. 

Þá segir Hjörleifur að þurrð auðlinda eins og ferskvatns samhliða loftlagsbreytingum og vaxandi efnahagsleg misskipting í heiminum hafi sín áhrif, einnig í hinum þróuðu ríkjum. Ef miklir og örir fólksflutningar bætist við slíkar aðstæður sé hætt við að það leiði til vaxandi spennu að viðbættum árekstrum af menningarlegum eða trúarlegum toga. Því blasi við gífurlegur vandi sem kalli á grundvallarbreytingar í samskiptum innan þjóðríkja og milli heimshluta. Þá segir Hjörleifur: „Mannúðarstefna er fögur hugsjón og nærtæk öllu heilbrigðu fólki. En hætt er við að hún endist skammt ef að þrengir efnahagslega og gefa þarf upp á nýtt í velferðarkerfi sem þegar berst í bökkum.“

Þá segir Hjörleifur að mikilvægt sé að Íslendingar meti sjálfir hvernig best sé að taka þátt í að leysa vanda flóttamanna. Í þeim efnum sé fyrirliggjandi endurskoðun á lögum um útlendinga í samvinnu innanríkisráðuneytis og þverpólitískrar þingmannanefndar jákvætt og tímabært skref. Þá ætti það að vera stefnan að ná sem fyrst því viðmiði Sameinuðu þjóðanna að framlag Íslands til þróunaraðstoðar verði 0,7% af árlegri þjóðarframleiðslu.

Greinin í heild er aðgengileg hér að neðan:

 

Hjörleifur Guttormsson

Flóttamannastraumurinn –  baksvið og horfur

Hreyfiafl flóttamannabylgjunnar sem risið hefur og borist að ströndum Evrópu af auknum þunga síðustu misseri er samsett af mismunandi þáttum. Stærsti áhrifavaldurinn eru styrjaldarátök sem rekið hafa fólk burt frá heimkynnum sínum á vergang út í óvissu þar sem flestir hafna í flóttamannabúðum, en hluti tekur sig síðan upp í leit að vænlegri framtíð. Styrjaldirnar í Afganistan, Írak, Sýrlandi og Líbíu, sem Vesturveldin bera höfuðábyrgð á, eru drýgsta undirrótin, en þar við bætast skærur, óstjórn og innanlandsátök í mörgum Afríkuríkjum sem magnast hafa frá síðustu aldamótum. Netvæðingin og fjölmiðlabyltingin í krafti hennar flytur fréttir um gull og græna skóga handan Miðjarðarhafs inn í neyðarbúðir og fátækustu hreysi. Smygl á fólki yfir hafið við hraklegustu aðstæður hefur á fáum árum orðið blómstrandi atvinnugrein sem minnir á þrælasölu fyrri alda. Flest bendir til að þetta sé aðeins upphafið að holskeflu sem ríða muni yfir vestanverða Evrópu af auknum þunga næstu árin. Athyglisvert er að Bandaríkin sem hvað mesta ábyrgð bera á upplausninni, taka aðeins við örfáum af þeim sýrlensku flóttamönnum sem leita vestur um haf.

Evrópusambandið í uppnámi

Ólík viðbrögð við flóttamannastraumnum í ríkjum Evrópusambandsins bætast nú við háværa bresti sem fyrir voru, síðast vegna Grikklands á efnahagslegri vonarvöl. Frjálst flæði fólks innan ESB var einn af marglofuðum hornsteinum fjórfrelsisins, en á móti skyldi koma hert og örugg landamæravarsla út á við. Schengen-kerfið um afnám landamæraeftirlits sem Ísland var vélað inn í um síðustu aldamót og Dyflinarreglugerðin um hælisleitendur áttu að vera meginstoðir til að tryggja framkvæmd þessa fyrirkomulags.  Nú er Schengenkerfið í uppnámi og alls óvíst um framtíð þess og Þýskaland hefur sagt sig frá Dyflinarreglugerðinni þegar sýrlenskir hælisleitendur eiga í hlut. Þótt þýsk stjórnvöld baði sig nú í sviðsljósi fjölmiðla fyrir meinta mildi í garð flóttamanna, saka margir þarlendis Merkel kanslara um sýndarmennsku og að hagsmunir þýsks vinnumarkaðar ráði för á kostnað viðleitni til einingar þarlendis og innan ESB. Hætt er líka við því að glansmyndin fölni þegar farið verður að vísa fjölda nýkominna flóttamanna til baka, en aðeins fáar vikur eru liðnar síðan þýska stjórnin með samþykki Bundestag herti á ákvæðum um hælisumsækjendur.   

Arðrán og efnahagsleg misskipting

Flutningar fjölda fólks landshorna og landa á milli eru ekki nýir af nálinni, sumpart vegna rýrnandi landkosta og harðinda sem og væntinga um betra líf annars staðar. Fjöldaflutningar fólks frá Norðurlöndum til Vesturheims á seinnihluta 19. aldar eru þar nærtækt dæmi. Ytri aðstæður mannkyns eru nú hins vegar gerbreyttar, íbúafjöldi jarðar hefur fjórfaldast á síðustu 100 árum, þurrð auðlinda eins og ferskvatns blasir við samhliða loftslagsbreytingum, og efnahagsleg misskipting fer ört vaxandi, einnig innbyrðis í þróuðum ríkjum. Ef miklir og örir fólksflutningar bætast við slíkar aðstæður er hætt við að það leiði til vaxandi spennu að viðbættum árekstrum af menningarlegum eða trúarlegum toga. Hér blasir því við gífurlegur vandi sem kallar á grundvallarbreytingar í samskiptum innan þjóðríkja og milli heimshluta. Mannúðarstefna er fögur hugsjón og nærtæk öllu heilbrigðu fólki. En hætt er við að hún endist skammt ef að þrengir efnahagslega og gefa þarf upp á nýtt í velferðarkerfi sem þegar berst í bökkum. Minnast má í því sambandi niðurlags kvæðis eftir Örn Arnarson um refinn: „En það, sem ei verður etið,/aldrei lagavernd fær./Svo langt kemst mannúð manna/sem matarvonin nær.“ 

Ísland svari hófstilltum kröfum

Brýnt er að íslensk stjórnvöld fylgist sem best með því sem er að gerast alþjóðlega í málefnum flóttamanna og marki sér stefnu sem taki mið af aðstæðum hérlendis. Nú þegar liggur fyrir mikilvæg og um margt farsæl reynsla af komu innflytjenda hingað og aðlögun þeirra. Íslensk stjórnvöld hafa hingað til ekki tekið við flóttamönnum nema þeim sé búin besta aðstaða, sem hlýtur að setja ákveðin takmörk um fjölda þeirra. Fyrirliggjandi endurskoðun á lögum um útlendinga í samvinnu innanríkisráðurneytis og þverpólitískrar þingmannanefndar er jákvætt og tímabært skref. Öllum má vera ljóst að Ísland leikur ekki stórt hlutverk í að leysa þann alþjóðlega vanda sem við blasir vegna aðstreymis flóttamanna norður á bóginn. Spurningar um árlegan tölulegan fjölda sem tekið verði við hérlendis geta verið misvísandi og beint athygli frá kjarna máls, sem er að vanda til verka til lengri tíma litið. Liður í framlagi Íslands ætti líka að vera að auka stig af stigi framlag okkar til þróunaraðstoðar þannig að það nái sem fyrst viðmiði Sameinuðu þjóðanna um 0,7% af árlegri þjóðarframleiðslu. Efnahagslegur jöfnuður og sjálfbært umhverfi er jafnframt það markmið sem vænlegast er til árangurs fyrir almannaheill og á því sviði hafa Íslendingar sem aðrir verk að vinna.

Hjörleifur Guttormsson

ESB-málið gleymt og grafið hjá VG?

ESB-málið virðist ekki hafa verið rætt á flokksráðsfundi hjá Vinstri grænum nýverið. Það er ekki stafkrók um það mál að finna hvorki í ræðu formanns né í fréttum af vef flokksins. Styrmir Gunnarsson vekur athygli á þessu. VG virðist sem sagt ætla að reyna að þegja málið í hel. Minnt skal á að Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, sagði fyrr í dag að ESB-málið væri steindautt í íslenskri pólitík.

ESB-umsóknin er steindauð, segir Bjarni Ben

Bjarni Benediktsson, fjármálaráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins, sagði í viðtali á Sprengissandi Bylgjunnar rétt í þessu að ESB-umsóknin væri steindauð og að það væri enginn að tala um að halda viðræðum við ESB áfram. Engum flokki dytti í hug að hefja slíkar viðræður án þess að spyrja þjóðina fyrst.

Bjarni sagði auk þess að það hefði enginn áhuga á aðild að Evrópusambandinu í dag. Það væri búið að loka Evrópustofu og það væru önnur mál brýnni í dag. Bjarni hafði heldur ekki neinn áhuga á evrunni og sagði að það væri verið að vinna að því að styrkja hag Íslendinga með núverandi gjaldmiðil og með bættri hagstjórn, svo sem með nýjum fjármálareglum og bættum aga við hagstjórn.

Bjarni sagði einnig að það að hafa eigin gjaldmiðil hafi verið okkar björgunarhringur eftir hrunið. Við hefðum náð aðlögun og samkeppnisforskoti á aðra.

Jeremy Corbyn vill helst losna við Evrópusambandið

Jeremy Corbyn, nýkjörinn leiðtogi Verkamannaflokksins í Bretlandi,  hefur lengi verið efasemdarmaður um ESB. Hann hefur talið að það þurfi að umbreyta sambandinu. Hann hefur áður sagt að hann myndi ekki útiloka stuðning við kröfuna um úrsögn Breta úr sambandinu, en í aðdraganda kjörs hans sem leiðtogi Verkamannaflokksins hefur hann þó lagt áherslu á að Bretar ættu að breyta sambandinu innanfrá. 

Þá hefur Corbyn gagnrýnt evrusamvinnuna og segir að ESB geri ekki nóg fyrir venjulegt fólk.

Corbyn kjörinn leiðtogi Verkamannaflokksins

ESB stendur á sama um aukin smit á Íslandi

ESB vildi algjörlega líta framhjá því að mikil hætta væri á að ýmsir sjúkdómar bærust strax í íslenska búfjárstofna með innflutningi dýra og að þeir gætu valdið miklum usla í landbúnaði hér. Í nýrri skýrslu er komist að þeirri niðurstöðu að þetta hefði orðið raunin ef Ísland hefði látið undan kröfum ESB um frjálsan flutning á lifandi dýrum á milli landa í aðlögunarviðræðunum við ESB hér um árið. 

Um þetta er fjallað í frétt á blaðsíðu 6 í Morgunblaðinu í dag. 

Evran hentar síst fyrir Ísland segja skýrslur Seðlabankans

Þórarinn Pétursson, aðalhagfræðingur Seðlabankans, hélt nýverið erindi um kosti Íslands í gjaldmiðilsmálum. Erindið byggir hann á þeirri vinnu sem átt hefur sér stað í Seðlabankanum um málið. Þar kemur fram að evran hentar síst fyrir Ísland af Evrópulöndum.

Í erindi Þórarins og skýrslum Seðlabankans kemur fram:

• Innlend hagsveifla er lítið tengd hagsveiflu evrusvæðisins. Þeir þættir sem skýra hagsveifluna hér á landi virðast hafa litla fylgni við sambærilega þætti á evrusvæðinu.
• Það sama á við gagnvart öðrum iðnríkjum. Drifkraftar hagsveiflunnar á Íslandi virðast hafa tiltölulega lítil tengsl við drifkrafta hagsveiflu annarra iðnríkja.
• Ísland er í hópi þeirra Evrópuríkja sem minnstan ábata hefðu af aðild að evrusvæðinu.

Um 70% Íslendinga hafna framsali ríkisvalds til ESB

Samkvæmt niðurstöðu skoðanakönnunar eru 68,9 prósent landsmanna mjög eða frekar andvíg því að stjórnarskrá Íslands verði breytt þannig að Alþingi geti framselt hluta íslensks ríkisvalds til alþjóðlegra stofnana. Ætla má að þetta endurspegli svipaða afstöðu fólks til aðildar að ESB sem fæli í sér framsal á ríkisvaldi.  

Þetta kom fram í skoðanakönnun sem MMR gerði fyrir vefsíðuna Andríki fyrir rúmu ári.

Það er rétt að minna á þetta í tilefni af umræðu um breytingu á stjórnarskránni, en ein hugmynda þar að lútandi er að leggja til auknar heimildir til Alþingis til að framselja valdi.

Það má jafnframt minna á að í kosningum um stjórnarskrármál sem efnt var til af miklum vanefnum á síðasta kjörtímabili þorðu hvatamenn um stjórnarsrkrárbreytingar ekki að leggja fyrir þá grundvallarspurningu hvort fólk vildi heimila valdaframsal. Það var ótrúlegur kveifarskapur af þeim - og reyndar lágkúrulegur óheiðarleiki.

Styrmir sakar stjórnarflokkana um svik í ESB-málinu

Styrmir Gunnarsson, fyrrverandi ritstjóri Morgunblaðsins og mikill áhrifamaður í Sjálfstæðisflokknum til áratuga, sakar ríkisstjórnarflokkana um svik við kjósendur sína í ESB-málinu í pistli sem hann birtir á vef sínum í dag. 

Í pistlinum segir Styrmir að báðir stjórnarflokkarnir hafi gengið til kosninga vorið 2013 með þá yfirlýstu stefnu að binda endi á umsóknarferlið. Það hafi mistekist. Þá segir Styrmir að fróðlegt verið að fylgjast með því hvort málið verði áfram svæft á komandi landsfundi Sjálfstæðisflokksins.

Pistill Styrmis er birtur hér í heild en er auk þess aðgengilegur á vef hans.

 

Hvernig ætla stjórnarflokkarnir að útskýra fyrir kjósendum svik sín í ESB-málinu?

Fimmtudagur, 10. september 2015

Í ljósi þeirrar þagnar, sem ríkti um stöðu aðildarumsóknar Íslands að Evrópusambandinu í umræðum um stefnuræðu forsætisráðherra í fyrrakvöld verður að telja nokkuð ljóst að núverandi ríkisstjórn og stjórnarflokkar ætla að láta hér við sitja og gera ekki frekari tilraunir til að draga aðildarumsóknina til baka með afgerandi hætti. Það þýðir að komist aðildarsinnuð ríkisstjórn til valda á ný áÍslandi mun slík ríkisstjórn leita eftir því við Evrópusambandið að þráðurinn verði tekinn upp þar sem frá var horfið.

Þetta eru alvarlegustu mistök núverandi ríkisstjórnar og þingflokka hennar vegna þess að þau mistök snúast ekki um dægurmál heldur grundvallarmál.

Frá sjónarhóli stuðningsmanna ríkisstjórnarinnar lítur staðan út á þennan veg:

1. Báðir flokkarnir gengu til kosninga vorið 2013 með þá yfirlýstu stefnu að binda endi á umsóknarferlið. Það hefur mistekizt.

2. Forystumenn beggja stjórnarflokkanna töluðu á þann veg fyrir kosningarnar að þjóðin hafði réttmæta ástæðu til að ætla að hún fengi að segja sitt á þessu kjörtímabili. Finna mátti á tali nýkjörinna þingmanna vorið og sumarið 2013 að þá þegar var lítill vilji til þess að standa við þau fyrirheit.

3. Veturinn 2014 ætlaði ríkisstjórnin sér að ljúka málinu með þingsályktun á Alþingi. Húngafst upp við það.

4. Haustið 2014 gáfu forystumenn ríkisstjórnar skýrt til kynna í persónulegum samtölum aðný þingsályktunartillaga yrði lögð fram öðru hvoru megin við áramót. Snemma á þessu ári töluðu þeir á sama veg. Í mars varð breyting á og ríkisstjórnin ákvað að draga umsóknina til baka með einhliða bréfi til ESB, sem hún taldi sig á grundvelli lögfræðiálits hafa heimild til.

5. Um efni bréfsins var samið við ESB fyrirfram og jafnframt var fyrirfram samið um hvernig því yrði svarað. Þeir samningar voru algerlega ófullnægjandi frá sjónarhóli andstæðinga aðildar á Íslandi en þar að auk sveik ESB það samkomulag og enn loðnari svör bárust. Miðað við þær upplýsingar sem forsætisráðherra gaf opinberlega í kjölfar heimsóknar hans til Brussel og viðræður hans við helztu ráðamenn þar leiddu þau samtöl ekki til neinna breytinga á svörum ESB.

Af framangreindu er ljóst að stjórnarflokkarnir báðir hafa brugðizt kjósendum sínum í þessu stóra máli þar sem Sjálfstæðisflokkurinn hefur engum andmælum hreyft svo vitað sé.

Vísbendingar eru um að þingmenn Sjálfstæðisflokksins ætli að láta hér við sitja. Framundan er landsfundur flokksins. Fróðlegt verður að fylgjast með því, hvortsvæfingin mun einnig ná til landsfundar og hvort landsfundarfulltrúar láta gott heita.

Framsóknarflokkurinn ber hina stjórnskipulegu ábyrgð á afgreiðslu málsins og þar er sama sagan.

Það verður athyglisvert að fylgjast með því í kosningabaráttunni 2017 hvernig þessir tveirflokkar og frambjóðendur þeirra reyna að útskýra svik sín í málinu.