Endurskoðun á EES-samningnum

Endurskoðun á EES-samningnum hefur eilítið verið til umræðu hér á landi og eitthvað meira í Noregi. Hjörtur J. Guðmundsson blaðamaður á Morgunblaðinu skrifar um þetta í blaðið í dag:

Tveir áratugir voru í byrjun þessa árs síðan Ísland gerðist aðili að samningnum um Evrópska efnahagssvæðið (EES). Fyrir þá sem ekki þekkja til var samningurinn gerður á milli Evrópusambandsins og Fríverzlunarsamtaka Evrópu (EFTA) og felur í meginatriðum í sér að EFTA-ríkin Ísland, Noregur og Liechtenstein eru í raun aðilar að innri markaði Evrópusambandsins gegn því að taka upp þá löggjöf sambandsins í landsrétt sinn sem á við um hann.

Hvort Ísland ætti að gerast aðili að EES-samningnum var umdeilt þegar samningurinn var gerður og hefur í raun alltaf verið umdeilt þó að minna hafi farið fyrir þeirri umræðu í seinni tíð. Fátt bendir til annars en að Ísland geti áfram verið aðili að EES-samningnum um ókomna tíð en samningurinn, líkt og aðrir slíkir, geta þó eðli málsins samkvæmt aldrei orðið markmið í sjálfu sér. Markmiðið hlýtur alltaf að vera hagsmunir Íslands og íslenzku þjóðarinnar. Fyrir vikið er sjálfsagt og eðlilegt að reglulega sé lagt mat á það hvort slíkir milliríkjasamningar þjóni þeim hagsmunum. Þó komizt hafi verið að þeirri niðurstöðu á einum tímapunkti er ekki þar með sagt að svo verði um aldur og ævi.

Einn helzti gallinn við EES-samninginn er að hann hegðar sér í meginatriðum með sama hætti og Evrópusambandið. Það er að hann stefnir jafnt og þétt í átt til aukins samruna þó að vissulega sé það einungis á því afmarkaða sviði sem samningurinn nær til. Hið sama á raunar líka við um Schengen-samstarfið sem Ísland á einnig aðild að og gengur út á að fella niður hefðbundið landamæraeftirlit á milli aðildarríkjanna en efla það (allavega í orði kveðnu) á ytri landamærum svæðisins.

Þannig er EES-samningurinn í raun kominn í dag langt út fyrir það umfang sem reiknað var með fyrir tveimur áratugum. Í það minnsta hér á landi. Ekki sízt þegar kemur að því regluverki Evrópusambandsins sem taka þarf upp hér á landi þó að það sé aðeins hluti af heildarregluverki sambandsins. Til að mynda hefur verið bent á dæmi þess að EES-samningurinn, sem greiða átti aðgang Íslendinga að innri markaði Evrópusambandsins, sé farinn að hamla aðgengi okkar að öðrum mörkuðum vegna þess að regluverk sambandsins, sem við þurfum að fara eftir til að mynda varðandi vörumerkingar og öryggisstaðla, er ekki gjaldgengt annars staðar.

Ég tel að hagsmunum lands og þjóðar væri mun betur borgið með því að EES-samningnum væri breytt í svokallaðan annarrar kynslóðar fríverzlunarsamning líkt og bæði EFTA og Evrópusambandið hafa gert á undanförnum árum. Þannig er sambandið til að mynda að gera slíkan samning bæði við Kanada og Bandaríkin. Slíkur samningur fæli til að mynda ekki í sér einhliða upptöku á reglum annars samningsaðilans og þvældist ekki fyrir viðskiptum við önnur ríki. 

Til varnar krónunni

Fréttahaukur Morgunblaðsins í efnahagsmálum segir að fjármagnshöft gætu hafa verið hér jafnvel þótt við hefðum verið búin að taka upp evru og vísar til Kýpur í því samhengi.

Hörður Ægisson segir svo á síðu 16 í viðskiptakálfi Moggans í dag:

Þær fullyrðingar eru ítrekað settar fram, einkum og sér í lagi af þeim sem telja það upphaf og endi alls að Ísland gangi í ESB og taki upp evru, að afnám fjármagnshafta sé aðeins vandi vegna krónunnar. Með öðrum orðum sé um að ræða gjaldmiðilsvanda - ef Ísland væri með evru myndi sá vandi er lýtur að uppgjöri slitabúanna og afnámi hafta »gufa upp«. Slíkt stenst enga skoðun.

Losun hafta og hugsanleg (misráðin) innganga í evrópska myntbandalagið eru tvö aðskilin mál. Reynsla Kýpverja, sem tóku upp evru 2008, er þar nærtækt dæmi en bankakerfi landsins riðaði til falls í ársbyrjun 2013. Gripið var til þeirra úrræða, með aðstoð sérfræðinga frá Seðlabanka Íslands, að setja víðtækar hömlur á úttektir af bankainnstæðum og fjármagnshreyfingum á milli landa. Þrátt fyrir tuga prósenta niðurskrift á ótryggðum bankainnstæðum dugði það ekki til. Evrópski seðlabankinn neitaði að gerast lánveitandi til þrautavara með því að fjármagna »ófjármagnaðar« fjármagnshreyfingar kýpverskra fjármálastofnana. Átján mánuðum síðar eru enn fjármagnshöft til staðar á Kýpur og óvíst hvenær hægt verður að aflétta þeim.

Ekkert styður því þá skoðun að staða Íslands hefði verið önnur með evru sem gjaldmiðil. Nauðsynlegt er að íslenskir stefnusmiðir hafi í huga þennan lærdóm af evrukreppunni í því skyni að réttar ákvarðarnir verði teknar við losun hafta. Það hefur komið í ljós, nokkuð sem hefði ekki átt að koma neinum á óvart, að allar evrur eru ekki jafnar þegar á reynir.

Lítil spilling á Íslandi

Ísland er meðal þeirra landa þar sem opinber spilling er einna minnst. Þetta kemur ítrekað fram í ýmsum könnunum. Nýleg könnun sýnir að Ísland er í 12. sæti af ríflega 170. 

Norðurlöndin verma efstu sætin þar sem spilling er minnst. Þegar ESB-löndin eru skoðuð eru það einungis Norðurlöndin í ESB, Holland og Luxemborg sem virðast standa sig betur en við. ESB-löndin í suður-, mið- og austurhlutum Evrópu eru aðeins hálfdrættingar á við Ísland í þessum efnum.

Það hlýtur því að vera nokkuð gott að búa á Íslandi.

Evrópskir bankar í verri stöðu en talið var

Mun fleiri bankar hefðu fallið á álagsprófi evrópska seðlabankans ef nýjar eiginfjárkröfur hefðu verið teknar með í reikninginn. Þetta kemur fram á vef Viðskiptablaðsins.

Þar segir einnig: 

Nýlegt álagspróf, sem lagt var á evrópska banka, var gallað og í raun eru nokkrir stórir evrópskir bankar ekki með nægilegt eigið fé til að standast annað hrun á fjármálamörkuðum. Er þetta meðal niðurstaðna rannsókna, sem unnar voru af Keefe, Bruyetta & Woods og Dönsku alþjóðamálastofnuninni. Samkvæmt niðurstöðum rannsóknanna hefðu stórir bankar á borð við Deutsche Bank og BNP Paribas fallið á prófinu, ef tekin hefði verið með í reikninginn krafa um viðbótar 3% eiginfjárhlutfall sem taka á gildi á næsta ári.

Samkvæmt þriðju rannsókninni, sem unnin var af Centre for European Policy Studies í Brussel, hefðu Deutsche og BNP staðist prófið, en 28 aðrir bankar hefðu fallið.

Samkvæmt nýjum stöðlum eiga bankar að hafa tiltækt eigið fé sem samsvarar 3% af heildareignum. Er þetta til viðbótar við kröfur um áhættuvegið eigið fé. Hefði Evrópski seðlabankinn tekið þessa nýju kröfu með í reikninginn hefðu tólf stórir evrópskir bankar, sem stóðust próf bankans, þurft að afla sér samtals um 66 milljarða evra til að uppfylla eiginfjárkröfurnar.

 

 

Atli Harðarson fjallar um lýðræði

Atli Harðarson heimspekingur fjallaði um lýðræði í ávarpi á fullveldishátíð Heimssýnar í gær. Hann greindi frá mikilvægi stjórnarskrár Norðmanna 1814 í þróun lýðræðis á Norðurlöndum og sagði frá tveimur stoðum lýðræðisins. Önnur hliðin snýst um að almennir borgarar eigi þess kost að ráðgast um mál samfélagsins og hafa áhrif á það sem mestu skiptir fyrir velferð þeirra. Þessi hlið hefur farið halloka á síðustu árum, segir Atli. Hin hliðin snýst um réttindi og að yfirvöld þurfi að leggja verk sín í dóm kjósenda.

Í lok erindis síns sagði Atli:

Það er tæpast hægt að ljúka ræðuhöldum á þessari samkomu og á þessum degi án þess að segja fáein orð um Evrópusambandið. Þegar rætt er um takmarkað lýðræði innan þess er oftast átt við að þeir sem mynda framkvæmdastjórnina og ráðherraráðið þurfi ekki að standa almenningi reikningsskap ráðsmennsku sinnar. Það virðist yfirleitt gert ráð fyrir að það hálfa lýðræði sem ég hef lýst dugi og yfirstjórn Sambandsins eigi að passa að fólk njóti réttinda sinna og markaðirnir fari eftir réttum reglum. Þeir sem hafa þessa hálfu sýn sjá ekki að neitt vanti nema lýðræðislegt aðhald. Sumir þeirra sjá að vísu að þetta eitt er mikil vöntun og alvarleg. Reynsla Evrópuþjóða af stjórnvöldum sem ekki þurfa að óttast kosningar er skelfileg, svo ekki sé meira sagt. En þrátt fyrir það virðist mér að einhliða áhersla á neytendur með réttindi fremur en borgara með skyldur sé til þess fallin að Sambandið líti heldur skár út en það gerir ef við höfum heillega mynd af lýðræðinu. Innan Evrópusambandsins geta almennir borgarar svo sem haft staðbundna stjórn og gripið inn í alls konar smámuni. Ég er hræddur um að inngrip í eitthvað á stærð við til dæmis Icesave-málið sé hrein fjarstæða.

Það er hægt að hugsa sér að bæta einhvers konar lýðræðislegu aðhaldi við regluverk stórríkis margra þjóða. Það er jafnvel hægt að vona að það verði gert. Þeim sem hugsa um samfélagið sem hóp neytenda með réttindi þar sem ópólitískur markaður fóðrar neysluna og ópólitísk yfirvöld tryggja réttindi, sem eru eins og af himnum ofan og enginn getur ákveðið neitt um – þeim þykir kannski best að markaðurinn sé sem stærstur og ríkið líka. Það er væntanlega einhver stærðarhagkvæmni í þessu eins og fleiru. En ef menn hugsa um sjálfa sig sem borgara með skyldur, líta á það sem sitt hlutverk að vera við þar sem menn ráða ráðum sínum um efni sem mestu varða – hljóta þeir þá ekki að verja þann eina vettvang þar sem er kostur á að vera skyldurækinn borgari? Á slíkum vettvangi þarf, að ég held, að vera samkennd og sameiginlegur skilningur. Sameiginlegt tungumál hjálpar. Mannréttindi og samskipti á markaði krefjast þess hins vegar ekki að menn eigi annað sammerkt en mennskuna.

Ég held að til þess að lifa saman sem borgarar með skyldur þurfum við að hafa taugar hvert til annars – helst að þykja vænt um samfélag okkar og vera til í að leggja nokkuð á okkur. Þessi hlið lýðræðisins er kannski fremur von en veruleiki. En ég held, eins og Orla Lehman gerði fyrir rúmlega einni og hálfri öld, að erindi okkar við heiminn velti á því að við höldum í þessa von. Það getum við tæpast gert eins og nú háttar nema við varðveitum þjóðríkið. Það er eini vettvangurinn sem við höfum fyrir lýðræði sem stendur báðum fótum á jörðinni.

Ómar Ragnarsson til stuðnings fullveldinu

Ómar Ragnarsson kemur fullveldinu til stuðnings í bloggi sínu í gær. Hann segir fullveldisdaginn 1. desember 1918 hugsanlega vera merkasta daginn í sögu Íslands í 750 ár. Ómar segir að ekki megi gleyma fullveldisdeginum því með fullveldinu hafi Íslendingum verið tryggt með samningi að velja sér annað fyrirkomulag en konungssamband við Danmörku.

Eftir að fullveldi Íslands var viðurkennt og sjálfsstjórn þess jókst færðist íslenska þjóðin úr því að vera ein sú fátækasta úr því að vera ein sú ríkasta á innan við öld.

Það er því full ástæða til að halda fullveldinu á lofti og minnast þess alveg sérstaklega eftir fjögur ár þegar fullveldið verður aldargamalt.

 

Peningavandamál á evrumarkaði

Sameiginlegur markaður fyrir peninga er ekki til á evrusvæðinu jafnvel þótt löndin hafi sameiginlegan gjaldmiðil. Afleiðingin er sú að skortur er á fé í sumum hlutum myntbandalagsins en ofgnótt annars staðar. Jafnvel þótt vextir banka séu mjög breytilegir eftir evrulöndum geta sparendur ekki fært sér það í nyt.

Skýrsla frá Seðlabanka Evrópu sýnir að innlánsvextir á stuttum innlánum séu frá 0,3% í Lúxemborg og Lettlandi og upp í 2,6% á Kýpur. Ólíkar reglur fyrir starfsemi banka og tungumálaerfiðleikar gera fólki það erfitt fyrir að flytja sparnað sinn á milli landa. Afleiðingin er meðal annars sú að skortur er á fjármagni í ákveðnum löndum og fyrir vikið geta bankar þar lánað minna en ella til framkvæmda og atvinna verður minni.

Það eru því miklar viðskiptahindranir á peningamarkaði evrusvæðisins sem hafa alvarlegar afleiðingar, svo sem allt of lítinn sparnað í sumum löndum, of lítið fé til fjárfestinga og þar af leiðandi meira atvinnuleysi. 

Fullveldishátíð Heimssýnar í kvöld klukkan 20

Fullveldishátíð Heimssýnar verður haldin á Hótel Sögu í kvöld, mánudagskvöldið 1. desember 2014 klukkan 20.00 á Hótel Sögu. Hátíðarræðu flytur dr. Atli Harðarson, heimspekingur og fyrrverandi skólameistari Fjölbrautaskóla Vesturlands og nú lektor við Háskóla Íslands.

 

Fullveldishátíð Heimssýnar 1. desember 2014

Heimssýn fagnar fullveldisdeginum 1.desember í Snæfelli á Hótel Sögu klukkan 20.00 með fjölbreyttri dagskrá:

Hátíðarræða: Dr. Atli Harðarson fyrrverandi skólameistari, lektor við Háskóla Íslands.

Ávörp:  Jón Bjarnason, fyrrverandi ráðherra og formaður Heimssýnar.

Jóhanna María Sigmundsdóttir, alþingismaður og varaformaður Heimssýnar.

Halldóra Hjaltadóttir, formaður Ísafoldar, félags ungs fólks gegn ESB-aðild.

Tónlist: Hópur söngvara og hljóðfæraleikara flytur söngva úr Söngvasafni Sigurðar Þórarinssonar jarðfræðings.

Hljómsveitin Reggie Óðins flytur nokkur lög.

Þorvaldur Þorvaldsson syngur við undirleik Judy Þorbergsson.

Fjöldasöngur

Kaffiveitingar

Allir eru hjartanlega velkomnir

1.desember 1918 öðlaðist Ísland fullveldi á ný eftir áratuga og alda baráttu.

Stöndum vörð um fullveldið!