Staða og þróun Íslands og ESB mæla gegn aðild

Heimssýn, samtök sjálfstæðissinna í Evrópumálum, hvetur til þess að tillaga til þingsályktunar um að draga til baka umsókn Íslands um aðild að ESB verði samþykkt. Í umsögn Heimssýnar er fjallað talsvert um lýðræðislega þætti málsins en einnig um atriði er varða stöðu og þróun bæði Íslands og ESB. Hér er birtur sá kafli sem varðar fyrirkomulag, stöðu og þróun ESB sem mæla gegn aðild Íslands að sambandinu.

 

Umsögnin í heild er aðgengileg hér á vef Alþingis. 

 

 

Atriði sem varða fyrirkomulag, stöðu og þróun ESB sem mæla gegn aðild Íslands að sambandinu

Hvað þá með meginmálið sjálft, sem er það hvort það þjóni hagsmunum íslensku þjóðarinnar að Ísland gerist aðili að Evrópusambandinu. Eins og allir vita er það mál margslungið þótt helstu álitamálin séu nokkuð skýr.

 

B.1 Sjávarútvegsmál

Svo sem fram kemur í skýrslu Hagfræðistofnunar og fleiri skýrslum, meðal annars frá ESB og í yfirlýsingum æðstu embættismanna ESB þá flyttust formleg yfirráð yfir fiskveiðiauðlindinni frá Reykjavík til Brussel gerðist Ísland aðili að ESB. Sambandið lítur á lífverur hafsins á svæði ESB sem sameiginlega auðlind allra íbúa sambandsríkjanna og ljóst er að engar varanlegar undanþágur hafa fengist frá þeim meginreglum sem þar gilda. Jafnframt er ljóst að stofnanir ESB hafa vald til þess að setja afleidda löggjöf í fiskveiðimálum sambandsins í mjög víðtækum mæli.

Ljóst er að með aðild að ESB yrði að heimila erlendum aðilum fjárfestingu í sjávarútvegi hér á landi, en ljóst er að í því gæti falist mikil hætta fyrir efnahagslíf Íslendinga ef stórir erlendir aðilar næðu í krafti sterkrar fjárhagsstöðu að kaupa upp stóran hluta fiskveiði­heimilda hér við land.

Þá er ljóst að ástæðan fyrir því að kafli viðræðna við ESB um sjávarútvegsmál hefur ekki verið opnaður er sú að Íslendingar hefðu orðið að víkja frá þeim skilyrðum sem sett voru með þingsályktuninni frá 16. júlí 2009. Íslenska samninganefndin gat þar af leiðandi ekki komið með áætlun um aðlögun að stefnu ESB í sjávarútvegsmálum sem nauðsynleg var til að loka þeim kafla. Þetta sýnir klippt og skorið að það þjónar ekki hagsmunum Íslands að gerast aðili að ESB.

Auk þessa er ljóst að með aðild tæki ESB yfir gerð þjóðréttarlegra samninga við ríki utan sambandsins er snerta fiskveiðar sem og aðra samninga sem varða alþjóðleg hafsvæði.

Þá skal undirstrikað að með aðild að ESB tæki sambandið yfir forræði varðandi alla flökkustofna. Við hefðum því ekki getað veitt makríl í þeim mæli við höfum gert. Auk þess yrðum við að hætta öllum hvalveiðum ef Ísland gerðist aðili að ESB.

B.2 Landbúnaðarmál

Við það að Ísland verður hluti af innri markaði ESB munu tollar af búvörum frá ESB falla niður. Við það mun verð til bænda á afurðum lækka verulega frá því sem nú er, með tilheyrandi tekjumissi fyrir bændur. Þetta hefur komið fram í skýrslum sem unnar hafa verið um áhrif ESB aðildar á íslenskan landbúnað. Með óheftum innflutningi á búvörum, sem er krafa ESB, yrði fæðuöryggi og matvælaöryggi hér á landi minna, atvinna og byggðir hér á landi yrðu í hættu. Hætt yrði við því að aukinn innflutningur á landbúnaðarvörum myndi aðeins að óverulegu leyti skila sér í lægra vöruverði til neytenda. Reynsla erlendis frá bendir til þess að verðlækkun til neytenda sé aðeins lítill hluti af verðlækkun til bænda. Stuðningur við landbúnað er að auki byggður upp með allt öðrum hætti í ESB en á Íslandi. Upplýsingar um finnskan og sænskan landbúnað sýna að norrænar jaðarþjóðir í ESB njóta ekki ávinnings af sameiginlegri landbúnaðarstefnu sambandsins til jafns við þjóðir sunnar í Evrópu.

Íslenskir búfjárstofnar eru einstæðir í sinni röð og er þjóðin skuldbundin alþjóðlega til að varðveita þá. Fátt bendir til að með ESB-aðild verði hægt að tryggja sambærilega vernd gagnvart innflutningi á smitefnum, þekktum sem óþekktum, með banni við innflutningi á lifandi búfé.

B.3 Gjaldmiðlamál og efnahagsþróun

Hagfræðingar eru nú almennt sammála um að evrusvæðið uppfyllir ekki skilyrði um að teljast hagkvæmt gjaldmiðilssvæði, sem þó átti að vera forsenda þess að sameiginlegur gjaldmiðill var tekinn upp á svæðinu. Svæðið uppfyllir til dæmis ekki skilyrði um færanlegt vinnuafl frá svæðum með litla atvinnu til svæða þar sem eftirspurnin eftir vinnuafli er meiri. Þess vegna er atvinnuleysi nálægt þrjátíu prósentum á Spáni og í Grikklandi en aðeins nálægt fimm prósentum í Þýskalandi og Austurríki.

Innra ójafnvægi í hagþróun evrusvæðisins endurspeglar auk þess hversu ófullburða gjaldmiðilsbandalagið er þar sem Þjóðverjum hefur tekist að halda framleiðslukostnaði hjá sér í lágmarki og bjóða þannig upp á ódýrari vörur en ríkin í suðri með þeim afleiðingum að mikill viðskiptaafgangur er hjá Þjóðverjum og eignasöfnun á meðan viðskiptahalli hefur verið talsverður hjá jaðarþjóðunum með tilheyrandi skuldasöfnun, atvinnuleysi, ójafnvægi í búskap hins opinbera og vaxandi fátækt stórra hópa. Evrusamstarfið er sú spennitreyja sem tefur verulega fyrir bata vandræðaríkjanna sem stundum voru kennd við ákveðið húsdýr (PIGS-states: Portúgal, Ítalía, Írland, Grikkland og Spánn).

Skýrslur Seðlabanka Íslands og Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands hafa ítrekað bent á að hagsveiflur hér á landi séu það ólíkar hagsveiflum á evrusvæðinu að óhentugt væri að nota sama gjaldmiðil og sömu peningastefnu hér á landi og á evrusvæðinu. Hætt yrði við því að með sama gjaldmiðli, sem er ófrávíkjanleg stefna ESB fyrir aðildarlönd, gæti Ísland lent annað hvort í of miklum verðsveiflum og sveiflum í atvinnu þar sem hagsveiflur gerðu það að verkum að hér gæti verið niðursveifla þegar uppsveifla væri í evrulöndunum að meðaltali og því væru vextir hærri hér á landi en æskilegt væri út frá hagþróun hér á landi. Hið andstæða gæti þá átt sér stað þegar uppsveifla væri hér á landi, þ.e. að þá yrðu vextir of lágir miðað við ástandið hér á landi. Mismunandi aðstæður að þessu leyti gætu framkallað talsverðar sveiflur á vinnumarkaði, líkt og þekkist í Evrópusambandinu. Minna má á að Írar áttu í erfiðleikum af þessum sökum eftir að þeir gengu í Evrópusambandið og hliðstætt hefur gilt um fleiri lönd ESB. Þetta er vegna þess að vaxtastefna Seðlabanka Evrópu sem menn trúðu að myndi henta öllum hentar í raun engum svo vel sé.

Seðlabanki Evrópu (sem ætti náttúrulega að heita Seðlabanki evrusvæðisins) er einn hinn ólýðræðislegasti seðlabanki á heimssvæði okkar. Þar eru teknar ákvarðanir um stýrivexti út frá meðaltalsþróun á evrusvæðinu, fundargerðir frá ákvarðanatökufundum eru ekki birtar opinberlega og fulltrúum einstakra landa er óheimilt að tjá sig um eigin atkvæðagreiðslu eða skoðanir. Það má því segja að þar sé ákveðin skoðanakúgun í gangi. Gerðist Ísland aðili að ESB og tæki í fyllingu tímans upp evru þýddi lítið fyrir fulltrúa atvinnulífsins hér á landi að kvarta yfir vaxtaákvörðunum því á þá yrði ekki hlustað hvað þá að skoðanir þeirra yrðu eitthvert innlegg í næstu ákvarðanir. Aðstæður hér á landi myndu ekki skipta neinu máli hjá Seðlabanka evrusvæðisins vegna smæðar landsins.

Því skiptir máli að Íslendingar haldi sjálfir um efnahagsstjórn hér á landi og vandi vel til verka og betur en gert hefur verið hingað til. Eigin gjaldmiðill er miklu eðlilegri stuðpúði gegn mögulegum hagsveiflum en stórkostlegur niðurskurður í opinberum útgjöldum og miklar fjöldauppsagnir, svo vísað sé til þess sem gerst hefur í ESB-löndunum á síðustu árum.

B.4 Lýðræðismál

Í Evrópusambandinu er mikill lýðræðishalli og skortur á því sem kalla má lýðræðislegt lögmæti. Æ stærri hluti löggjafarvalds hefur verið færður frá þjóðþingum aðildarríkja til stofnana ESB. Mikil gjá hefur myndast á milli almennings í aðildarríkjum og stofnana ESB. Þátttaka í kosningum til ESB-þingsins er lítil og að jafnaði talsvert minni en í kosningum í viðkomandi löndum, og þingmenn og fulltrúar í framkvæmdastjórn þurfa lítið að standa reikningsskil gerða sinna gagnvart kjósendum.

Með aðild að ESB myndi forræði í einu stærsta hagsmunamáli Íslendinga, sjávarútvegsmálum, flytjast til ESB. Þar gætu ríflega 750 þingmenn frá ESB-löndunum sett lög um fiskveiðimál á Íslandi og þar hefðum við líklega fjögur sæti. Það er ansi hætt við því að boðleiðir yrðu torsóttari og seinfarnari en nú er. Bretar hafa ríflega sjötíu þingmenn en telja samt að ítrekað sé gengið fram hjá sjónarmiðum þeirra.

Svo er á það að líta að innan Evrópusambandsins sjálfs er valdinu að verulegu leyti komið fyrir hjá tiltölulega fámennri framkvæmdastjórn og nokkru fjölmennara ráðherraráði. Í framkvæmdastjórninni hefðu Íslendingar eitt sæti af um 30. Þessi tiltölulega fámenni hópur á mest frumkvæði að lagasetningu.

 

Niðurstöður og lokaorð

Samantekið er það niðurstaðan af þessari samantekt að það sé eðlilegt og rétt að samþykkja þá þingsályktun sem er kveikjan að þessari umsögn þar sem það þjónar illa hagsmunum Íslendinga að vera hluti af Evrópusambandinu. Við getum átt í eðlilegum og góðum samskiptum og viðskiptum við Evrópuþjóðir sem og aðrar þjóðir eftir sem áður. Það reyndist Íslendingum farsælt að gerast fullvalda þjóð og taka flest mál í eigin hendur árið 1918. Þá hófst hér á landi mikið framfaraskeið sem færði íslenska þjóð úr því að vera ein sú fátækasta í það að vera í hópi þeirra þjóða þar sem velmegun er hvað mest.

Það skiptir miklu máli að hafa forræði í eigin málum. Það veitir þá von að þjóðin geti sjálf breytt málum og komið þeim í farsælan farveg en slíkt blæs þjóðinni í brjóst það sjálfstraust og þann kraft sem hefur reynst okkur vel fram að þessu. Aðild að ESB myndi ekki aðeins vera hamlandi á ýmsa vegu heldur er hætt við að hún myndi smám saman draga úr þeirri framtakssemi sem hverri fámennri þjóð er nauðsyn, ekki síst þjóð sem býr við jafn erfiðar landfræðilegar aðstæður og Íslendingar hafa gert í gegnum aldirnar.

 

Það eru bjartir tímar framundan á Íslandi. Við erum að ná okkur upp úr þeirri efnahagskreppu sem varð möguleg meðal annars vegna samevrópskra reglna í fjármálalífi sem við urðum að undirgangast og gerðu íslenskum bönkum það kleift að vaxa íslenskum efnahag yfir höfuð. Við erum smám saman að koma styrkari stoðum undir íslenskt efnahagslíf. Það höfum við gert þrátt fyrir að ýmsar ESB-þjóðir hafi reynt að leggja stein í götu okkar, svo sem í Icesave-málinu. Þess vegna er mikilvægt að Íslendingar taki höndum saman um áframhaldandi uppbyggingu í íslensku atvinnu- og þjóðlífi. Því fyrr sem þingsályktunartillagan um að draga til baka umsókn um aðild að Evrópusambandinu verður samþykkt því fyrr getum við með sameinuðum kröftum og því sjálfstrausti og krafti sem einkennt hefur íslenska þjóð tekið höndum saman um að byggja hér áfram upp öflugt og gott velferðarsamfélag. 

Bretar óttast ungverskt ástand og vilja þess vegna yfirgefa ESB

Ýmsum þykir ástandið sérstakt, jafnvel ískyggilegt, í Ungverjalandi. Þar hafa hin niðurbrjótandi samrunaáhrif evrunnar haft þau áhrif að pólitísk öfl á ystu jöðrum hafa fengið gífurlegt fylgi og halda í raun um flesta stjórnartauma.

Ambrose Evans-Pritchard, alþjóðaviðskiptaritstjóri The Telegraph, skýrir ítarlega frá þessu í blaði sínu í fyrradag - sjá hér.

Pia í pólitík

Pia Hansson, forstöðumaður Alþjóðamálastofnunar Háskóla Íslands, og samstarfsmenn hennar eru á kafi í pólitík. Stofnunin beitir ekki venjulegum fræðilegum aðferðum heldur styður mál sitt að verulegu leyti með því að vísa til ónafngreindra embættismanna ESB sem eiga sér þá ósk heitasta að viðræðurnar verði kláraðar við Ísland. Pia og samstarfsmenn hennar telja svo fræðimannahlutverk sitt helst felast í því að hvetja til þess að viðræður verði kláraðar svo hægt verði að kíkja í pakkann - og byggja niðurstöður sínar að verulegu leyti með vísan til þessara ónafngreindu heimildarmanna sem vilja helst fá Ísland og íslenska lögsögu inn í ESB.

Það hlýtur hver maður að sjá að þetta eru óboðleg vinnubrögð. Alþjóðamálastofnun virðist vera stofnuð með það fyrir augum meðal annars að koma Íslandi inn í Evrópusambandið og nýtur milljónastuðnings ýmissa samtaka í þeim tilgangi eins sjá má á reikningum stofnunarinnar.

Það er sjálfsagt að fólk lýsi sínum skoðunum og jafnvel óskum. En menn eiga ekki að telja fólki trú um að það sé einhver fræðimennska sem liggur til grundvallar þegar allar athafnir fræðimannsins miða allar að því að reyna að ná fram því pólitíska markmiði sem hann eða hans stofnun hefur sett sér. 

 Smellið tvisvar til að sjá í fullri stærð:

 

„Vitum hvað Evrópusambandið er“

Vinstri græn voru á móti aðild 2009

Eins og fram kemur í þessari frétt á mbl.is voru þingmenn Vinstri grænna á móti því að sækja um aðild að ESB en samþykktu samt umsókn.

Hér er ágæt lýsing á þessu. 

Mikill þrýstingur á þingmenn VG

Birgir Ármannsson segir skýrslu Alþjóðamálastofnunar litlu breyta

Birgir Ármannsson, formaður utanríkismálanefndar, segir skýrslu Alþjóðamálastofnunar um aðildarviðræður við Evrópusambandið ekki valda neinum straumhvörfum í umræðum. Óljós ummæli ónafngreindra heimildarmanna í skýrslunni veki athygli.

Ríkisútvarpið greinir svo frá:

 

Sérstök umræða verður um skýrslu Alþjóðamálastofnunar á Alþingi í dag. Árni Páll Árnason, formaður Samfylkingarinnar, er málshefjandi og Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra verður til andsvara. Fundur utanríkismálanefndar hefur staðið í allan morgun þar sem höfundar skýrslunnar hafa setið fyrir svörum.

„Hún veldur engum straumhvörfum í þessari umræðu.“ Segir Birgir Ármannsson, formaður utanríkismálanefndar.

 

Birgir segir ljóst að menn hafi jafnvel gefið sér niðurstöður út frá bjartsýni og jafnvel óskhyggjuforsendum en margt í skýrslunni gefi fullt tilefni til vandaðrar umræðu á næstunni. 

„Það vekur auðvitað athygli að það er mikið stuðst við ummæli ónafngreindra heimildamanna í þessari skýrslu. Nú þarf það ekkert að vera alslæmt og það geta verið rök fyrir því að hafa ónafngreinda heimildamenn í svona skýrslu. Hins vegar er ljóst að menn verða að fara mjög varlega í að draga miklar ályktanir af því sem ónafngreindir heimildamenn segja. Sérstaklega þegar ítrekað er verið að tala um óljós ummæli ónafngreindra heimildarmanna.“ 

 

 

Skýrsla óþekkta embættismannsins

Vigdís Hauksdóttir, þingmaður og formaður Heimssýnar, hlýddi í morgun á kynningu á skýrslu Alþjóðamálastofnunar um viðræður íslenskra stjórnvalda við ESB. Aðspurð gagnrýndi Vigdís hversu mikið virtist vera byggt á samtölum við fjölda embættismanna ESB án þess að hægt væri að greina hver sagði hvað.

 

Mbl.is greinir svo frá: 

 

 

Vigdís Hauksdóttir, þingmaður og formaður Heimssýnar, gagnrýnir skýrslu Alþjóðamálastofnunar HÍ um ESB-viðræðurnar, segir hálfsannleik koma þar fram og í raun sé þetta „skýrsla óþekkta embættismannsins“ þar sem vitnað sé í nafnlausa embættismenn ESB og tveggja manna tal.

„Það kemur manni í raun mest á óvart að ekkert nýtt kemur þarna fram. Týnd eru til fimm atriði sem eiga að skýra það af hverju frestur kom á vinnuna við aðildarviðræðurnar og þetta er að mínu mati hálfsannleikur. Hvorki makrílveiðar eða Icesave stoppuðu viðræðurnar. Það er viðurkennt í viðauka 1 úr skýrslu Hagfræðistofnunar að ríki ESB leggja ekki í aðlögunarferli við annað ríki nema að engar deilur séu uppi, það var fyrst og fremst það sem stoppaði þetta.“

Vigdís bendir á að í skýrslunni sé talað um að ósamstaða hafa verið í fyrri ríkisstjórn og ekki verið hægt að opna einhverja viðræðukafla vegna fyrrverandi sjávarútvegsráðherra, Jóns Bjarnasonar.

„Þá spyr ég á móti. Hvernig á þá ríkisstjórn, sem er á móti aðild að Evrópusambandinu, að geta haldið þessari för áfram? Sjávarútvegskaflinn er afar undarlegur, þar er ekki vísað í neinar heimildir að ráði, að öðru leyti en því að það eru óþekktir og andlitslausir embættismenn í Brussel virðist koma þarna inn með heimildir sem skýrsluhöfundar treysta sér ekki til að upplýsa hverjir eru. Þetta er ekki í boði í háskólasamfélaginu að koma fram með svona órökstuddar fullyrðingar í skýrslu af þeim gæðum sem svona skýrsla á að hafa. Það er engin heimildarskrá um það hver segir hvað. Þetta er eiginlega skýrsla óþekkta embættismannsins,“ segir Vigdís og bætir við að vitnað hafi verið í minnisblöð embættismanna sem ekki hafi verið lögð fram sem gögn í aðlögunarferlinu.

„Það er ekki hægt að bjóða okkur uppá það að vitna í tveggja manna tal. Ég hef farið í gegnum háskólanám og veit að allt þarf að vera skothelt varðandi heimildir og rökstutt til að ritgerðir og skýrslur séu teknar gildar af háskólasamfélaginu. Ef að ekki er gefin upp ákveðin heimild fyrir ákveðnum fullyrðingum þá veit maður ekki hvort að þær séu réttar,“ segir Vigdís sem telur ekkert benda til þess í skýrslunni að tilefni sé til að draga tillöguna til baka um að slíta viðræðum við ESB. Í raun sé búið að draga umsóknina til baka með því að hætta viðræðum og slíta samninganefndum. 

Skýrsla óþekkta embættismannsins

Háskólinn staðfestir að viðræður strönduðu á sjávarútvegsmálum

Skýrsla Alþjóðamálastofnunar Háskóla Íslands staðfestir það sem fram hefur komið, nefnilega að aðildarviðræður sigldu í strand þegar á árinu 2011 þegar ekki náðist saman í sjávarútvegsmálum. Eftir það runnu viðræður út í sandinn og þeim var svo í raun hætt að kröfu VG fyrir kosningar 2013.

Evrópuvaktin greinir svo frá skýrslunni í dag: 

Úttekt Alþjóðamálastofnunar Háskóla Íslands á aðildarviðræðum Íslands við Evrópusambandið fyrir Alþýðusamband Íslands, Samtök atvinnulífsins, Félag atvinnurekenda og Viðskiptaráð Íslands var kynnt mánudaginn 7. apríl, daginn áður en umsagnarfresti utanríkismálanefndar alþingis vegna þingsályktunar um afturköllun ESB-aðildarumsóknar Íslands lýkur. Í skýrslunni er mjög byggt á viðtölum við nafnlausa heimildarmenn, einkum í Brussel, og er textinn að verulegu leyti í viðtengingarhætti um hvað hugsanlega kynni að gerast yrði ESB-aðildarviðræðunum haldið áfram. Er skýrslan að því leyti ólík skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands sem var samin að beiðni utanríkisráðherra og lögð fram 18. febrúar 2014.

Í inngangi skýrslunnar segir Pia Hansson, forstöðumaður Alþjóðamálastofnunar, að markmið verkefnisins hafi verið „að leggja mat á stöðu aðildarviðræðna Íslands við Evrópusambandið, að greina þau álitaefni sem eru til staðar og þá kosti sem eru í stöðunni“. Studdust höfundar skýrslunnar meðal annars við skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands. Þá var leitað eftir sjónarmiðum hagsmunaaðila og sérfræðinga hér á landi auk þess sem viðtöl voru tekin við embættismenn aðildarríkja og stofnana Evrópusambandsins í Brussel í febrúar síðastliðnum. Pia segir:

„Megináhersla úttektar Alþjóðamálastofnunar er á þá samningskafla sem hafa ekki verið opnaðir og sem mestur ágreiningur hefur verið um hérlendis, en þar ber helst að nefna efnahags- og peningamál, sjávarútvegsmál og landbúnaðar- og byggðamál. Einnig eru teknar saman upplýsingar um hvernig aðildarviðræður Íslands við ESB gengu fyrir sig áður en hlé var gert á þeim, og hvaða áhrif aðildarumsóknin hefur haft á hagsmunagæslu Íslands. Loks er fjallað um stöðu og framtíð EES-samstarfsins þar sem það er sú leið að tengingu við Evrópusambandið og innri markað þess sem Ísland myndi freista þess að byggja áfram á, ef ekkert skyldi verða af aðild Íslands að ESB.“

Í skýrslunni er bent á þann mun sem er á því annars vegar að draga ESB-aðildarumsóknina til baka og hins vegar að leggja hana á formlegan hátt til hliðar og segir meðal annars um það efni (bls. 6):

„Viðmælendum skýrsluhöfunda í Brussel bar öllum saman um að auðvelt myndi reynast að hefja viðræður að nýju, svo fremi sem aðildarumsóknin yrði ekki dregin til baka. Það sé í raun ekkert sem reki á eftir Íslendingum að taka ákvarðanir um framhald viðræðnanna nú þegar samninganefndirnar hafi verið leystar upp og vinnu hafi verið hætt hjá báðum samningsaðilum. Vari viðræðuhléið í mörg ár muni samningavinnan vitanlega úreldast hægt og bítandi þar sem lagasafn ESB tekur ýmsum breytingum með tímanum. Því væri viðbúið að það þyrfti að opna suma kafla aftur eftir langt hlé. Slík endurskoðun þyrfti þó í flestum tilvikum ekki að taka langan tíma þar sem kaflarnir sem um ræðir eru flestir á gildissviði EES-samningsins, og Ísland heldur áfram að innleiða EES-löggjöf, óháð því hvort aðildarviðræður eru í gangi eður ei. Hins vegar, ef umsóknin yrði dregin til baka, færi ferlið aftur á byrjunarreit. Nýjar aðildarviðræður myndu krefjast þess að leita þyrfti aftur samþykkis allra aðildarríkjanna, kalla þyrfti saman nýja ríkjaráðstefnu og veita framkvæmdastjórninni nýtt samningsumboð. Síðan þyrfti að endurtaka öll fyrri skref viðræðuferlisins.“

Fyrir utanríkismálanefnd alþingis liggur tillaga frá vinstri-grænum um að leggja aðildarumsóknina formlega til hliðar í stað þess að afturkalla hana eins og utanríkisráðherra vill að verði gert.

Á það er bent í skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands að viðræður Íslands og ESB hafi í raun siglt í strand á árinu 2011 þegar fulltrúar ESB neituðu að afhenda rýniskýrslu um sjávarútvegsmál en íslenska viðræðunenfndin setti afhendinguna sem skilyrði fyrir því að hún kynnti samningsmarkmið Íslendinga. Í skýrslu Alþjóðamálastofnunar segir (bls. 64):

„Drög að samningsafstöðu [Íslands í sjávarútvegsmálum] voru lögð fyrir Össur Skarphéðinsson, þáverandi utanríkisráðherra Íslands, í febrúar 2012. Fram kemur í bók hans, Ár drekans (bls. 50) að íslenska samningsafstaðan hafi verið næstum tilbúin á þeim tíma en ESB hafi enn ekki boðið Íslendingum að leggja hana fram. Í lok október 2012 var síðasti fundur íslenska samningahópsins [um sjávarútvegsmál] haldinn. Á þeim tímapunkti hafði rýniskýrsla um íslenskan sjávarútveg ekki verið afgreidd af hálfu aðildarríkja ESB og íslenska sendinefndin þar af leiðandi ekki búin að leggja fram sína samningsafstöðu. Ísland kláraði því ekki vinnuna við samningsafstöðu sína og var hún aldrei birt. Ísland lagði ítrekað áherslu á mikilvægi þess að samningskaflinn yrði opnaður fyrir áramót 2012, sem varð þó aldrei. Drögin að samningsafstöðu, eins og þau litu út fyrir aðildarviðræðuhlé, voru yfir 50 bls. að lengd.

Í framvinduskýrslu framkvæmdastjórnarinnar frá 16. október 2013 er fjallað um stöðu samningskaflans (og komist að sömu niðurstöðu og árið áður). Í skýrslunni segir að Ísland beiti stjórnunarkerfi sem hafi svipuð markmið og framfylgt er innan ESB en að sumar reglur séu umtalsvert frábrugðnar. Í heildina sé sjávarútvegsstefna Íslands ekki í samræmi við réttarreglur ESB. Þá séu núverandi höft í sjávarútvegsgeiranum á staðfesturétti, frelsi til að veita þjónustu, frjálsum fjármagnsflutningum og stjórnun á sameiginlegum fiskistofnum ekki í samræmi við reglurnar.

Makríldeilan var ástæða þess að sjávarútvegshlutinn var ekki opnaður. Í bók Össurar Skarphéðinssonar (bls. 87) kemur fram að í mars 2012 hafi hann átt símtal við embættismann úr innsta hring sem vari hann við því að verði sjónarmið „makrílþjóðanna“ undir muni þær ekki draga af sér þegar sjávarútvegskaflinn verði tekinn fyrir í ráðherraráðinu og ekki síst í COELA-nefnd ESB sem markar stefnu ESB í samningnum við Ísland. Þar eigi öll 27 ríkin fulltrúa. Þar verði reynt að smeygja inn skilyrðum fyrir opnun kaflans takist það ekki í framkvæmdastjórninni sjálfri. Áhyggjur embættismannsins reyndust réttmætar.

Í samtali skýrsluhöfunda við háttsettan fulltrúa frönsku sendinefndarinnar í Brussel kom fram að sjávarútvegsdeild ESB hefði lagt fram tvær tillögur að opnunarviðmiðum fyrir Ísland. Annars vegar að því er varðaði sjálfbæra nýtingu sjávarauðlinda með hliðsjón af alþjóðalögum. Hins vegar aðgerðaáætlun vegna innleiðingar réttarreglna ESB. Umræða innan framkvæmdastjórnarinnar sem og samþykki allra aðildarríkjanna er áskilið fyrir ákvörðun um framlagningu opnunarviðmiða. Frakkland, Írland, Portúgal og Spánn studdu tillögur sjávarútvegsdeildarinnar. Ísland setti sig alfarið á móti opnunarviðmiðum og þá sérstaklega þeim er tengdust makríldeilunni. Bent var á að árangur íslenska fiskveiðistjórnunarkerfisins væri mun betri en árangur sjávarútvegsstefnu ESB og opnunarviðmið því óþörf. Sjónarmið Íslands voru m.a. studd af Bretlandi og Norðurlöndunum (sem eru aðilar að ESB).“ 

 

Fátt nýtt í ESB-skýrslu þar sem embættismenn ESB eru helstu heimildarmenn

Fátt nýtt markvert kom fram í kynningu á skýrslu Alþjóðamálastofnunar um aðildarviðræður við ESB. Athygli vakti hversu oft höfundar skýrslunnar vitnuðu til ónafngreindra embættismanna ESB í Brussel fyrir hinu og þessu mati á stöðu og þróun.

Skýrslan er aðgengileg hér. 

Nánar verður fjallað um hana síðar.