Nauðsynlegt að ræða EES-samninginn

Eirik Faret Sakariassen, borgarfulltrúi Sósíalíska vinstriflokksins í Stavanger, var gestur á fullveldishátíð Heimssýnar í gærkvöldi og flutti við það tilefni ræðu sem fylgir hér með í þýðingu Bjarna Jónssonar rafmagnsverkfræðings. Í ræðunni fjallar Eirik um mikilvægi fullveldis, þess að ákvarðanir séu teknar sem næst fólkinu hverju sinni en ekki í fjarlægum borgum á borð við Brussel, að nauðsynlegt sé að ræða um galla EES-samningsins ekki síður en kosti og um afsal fullveldis í tengslum við þriðja orkupakkann. Ræðan fylgir hér með.

 

 

Ræða Eiriks Farets Sakariassen 01.12.2018 á fundi Heimssýnar

(Í þýðingu Bjarna Jónssonar)

Kæru vinir !

Það er indælt að vera boðið hingað til Íslands, og einkum eftir að ég og margir aðrir Norðmenn hvöttu íslenzka liðið á HM – áfram Ísland !   Ég vil líka segja, að Sosialistisk Venstreparti (SV) fagnar því að vera boðið hingað, og ég á að skila kærri kveðju frá flokksformanni okkar, Audun Lysbakken. 

Ég óska ykkur öllum til hamingju með fullveldisdaginn, og að í dag eru 100 ár liðin frá því, að Ísland var viðurkennt fullvalda ríki.  Sjálfstæði og sjálfsstjórn er mikilvægt fyrir marga og er miðlæg röksemd fyrir andstöðu SV við aðild Noregs að Evrópusambandinu, ESB, og sama gildir um ACER, Orkustofnun ESB.  Um hana ætla ég að ræða við ykkur nú. 

Við á Norðurlöndunum höfum margháttuð sterk tengsl.  Við eigum talsvert tengda sögu, mörg okkar hafa myndað tengsl, samfélög okkar eru lík og tungumálin skyld.  Norðmönnum og Íslendingum rennur víkingablóð í æðum, og knattspyrnuliðið í heimabæ mínum, Stafangri, heitir reyndar Viking.  Norðurlöndin eiga margt sameiginlegt og svipað.  Og það er margt fagurt á Norðurlöndunum. 

Hið fegursta við Norðurlöndin fæst ekki við að þræða götur Kaupmannahafnar að sumarlagi.

Hið fegursta við Norðurlöndin upplifir þú ekki á bátsferð meðfram Helgelandsströnd Noregs, þar sem fjöll gnæfa við himin og voldugt hafið er allt um kring.

Hið fegursta við Norðurlöndin upplifir þú heldur ekki, þegar þú ekur í fögru íslenzku landslagi og sérð hinn volduga Eyjafjallajökul úti við sjóndeildarhring. 

Hið fegursta við Norðurlöndin er jöfnuður samfélaganna og mikið gagnkvæmt traust íbúanna.

Þetta snýst um samfélagslíkan, en einnig um sjálfstæði.  Að ákvarðanir skuli taka sem næst flestum, að það sé í Noregi og á Íslandi, þar sem ákvarðanir um málefni landanna eru teknar, og ekki í Brüssel.  Ég er þeirrar skoðunar, að mikilvægt sé að varðveita sjálfstæðið og sjálfstjórnina, sem okkur býðst utan ESB og EES. 

Ég er eiginlega óttalegur sérvitringur, og þess vegna á ég mér uppáhalds stjórnarskrárákvæði.  Og ég vil endilega deila með ykkur þessu uppáhaldsákvæði:

Í upphafi norsku stjórnarskrárinnar, í 1. grein hennar, stendur þetta:

Konungsríkið Noregur er frjálst, sjálfstætt, óskiptanlegt og óafhendanlegt ríki.

Þetta finnst mér fín málsgrein.

SV hefur alla tíð verið andvígur aðild Noregs að ESB.  Noregur hefur tvisvar hafnað aðild, fyrst að Evrópubandalaginu 1972 og síðan að Evrópusambandinu 1994.  Mikill meirihluti Norðmanna er á móti.  Í þessari viku voru 24 ár síðan Noregur hafnaði aðild síðast.  Þá var ég 3 ára.  En ég var örugglega á móti ESB þá líka !

Um þessar mundir á SV frumkvæði að umræðu um allan Noreg um EES, og í þessari viku lagði SV fram þingsályktunartillögu í Stórþinginu um rannsókn á valkostum Noregs við EES-aðild.  Við þetta er stuðningur almennings í Noregi ekki jafnmikill og við andstöðuna gegn ESB.   Samt teljum við umræður um EES-aðild mikilvægar, og það mun verða gagnlegt að greina möguleikana, sem Noregur og Ísland eiga, og hvað góð tengsl við önnur ESB-lönd geta falið í sér.  Innan SV höfum við núna komizt að þeirri niðurstöðu, að viðskiptasamningur sé betri valkostur en full EES-aðild.  EES er áskriftaruppskrift að hægri-stefnu.  Hana vill SV ekki.

EES-samningurinn er ólýðræðislegur.  Noregur og Ísland taka við tilskipunum frá ESB, án þess að við höfum áhrif á þær, og samningurinn veitir minna svigrúm en ella til að stýra mörkuðunum.  SV vinnur þess vegna að því að leysa EES-samninginn af hólmi með viðskiptasamningi, sem er nægilega víðtækur til  að tryggja norskt markaðsaðgengi að Evrópu, og tryggir samtímis norskt sjálfstæði.  Vinna mín er í borgarráði Stafangurs, og við rekumst oft á fullyrðingu um, að við megum ekki taka hina eða þessa mikilvægu ákvörðunina, af því að hún stangist á við EES-samninginn.   EES-aðildin setur ekki aðeins sjálfstæði ríkisins skorður, heldur einnig sjálfsákvörðunarrétti byggðanna. 

SV vill reka nýja viðskiptastefnu.  Meira frelsi fyrir markaðina á ekki að verða mál málanna; vinna handa öllum og minni ójöfnuður eiga að njóta forgangs.  Noregur á nú möguleika á að semja um betri samning við ESB en EES-samningurinn er og að hafna samningum, sem skylda okkur að innleiða meira markaðsfrelsi. 

ACER-umræðan geisaði í Noregi og í Stórþinginu í marz í ár.  Að tengjast „Agency for the Cooperation of Energy Regulators“, sem er skammstafað ACER, var samþykkt með miklum meirihluta á Stórþinginu, þar sem Hægri, Framfaraflokkurinn, Verkamannaflokkurinn, Vinstri og Umhverfisflokkurinn hinir grænu mynduðu meirihlutann. 

Aðalröksemd SV á Stórþinginu gegn aðild að ACER er fullveldisframsal.  ACER felur í sér afsal nokkurs norsks fullveldis til skamms tíma, en mestar áhyggjur vekur, að enginn veit, hversu mikið fullveldisafsal er í vændum til langs tíma litið. 

Innan SV er fólk þeirrar skoðunar, að mikilvægt sé, að lýðkjörnir aðilar ráði stýringu raforkukerfisins og raforkumarkaðarins.  ACER verður ógnun við þá lýðræðislegu stýringu, sem við nú höfum.   

Eins og sjálfsagt margir vita, er ACER samstarfsvettvangur reglusetningaryfirvalda landanna í ESB fyrir rafmagn og jarðgas, landsreglaranna.  ACER á að leggja framlag að mörkum í vinnunni við að semja sameiginlegt regluverk fyrir viðskipti með rafmagn og gas á milli landanna.  Á vissum málefnasviðum getur ACER tekið bindandi ákvarðanir í ágreiningsmálum á milli landsreglara, eða ef þeir í sameiningu óska slíks úrskurðar.

Í Noregi er landsreglarinn innan vébanda norsku orkustofnunarinnar, NVE.  Landsreglarar EES/EFTA-ríkjanna fá rétt til fullrar þátttöku í ACER, en án atkvæðisréttar við ákvarðanatöku í stofnuninni.

Samstarf á sviði evrópskra orkumála er og verður nauðsynlegt á komandi árum, en það er mikilvægt, að við höfum opinbera stjórn á stýringu stofnrafkerfisins og á rafmagnsmarkaðinum.  ACER ógnar þessari stjórnun. 

Vatnsorkan er endurnýjanleg auðlind, og hana verður að nýta til að skapa atvinnu og til að leysa jarðefnaeldsneyti af hólmi.  Orkusæknum grænum iðnaði verður að tryggja góða langtíma rafmagnssamninga og starfsumgjörð.  Ríkiseign og samfélagsleg hagkvæmni verður að vera skilyrði fyrir hugsanlegum viðbótar millilandatengingum.  Ný sæstrengsverkefni verður að vega og meta á móti norskri iðnþróun, atvinnutækifærum og möguleikanum á að losna við brennslu jarðefnaeldsneytis í Noregi. 

Í ESB-gerðinni er lagt upp með, að ACER muni hafa ákvörðunarvald varðandi spurningar um aðgang að innviðum á milli landa, ef viðkomandi landsyfirvöld verða ósammála.  Þetta getur m.a. snúizt um úthlutun á flutningsgetu og ráðstöfun hagnaðar af flutningum rafmagns á milli landa.  ACER verður þar með ógn við eigin opinbera stjórnun, sem við nú höfum á þessum málum.

Þar að auki er óljóst, hvað aðild nú að ACER mun hafa í för með sér fyrir fullveldisframsal í framtíðinni, og hversu mikla eigin stjórnun við munum missa til langs tíma litið.  Þessi óvissa um, hvað þetta orkusamstarf mun hafa í för með sér í framtíðinni, hefur ríkisstjórnin, sem lagði málið fyrir þingið, fjallað svo lítið um, að undrum sætir.

ACER-málið fjallar ekki um samþykki á einhverju alþjóðasamstarfi eða ESB-tilskipun, heldur þá tilhneigingu ESB að veita eftirlitsstofnunum ESB völd í auknum mæli til að taka ákvarðanir, sem eru bindandi fyrir norsk yfirvöld og fyrirtæki, og til að stjórna stjórnvaldsstofnunum innan ríkjanna.  Á síðasta kjörtímabili gerðist þetta með fjármálaeftirlit ESB.  Nú gerist það á orkusviðinu.  Ný mál kunna að koma fram á sviði fjarskipta og gagnasamskipta, en alvarlegast: innan vinnumarkaðarins. 

Slíkt getur leitt til frekara markaðsfrjálsræðis og veikingar öryggisfyrirkomulags  vinnumarkaðarins, og slíkt getur opnað fyrir valdframsal á stýringu og framkvæmd á leikreglum atvinnulífsins frá Noregi og til Brüssel.  Slíkt vill SV ekki sjá.

Þegar Noregur gerist aðili að þessum eftirlisstofnunum, látum við af hendi fullveldi til stofnana, þar sem við höfum ekki meðákvörðunarrétt og ekki atkvæðisrétt.  Til að Noregur geti stundað þetta valdframsal, eru búnar til norskar stjórnvaldsstofnanir, sem norskir kjörnir fulltrúar þjóðarinnar mega ekki stjórna.  Þetta stjórnunarfyrirkomulag er með annmörkum verulegs lýðræðishalla.

Auk stjórnunarítaka, sem Noregur missir strax, þá er óljóst, hversu mikil eigin opinber stjórnunarítök við missum til langframa.  Að ESB-samstarfið er kvikt og vaxandi, höfum við séð mörg dæmi um í EES-sögu Noregs.  Regluverk, sem Stórþingið nú fjallar um að tengja Noreg við, er þegar gamalt og í frekari þróun.

Það er t.d. óljóst, hver mun verða þróun evrópska regluverksins um ráðstöfun hagnaðar af orkuflutningum á milli landa, hagnaður, sem nú fer í mörgum tilvikum til að lækka flutningsgjald Statnetts (norska Landsnets).  Þá geta einnig reglur um ákvarðanatökur í ACER verið breytingum undirorpnar.  SV ályktaði, að ACER-málinu (Þriðja orkupakkanum) yrði að fresta, þar til innihald Fjórða orkupakka ESB sæi dagsins ljós, og að þá skyldi gera rækilega áhættugreiningu. 

Sumir hafa varað við, að þetta muni setja allt okkar orkusamstarf við ESB-lönd í hættu.  Sá umtalsverði fjöldi millilandatenginga, sem er við Noreg, sýnir á hinn bóginn greinilega, að það er mögulegt að koma á millilandasamstarfi um raforkuviðskipti, án þess að það þýði, að láta verði fullveldi af hendi, eins og Stórþingið hefur nú lagt grunn að í ACER-málinu.

Við í Sosialistisk Venstreparti vonumst eftir, að vinir okkar á Íslandi dragi okkur upp úr: ef Ísland beitir neitunarvaldi gagnvart ACER, þá sleppur líka Noregur við tengsl við Þriðja orkupakkann.  SV og ég vona, að íslenzka ríkisstjórnin setji sjónarmiðið um sjálfstjórnarrétt og sjálfstæði á oddinn fyrir Ísland og neiti að tengjast ACER. 

Það er mikilvægt á fullveldisdeginum og alla aðra daga að virða sjálfræðisrétt þjóðarinnar og mikilvægi þess, að við stjórnum sjálf málefnum eigin lands.  Það á ekki að vera forréttindastétt í Brüssel, sem tekur mikilvægar ákvarðanir á okkar vegum; það verður hver ríkisstjórn, þjóðkjörin þing og sveitarstjórnir að gera. 

Kærar þakkir fyrir athyglina !

 

 

Fullveldishátíð Heimssýnar á laugardag kl. 20:00 í Ármúla 4-6

Fullveldishátíð Heimssýnar í tilefni af fullveldi Íslands í heila öld verður haldin í húsakynnuum Heimssýnar, Ármúla 4-6, klukkan 20:00 til 22:00 á fullveldisdaginn, laugardaginn fyrsta desember næstkomandi.

Dagskrá:

Hátíðarræða: Bjarni Harðarsson bóksali og fyrrverandi þingmaður.

Heiðursgestur: Eirik Faret Sakariassen, borgarfulltrúi í Stavanger.

Tónlist og léttar veitingar.

 

Allir velkomnir.

 

Heimssýn

Jón Baldvin jarðar ESB: Evran hefur algjörlega brugðist

Ofanrituð fyrirsögn er á vefnum Viljinn.is, sem aftur vitnar í Silfrið í Ríkissjónvarpinu. Þar er haft eftir Jóni Baldvini Hannibalssyni, fyrrverandi utanríkisráðherra og fyrrverandi formanni Alþýðuflokksins:

Jón Baldvin Hannibalsson, fv. utanríkisráðherra, segir að hagsmunir fjármagnseigenda og þýskra fjármálastofnana, hafi verið hafðir í algerum forgrunni hjá Evrópusambandinu og Seðlabanka Evrópu og fyrir vikið hafi mörg ríki komið mjög illa út fjárhagslega, miklu verra en Íslendingar sem hafi þó lent í sögulegu bankahruni.

Evran hafi algjörlega bruðist og Evrópusambandið hafi sýnt einstökum aðildarríkjum í vanda algera skítaframkomu, eins og hann orðaði það.

Jón Baldvin fór mikinn í Silfri Egils í dag þar sem hann ræddi við Egil Helgason um ESB, Evruna, stöðuna í alþjóðastjórnmálum og hinn umtalaða þriðja orkupakka sem ætlunin er að leiða inn í íslensk lög á vorþingi.

„Það er ekki hægt að svipta öll aðildarríki ESB öllum hagsstjórnartækjum til að laga sig að breyttum aðstæðum,“ segir Jón Baldvin og bendir á framkomu ESB gagnvart Ítalíu nú og Grikklandi fyrir fáeinum árum, þar sem stjórnvöld voru neydd til að selja eigur almennings fyrir slikk að kröfu þýskra fjármálastofnana. 

Á sama tíma hafi aðrar þjóðir getað beitt víðkunnum hagfræðikenninum til að auka peningamagn í umferð og örva þannig hagkerfið, til dæmis Bandaríkin. Evrópusambandið hafi farið aðra leið, hvatt til niðurskurðar og einkavæðingar af því að ekki mátt afskrifa það sem þýskir bankar höfðu lánað út og suður, enda þótt öll rök stæðu til þess.

Hann segist enn vera Evrópusinni, en hann gagnrýni mjög að fjármagnseigendur ráði alveg för og forystuleysi Evrópusambandsins sé mjög áberandi. Það valdi miklum óvinsældum ESB innan einstakra landa.

Varðandi orkupakkann, sagði Jón Baldvin ekkert vandamál fyrir okkur Íslendinga að segja nei við innleiðingu hans. Það þýði ekki endalok EES-samstarfsins, það séu mjög mörg fordæmi um slíkar undanþágur.

Það er vel hægt að segja nei, án þess að það hafi miklar afleiðingar, segir hann.

Sjá viðtal Egils Helgasonar við Jón Baldvin.

Jón Steindór spáir endalokum EES-samningsins

Ummæli Jóns Steindórs Valdimarssonar, þingmanns Viðreisnar, í Sprengisandsþætti Bylgjunnar í morgun um möguleg endalok EES-samningsins vekja athygli, en Vísir endurbirtir hluta þeirra. Önnur ummæli hans í þættinum hljóta hins vegar að teljast verulega furðuleg. Hann kvartar yfir því að ákveðin umræða sé leyfð í Sjálfstæðisflokknum. Það þurfi að þagga niður í öllum gagnrýnisröddum um ESB.

Hvað er maðurinn eiginlega að fara með þessum ummælum sem Vísir endurbirtir:

Jón nefnir að frjálslynt fólk innan Sjálfstæðisflokksins hafi leyft íhaldsröddum að taka sterkar á flokknum. Mynstrið sé það sama og þegar Sjálfstæðisflokkurinn var jákvæður fyrir Evrópusambandinu.

„Svo leyfðu þeir þessum röddum að vera í friði, áður en þeir vissu af fór stuðningur við inngöngu úr því að vera meirihlutaálit í það að vera algjört minnihlutaálit án þess að flokkurinn hafi fjallað um það,“ segir Jón Steindór.

Ísland tapast með samþykkt Orkupakka 3 - segir Jón Baldvin

Erlendir auðjöfrar eignast Ísland með samþykkt Orkupakka3, segir Jón Baldvin Hannibalsson, fyrrverandi utanríkisráðherra í samtali við Viljann.is. Jón segir: „Með sæstrengnum tengjumst við orkumarkaði Evrópu og lútum hans regluverki og stjórnsýslu. Þá er hætt við, að eftirleikurinn sé tapaður. Þá snýst málið um orkufyrirtæki  í framleiðslu og dreifingu í ríkisrekstri með ráðandi markaðshlutdeild –  gegn kröfunni um einkavæðingu. Í einkavæðingunni felst gróðavon fjárfestanna. Það væri algerlega andstætt íslenskum þjóðarhagsmunum og hagsmunum almennings. Þar liggur hundurinn grafinn.“

Sjá nánar: Viljinn.is

Orkuboltar hræddir og á flótta

Það er greinilegt að það er verulegur flótti brostinn á í orkuboltaliðinu sem ætlaði að keyra Orkupakka 3 í gegnum Alþingi. Nú virðist allt útlit fyrir að málið verði bara ekkert tekið fyrir á Alþingi - og er það vel.

Eins og meðfylgjandi frétt mbl.is ber með sér virðist sem málið fjari út smám saman.

Útilokar ekki frekari frestun orkupakka

Prófessor svarar lögmanni ráðuneytis um orkupakkann

Peter Örebeck, lagaprófessor frá Noregi, hefur tekist á við lögfræðinga atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins um túlkun á lagaákvæðum er varða svokallaðan orkupakka 3. Prófessorinn hefur verið fenginn til að fara yfir síðustu athugasemdir lögmanns ráðuneytisins, Ólafs Jóhannesar Einarssonar, og svara þeim. Eins og sést ber talsvert á milli í lagatúlkunum. Svo virðist sem ráðuneytið og ýmsir fulltrúar stjórnvalda hér á landi leggi sig fram um að túlka lög og reglur sem framast þau geta til að hægt verði að koma Íslandi undir orkupakkann. Norskir lögfræðingar hafa hins vegar varað við því að um óeðlilegt valdaafsal sé að ræða og hið sama hafa lagaprófessorar hér á landi gert. Það væri óskandi að fólk kynnti sér þessi lagarök því þau eru í raun ekkert flókin þegar þau hafa verið skoðuð af eilítilli gaumgæfni en ekki þeirri yfirborðsmennsku sem stundum einkennir umræðuna. 

Hér að neðan má sjá síðustu samantekt um málið.

 

Samantekt atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins (ANR) á minnisblaði Ólafs Jóhannesar Einarssonar, lögmanns, til ANR um Þriðja orkumarkaðslagabálk ESB, dags. 12.04.2018, með athugasemdum prófessors Peters Örebech, dags. 06.11.2018.  Þýtt hafa Bjarni Jónsson (BJo) og Haraldur Ólafsson (HÓ).

 

ÓJE 1:  Þriðji orkupakkinn haggar í engu heimildum íslenzkra stjórnvalda til að banna framsal á eignarrétti að orkuauðlindum, sem eru í opinberri eigu, eins og nú þegar er gert í íslenzkum lögum.

 

PÖ 1 ATHS:  Sammála.  Ísland getur viðhaldið ríkiseignarhaldi á orkulindum, ef það verður altækt – með fullri ríkiseign: þ.e.a.s. það verði samþykkt, að auðlindir í eigu ríkisins verði ekki einkavæddar.  Þetta leiðir af EES-grein 125 í samhengi við dóm EFTA-dómstólsins í „Heimkvaðningarmálinu“ (Hjemfallssaken 2007 (JUDGEMENT OF THE EFTA COURT, 26. júní 2007, Case E-2/06)).

 

ÓJE 2:  Þriðji orkupakkinn haggar í engu rétti Íslands til að ákveða með hvaða skilyrðum orkuauðlindir landsins eru nýttar, og hvaða orkugjafar eru nýttir hér á landi.

 

PÖ 2 ATHS:  Þetta er ekki rétt.  Ef Þriðji orkupakkinn verður samþykktur, verður orkuvinnsla og samkeyrsla, þ.e.a.s. orkuflutningur á milli landa, hluti af EES-samninginum.  Orka er vara, sbr grein 24 og Viðauka IV.  Samkvæmt grein 11 og 12 er í gildi bann við  útflutningshindrunum.  Ef Ísland setur upp „þröskulda“, sem takmarka framleiðslu, getur það brotið gegn „frjálsu vöruflæði“; sjá ESB drög að orkupakka 3; COM (2017) 110  „Final“ 2017/10046: „ „These efforts cover all policies in the area of the free movement of goods, persons, services and capital, as well as flanking and horizontal policies specified in the EEA Agreement“ (p.2).“  Hér verður einnig að hafa í huga, að það er virknitúlkun, sem gildir í ESB og í EES:  Útflutningshindranir med „samsvarandi virkni“ eru bannaðar. 

 

ÓJE 3:  Samstarfsstofnun evrópskra orkueftirlitsaðila, ACER, myndi þrátt fyrir aðild Íslands að stofnuninni [án atkvæðisréttar-innsk. þýð.] ekki hafa neitt að segja um atriði á borð við fyrirkomulag leyfisveitinga og stjórnsýslu hér á landi, og upptaka þriðja orkupakkans hefði í för með sér óverulegar breytingar í því sambandi.

 

PÖ 3 ATHS:  Sama svar og í lið 2:  Leyfisveitingakerfi virka hamlandi á frjálst flæði og á aðgang til stofnunar og rekstrar fyrirtækja.  EES-grein 12 spannar líka áhrif þessara stjórnvaldsaðgerða.  Þar að auki gildir, að Ísland getur ekki skipulagt leyfisveitingakerfið þannig, að það stríði gegn grein 124: „The Contracting Parties shall accord nationals of EC Member States and EFTA States the same treatment as their own nationals as regards participation in the capital of companies or firms within the meaning of Article 34, without prejudice to the application of the other provisions of this Agreement.“.

ÓJE 4:  ACER hefur engar valdheimildir gagnvart einkaaðilum, heldur eingöngu opinberum eftirlitsaðilum.

 

PÖ 4 ATHS:  Heimildir ACER eru (einkum) skráðar í gerðum nr 713/2009 og nr 714/2009 með breytingum, sem fram koma í gerð nr 347/2013 og í tilskipun 2003/54/EC.  Samkvæmt regluverkinu skal koma embætti á fót í hverju landi – sem hinum framlengda armi ACER í aðildarlöndunum, þ.m.t. Íslandi – s.k. Landsreglara, sem aðilar á Íslandi geta ekki gefið fyrirmæli af neinu tagi.  Þetta embætti er framlengdur armur ESB á Íslandi.  Landsreglarinn sér um þá stjórnun orkumála, sem honum eða ACER er falin í hverju landi.  Reglurnar, sem gilda fyrir Landsreglarann, eru samræmdar reglur ESB fyrir raforkuviðskipti yfir landamæri.  Völd ACER eru skráð í framangreindum gerðum og tilskipunum, en þessi skjöl gefa mynd af völdunum m.v. ákveðinn tíma.  ESB hefur lagasetningarvaldið og getur fyrirvaralítið breytt

 hinum mörgu verkefnum/heimildum ACER.  ACER hefur ákvörðunarvald í einstökum málum.  Þau geta t.d. varðað millilandastrengi, sjá gerð nr 713/2009, grein 8 (1).  Í grein 8 (4) stendur t.d.: „Framkvæmdastjórnin getur samþykkt leiðbeiningar í þeirri stöðu, þar sem ACER fær völd til ákvarðanatöku um skilmála og skilyrði fyrir aðgangi að og rekstraröryggi fyrir innviði á milli landa.  Þessar aðgerðir, sem eru til að breyta minna mikilvægum ákvæðum í þessari gerð með því að bæta við hana, eru samþykktar eftir forskriftarreglunni með vísun til greinar 32, hluta 2, í þessari gerð.“.

 

ÓJE 5:  Við upptöku þriðja orkupakkans í EES-samninginn var um það samið, að valdheimildir gagnvart eftirlitsstjórnvöldum í EFTA-ríkjunum yrðu ekki hjá ACER, heldur hjá Eftirlitsstofnun EFTA (ESA).

 

PÖ 5 ATHS:  Já, það er rétt, að ACER á að taka ákvarðanir og að ESA á að taka sams konar ákvarðanir (með þýðingu á ákvörðun ACER á íslenzku, norsku o.s.frv.).  Þeim er síðan beint að Landsreglaranum, sem framkvæmir ákvarðanir ACER á Íslandi og í Noregi, en þar sem þetta eru afritaðar ákvarðanir, og þar eð Ísland eða Noregur geta ekki sagt Landsreglaranum fyrir verkum – samtímis sem Landsreglaranum ber skylda til að fylgja reglum EES-réttarins, sbr. grein 7 í EES-samninginum, þá er þetta fyrirkomulag hrein sýndarmennska til að komast hjá stjórnarskrárhindrunum, sem varða breytinguna frá tveggja stoða kerfi til einnar stoðar kerfis sem stríðir gegn stjórnarskrá.

 

ÓJE 6:  Heimildir ACER til að taka bindandi ákvarðanir eru að meginstefnu bundnar við ákvæði, sem gilda um orkumannvirki, sem ná yfir landamæri (t.d. sæstrengi); eðli málsins samkvæmt eiga slíkar valdheimildir ekki við á Íslandi, svo lengi sem hér eru engin slík orkumannvirki.

 

PÖ 6 ATHS:  Af þeirri ástæðu,  að mikilvægasta réttarheimildin, orðanna hljóðan, í samninginum, hér grein 12, er skýr og þess vegna ákvarðandi, leiðir, að sú léttvægasta, „eðli máls“, er þýðingarlaus.  EES-samningurinn, grein 12, túlkaður samkvæmt almennri málnotkun, er hér skýr og þess vegna ákvarðandi. 

Ef einhver í Noregi vill leggja rafstreng á milli Noregs og Íslands, og Ísland hafnar slíkum sæstreng, verður um að ræða „magntakmörkun á útflutningi“, sem stríðir gegn grein 12.  Ágreiningur á milli t.d. Landsreglarans (RME) í Noregi fyrir hönd einkafyrirtækis, t.d. Elkem, og Landsreglarans á Íslandi um lagningu sæstrengja frá Íslandi og til vesturstrandar Noregs (u.þ.b. 1500 km), verður útkljáður hjá ACER samkvæmt gerð nr 713/2009, grein 8 (1) a. 

 

ÓJE 7:  Þriðji orkupakkinn haggar því ekki, að það er á forræði Íslands að ákveða, hvaða stjórnvald myndi veita leyfi fyrir lagningu sæstrengs, og eins hvort íslenzka ríkið ætti að vera eigandi að honum.

 

PÖ 7 ATHS:  Ekki myndi ég reiða mig á þetta.  Ísland nýtur fullveldisréttar síns m.t.t. áframhaldandi eignarréttar ríkisins á orkunni (EES-samningur, grein 125), en stýring orkuvinnslunnar, þ.e. samþykkt, sem ekki er gerð á grundvelli eignarréttarins, heldur á grundvelli stjórnunarréttar – þ.e.a.s. stýring atvinnugreinarinnar – verður að vera í samræmi við EES.  Einkaaðilar eru ekki útilokaðir frá því að setja á laggirnar og reka raforkusölu, heldur þvert á móti.  Það myndi þýða tvísýna baráttu fyrir Ísland að veita því mótspyrnu, að E´on, Vattenfall, Statkraft eða einkafyrirtæki – með vísun til áætlana samþykktra í ACER um streng frá Íslandi og til Noregs tengdum með mörgum strengjum við ESB-markaðinn – legði og tengdi slíkan sæstreng.   Sjá gerð nr 714/2009, Viðauka I (Leiðbeiningar um stjórnun og úthlutun á flutningsgetu til ráðstöfunar í flutningslínum á milli landskerfa), þar sem stendur í lið 1.1: „Flutningskerfisstjórar (TSO-hérlendis Landsnet) skulu leggja sig fram um að samþykkja öll viðskipti,  þ.m.t. þau, sem eiga sér stað á milli landa.“  Ennfremur stendur í lið 2.1:  „Aðferðirnar við framkvæmd flutningstakmarkana skulu vera markaðstengdar til að létta undir skilvirkum viðskiptum á milli landa.“  Þetta ákvæði þarf að lesa í samhengi við gerð ESB nr 347/2013 frá 17. apríl 2013 um leiðbeiningar fyrir evrópska orkuinnviði á milli landa og um afnám ákvörðunar nr 1364/2006/EB og breytingu á gerð (EB) nr 713/2009, (EB) nr 714/2009 og (EB) nr 715/2009, sjá Viðauka I (forgangsorkuinnviðaleiðir og – svæði). 

Ísland er hluti af því, sem kallað er norður-suður rafsamtengingar í Vestur-Evrópu („NSI vesturrafmagn“): „samtengingar á milli landanna á svæðinu og við Miðjarðarhafslöndin, þ.m.t. Pýreneaskagann, nefnilega til að nýta rafmagn frá stöðugum orkulindum og styrkja svæðisinnviði til að styrkja markaðssamþættingu á svæðinu“. 

Þegar rafstrengur frá Austurlandi  til Vestur-Noregs er tekinn með í hóp „forgangsrafmagnsleiða“ og á „Svæðisbundnar skrár um verkefni sameiginlegra hagsmuna“ (Viðhengi III) er framhaldið undirbúið.

 ESB og Noregur þrýsta á um lagningu sæstrengsins samkvæmt skránum, og þau styðjast við, að þessi rafstrengur er með í áætlun um norður-suður rafleiðina í ESB.  Að sjálfsögðu mun þá ACER gefa grænt ljós á, að t.d. Elkem leggi strenginn til að vega upp á móti öllum þeim TWh, sem Noregur er búinn að selja til ESB-landanna og Bretlands (núverandi sæstrengir frá Noregi ásamt strengjum á verkefnisstigi geta flutt út u.þ.b. 40-50 % af raforkuvinnslu Noregs).  Staða Noregs, sem mun vega þungt í röksemdafærslu ACER fyrir lagningu sæstrengs Ísland-Noregur, þ.e. að Noregur sé þjakaður af orkuskorti og þarfnist orkuaðdrátta til að halda góðum stöðugleika í orkuafhendingu fyrir upphitun og lýsingu í húsnæði.  Eins og formáli gerðarinnar sýnir, er afhendingaröryggi á Innri markaðinum mikilvægt stefnumið, sem er veittur hár forgangur (sjá lið 3).

 

Höfða mál gegn stjórnvöldum vegna Orkupakka 3

Norsku samtökin, Nei til EU, hafa höfðað mál gegn stjórnvöldum í Noregi vegna samþykktar á þriðju orkutilskipun Evrópusambandsins fyrr á þessu ári. Samtökin telj að samþykktin hafi brotið í bága við stjórnarskrá Noregs.

Sjá nánar á vef samtakanna Nei til EU. 

Þriðja orkutilskipunin hefur ekki enn verið samþykkt hér á landi en iðnaðarráðherra hyggst leggja fram þingmál um samþykkt hennar í febrúar á næsta ári.

Sjá einnig:

Höfðar dómsmál gegn Ernu Solberg

 

Höfðar mál gegn Ernu Solberg