Lesa menn ekki heimspressuna í stjórnarráðinu?

Ólafur heitir maður Sigurðsson. Hann er einn reyndasti fréttahaukur landsins og hefur fylgst með alþjóðastjórnmálum frá því áður en sum þeirra sem nú stýra landinu fæddust.

Í grein í Morgunblaðinu sl. laugardag rekur hann efni greinar sem birtist nýlega í Project Syndicate, eftir Villy Sövndal, fyrrverandi utanríkisráðherra Danmerkur (2011-2013) og nú þingmann á Evrópuþinginu, og Roderic Kefferputz, starfsmann í Brussel-deild Heinrich-Böll-Stiftung, sem styður hnattrænar umræður um græna pólitík og stefnumótun.

Sövndal og Kefferputz segja þar berum orðum: Von der Leyen hefur þegar sett stækkun í norður á dagskrá. Stækkunin þangað snýst ekki aðeins um geopólitík, heldur einnig peninga. ESB vinnur að því að taka inn tíu fátækustu lönd Evrópu og þá vantar auðvitað einhvern sem borgar brúsann. Þar koma Ísland og Noregur til sögunnar, lönd sem eru meðal ríkustu landa heims. Við eigum að borga.

Á sama tíma hefur ESB kotroskið ákvæði um öryggismál í sáttmála sínum en réttir á sama tíma fram betlistafinn sinn í Washington. Hvernig getur ESB, sem kallar eftir samstöðu á norðurslóðum í nafni öryggis og stöðugleika, verið jafnframt háð hernaðarlegum stuðningi frá Bandaríkjunum? Hvers konar stórveldi er það?

Færeyingar og Grænlendingar hafa þegar svarað þessu með því að halda sig utan dyra. Þeir ætla ekki að láta Brussel stýra fiskimiðum sínum eða gera sig að gjaldmiðli í samstöðu sem þjónar fyrst og fremst öðrum. Ísland á að draga lærdóm af því.

Það sem Ólafur bendir á er skýrt: Þetta snýst ekki um "aukinn stöðugleika" heldur um flutning valds og að lokum reikninginn. Spurningin er hvort við ætlum að afhenda auðlindir okkar á altari kommisjónarinnar í þeirri trú að Brussel sé skjól, þegar reynslan sýnir hið gagnstæða.

Draghi reynir hjartastuðsaðferðina á Brussel

Mario Draghi, fyrrverandi forsætisráðherra Ítalíu og seðlabankastjóri Evrópu, talaði á Rimini-ráðstefnunni þann 22. ágúst. Þetta er ein stærsta árlega ráðstefna Evrópu um stjórnmál og samfélag, sem dregur til sín leiðtoga úr stjórnmálum, viðskiptum og menningu. Þar lýsti Draghi þeirri skoðun sinni að Evrópusambandið hefði ekki lengur næg áhrif á heimsmálin. Lausnin að hans mati: "Við verðum að bregðast við eins og eitt ríki."

Og hann bætti við: "Við verðum að bregðast hratt við, því tíminn vinnur gegn okkur. Evrópska hagkerfið stendur í stað á meðan heimurinn stækkar."

Þetta er sami Draghi og skrifaði Draghi-skýrsluna. Þar lýsti hann ESB föstu í reglubyrði, þunglamalegum ferlum og langt á eftir í kapphlaupinu um gervigreind og nýsköpun. Nú stígur hann skrefinu lengra og lýsir sambandinu áhrifalausu í núverandi mynd og kallar eftir skjótum viðbrögðum.

Á sama tíma tala íslenskir aðildarsinnar um "örugga framtíð" með Brussel. En Draghi sjálfur segir að eini möguleikinn til að halda lífi sé að breyta sambandinu í stórríki.

Spurningin er einföld: Viljum við verða hluti af ríkjasamsteypu sem þarf hjartastuð til að halda sér vakandi?

Forsætisráðherra gefur þjóðinni róandi

Forsætisráðherra fullyrðir í Morgunblaðinu í gær að hún "eyði ekki tíma í Evrópusambandið". Þetta hljómar eins og sagt til að róa þjóðina eftir atburði sumarsins. Hvort sem það er yfirlýsing um að fylgja utanríkisstefnu ESB og þar með þátttaka í refsiaðgerðum og hernaðarbrölti, samstarf í sjávarútvegsmálum (sem þó er líkast til dulmál sem eftir er að brjóta kóðann á), hótanir ESB um tolla í trássi við EES samninginn sem það þurfti að bakka með 18. ágúst sl., nú eða fundir með æðstu ráðamönnum sambandsins.

Það er heldur ekki bara tíminn sem fer í Brussel heldur líka peningarnir. Milljarðar úr ríkissjóði, sem enginn minntist á í fjármálaáætluninni í sumar. Milljarðar sem hefðu mátt fara í það aðhald sem fjármálaráðherrann boðar.

Hljóð og mynd fara einfaldlega ekki saman. Og þegar menn vakna upp af Brussel-óráðinu situr þjóðin eftir með timburmennina, líklega þó örðuvísi en eftir venjulega Menningarnótt á ágústkvöldi. Það verða timburmenn af reikningunum sem koma upp úr ferðatösku utanríkisráðherra á Saga Class.

Já, hér er boðið upp á róandi frá Stjórnarráðinu og hausverk frá Brussel.

Þú gleymdir nýsköpuninni ,Vilhjálmur

Vilhjálmur Þorsteinsson, fyrrverandi framkvæmdastjóri í hugbúnaðar- og nýsköpunargeiranum, talar í nýlegri grein sinni um "örugga framtíð" Íslands innan Evrópusambandsins. Svonefnd Draghi-skýrsla málar þó allt aðra mynd. Þar segir berum orðum að Evrópa sé föst í reglubyrði, þunglamalegum ferlum og stöðnun í örgjörvum, hugbúnaði og gervigreind.

Á meðan Bandaríkin og Asíulöndin sækja fram dregst Evrópa aftur úr í kapphlaupinu sem ræður hagvexti framtíðarinnar: kapphlaupinu um öflugustu örgjörvana og þróun gervigreindar. Staðreyndirnar tala sínu máli: 17 af 20 fremstu AI-fyrirtækjum heims eru í Bandaríkjunum og um 70% grunnlíkana í gervigreind koma þaðan. Evrópa situr eftir.

Árið 2023 sóttu bandarísk AI-fyrirtæki um 62,5 milljarða evra (um 68 milljarða dollara), meðan ESB og Bretland saman náðu einungis 9 milljörðum evra (um 10 milljarða dollara). Síðustu tíu árin hafa bandarísk AI-fyrirtæki (sprotafyrirtæki) sótt um nær 500 milljarða dollara, en evrópsk aðeins um 75 milljarða dollara.

Munurinn er sexfaldur og fer vaxandi.

Innan ESB keppst menn því nú við að reyna að kaupa sér aðgang að framtíðinni. Þannig reyna menn að laða til sín bandaríska fjárfesta í örgjörvaframleiðslu, gagnaverum og annarri hátækni til að fá aðgang að þessari nýjustu tækni. Intel er þegar að byggja á Írlandi og í Þýskalandi með miklum ríkisstuðningi, og hinn svokallaði Chips Act á að halda Evrópu í leiknum. Það er ekki merki um forystu, heldur viðurkenning á veikri stöðu.

Það hljómar auðvitað fallega að tala um "stöðugleika með evru". En staðreyndirnar benda til annars: Brussel er ekki lausnin heldur byrðin. Ef við ætlum að verja íslenskt frumkvöðlastarf og framtíðarhagvöxt þurfum við minna af pappírsfjötrum og meira af sveigjanleika, einföldu regluverki og skynsamlegri fjárfestingu á okkar forsendum.

Það er ekki Ísland sem þarf að elta Brussel, heldur Evrópusambandið sem verður að spyrja sig hvers vegna það er að dragast svona aftur úr.

Vilhjálmur kastar krónunni og hirðir reikningana

Í Morgunblaðinu í gær reynir Vilhjálmur Þorsteinsson enn að sannfæra lesendur sína um að Ísland eigi "öruggari framtíð" innan Evrópusambandsins. Það virðist sagt af fullri alvöru, rétt eins og allir séu búnir að gleyma því hvað sjálfstæð staða okkar getur þýtt.

Fyrst lætur hann krónuna fá það óþvegið fyrir hrun bankanna. Það var ekki stjórnlaus útrás þeirra né skortur á eftirliti eða ævintýramennska, nei heldur sjálf krónan sem olli hruninu. Var þessu ekki annars öfugt farið, það var krónan sem bjargaði okkur þá. Hún gerði okkur kleift að komast á réttan kjöl með okkar eigin peningastefnu og stjórntækjum í stað þess að lenda í evru-vandræðunum sem Grikkland reyndi á eigin skinni.

Það er þægilegt þegar sagan er endurskrifuð þannig að Brussel verði lausnin. Gleymum aldrei að það var sjálfstæði Íslands sem tryggði sigur í Icesave-málinu, málinu sem hefði aldrei unnist ef Brussel hefði ráðið.

En þegar Vilhjálmur kastar krónunni, þá er hann í raun að hirða smáaura: loforð um styrki, um "hagræði" og um að einhver annar sjái um vandamálin. Raunveruleikinn er hins vegar sá að öll þessi loforð snúast upp í reikninga sem falla á íslenska skattgreiðendur, auk skuldbindinga sem þjóðin hefur aldrei samþykkt. Evran hefur þar að auki ekki staðið undir væntingum um aukinn hagvöxt og velsæld. Það sýna skýrslur Evrópusambandsins sjálfs, t.d. Draghi skýrslan.

En nú þegar Vilhjálmur reynir að selja Brussel drauminn með gamalkunnugri frasa-upptalningu er spurningin einföld: Erum við virkilega tilbúin að kasta krónunni fyrir smáaura?

Vilhjálmur, þetta er orðið þreytt. Sama sagan, sömu frasarnir, alltaf með Brussel sem lausn á öllum vandamálum. Ríkisstjórnin sem keyrði þessa stefnu fyrir fimmtán árum var afþökkuð pent í kosningum.

Daði Már glímir við stórhvelið frá Brussel

Ríkissjóður virðist alltaf geta átt von á að fá óvænta gesti að nægtaborðinu. Nú er komið úr kafinu risavaxið stórhveli sem enginn sá fyrir í fjármálaáætluninni sem samþykkt var í sumar. Ekki stórhveli úr Faxaflóa, heldur Brussel-hvelið: hernaðarútgjöld og skuldbindingar sem utanríkisráðherrann hefur laumað inn á posann á ríkissjóði.

Tvöfeldnin hér á sér lítil takmörk. Utanríkisráðherrann lofar auknu öryggi með því að tengja Ísland fastar við utanríkisstefnu ESB, en raunveruleikinn er sá að þetta þýðir auknar skuldbindingar, refsiaðgerðir og hernaðarbrölt sem kostar íslenska skattgreiðendur háar fjárhæðir. Hvar á að taka peningana? Hvers vegna var ekkert minnst á þetta þegar fjármálaáætlunin var samþykkt í júní?

Á sama tíma birtist vandræðagangur ríkisstjórnarinnar enn skýrar: Seðlabankinn hefur lækkað vexti undanfarið ár þar til nú, en ávöxtunarkrafa á ríkisskuldabréf hækkar samt sem áður vegna óvissu í ríkisfjármálum. Forsætisráðherra stendur eftir án skýringa, meðan útgjöldin tútna út og fjárfestar lesa út úr heildarmyndinni að stjórnin hafi hvorki hemil á útgjöldum né áætlun um viðbrögð.

Stórhvelið frá Brussel étur sig inn í ríkisfjármálin og Daði Már þarf að glíma við reikning sem þjóðin hefur aldrei gert pöntun fyrir.

Sökkvandi fleyið og íslenskir áhafnarmeðlimir

Frá Schuman til Þorgerðar Katrínar og draumurinn um stórríki

Einn furðulegasti gjörningur núverandi utanríkisráðherra er að skuldbinda Ísland til að fylgja að verulegu leyti utanríkisstefnu Evrópusambandsins, þar á meðal refsiaðgerðum gagnvart öðrum ríkjum. Slíkar skuldbindingar vekja upp áleitnar spurningar:

Hvaða umboð hafði ráðherra til þessa gjörnings?

Er hún einvaldur í utanríkismálum Íslands?

Hvaða hag hafa Íslendingar af því að láta munstra sig á sökkvandi fley stríðsóðra Evrópumanna?

Þegar Evrópubandalagið var í vöggu sagði Robert Schuman, (franski stjórnmálamaðurinn sem lagði grunn að Kola- og stálbandalaginu árið 1950), að markmiðið væri ekki samvinna heldur stórríki Evrópu. Sú stefna er óbreytt í dag. Ef íslenskur ráðherra skuldbindur Ísland til að framfylgja stefnu sambandsins í utanríkismálum, þá er ekki aðeins spurning hvort hún hafi umboð, heldur líka hvaðan það umboð kemur.

Samtímis selja aðildarsinnar þetta frumhlaup sem aukið öryggi. En ef tala á um vernd Íslands þá byggist hún á varnarsamningi við Bandaríkin og aðild að NATO, ekki á loforðum frá Brussel.

Ef þetta er skilningur ráðherrans á lýðræði, þá er það Brussel-útgáfan: án þjóðarinnar.

GIUK-hliðið og Brusselbrúðuleikhúsið

NATO tryggir Ísland en ráðherrann vill ESB

Það er ekki á hverjum degi sem Ísland lendir í miðju stórveldaskákar. Leikborðið heitir Norður-Atlantshaf, lykilreiturinn GIUK-hliðið, og leikendur eru Bandaríkin og Evrópusambandið. Utanríkisráðherrann virðist stefna að því að gera Ísland að strengjabrúðu í höndum Brussel kanselísins.

GIUK-hliðið, Grænland, Ísland, Bretland, er lífæð varnarkerfis NATO í norðurhöfum. Nú vill Evrópusambandið festa sér ítök á svæðinu með "öryggis- og varnarsamstarfi" sem Bandaríkin taka ekki þátt í. Þetta er ekki NATO, heldur hreint ESB-verkefni.

Bandaríkin eru bakhjarl NATO og Ísland hefur varnarsamning við þau frá 1951. Þetta er raunveruleg hernaðarvernd. Malta, hins vegar, er innan ESB en utan NATO og nýtur engrar viðlíka verndar. Það er sönnunin í hnotskurn: ESB getur ekki boðið öryggi á borð við það sem NATO tryggir.

Þegar Ursula von der Leyen kom hingað nýverið, hóf hún ræðu sína á að tala um NATO en færði sig svo yfir í ESB-varnarsamstarf. Munurinn er ekki formsatriði: að fá ESB inn á GIUK-hliðið felur í sér að breyta valdahlutföllum á Norður-Atlantshafi. Meðan samskipti Íslands og Bandaríkjanna eru stirð vegna tollamála er ljóst að þessi stefna getur haft alvarlegar afleiðingar.

Sagan kennir okkur að stórveldapólitík á Íslandi er dans á þunnum ís: átökin um NATO og varnarsamninginn klufu þjóðina árið 1951. Horft enn lengra aftur minnir þetta á Sturlungaöld, þegar erlendir hagsmunir réðu för og smáþjóðin endaði sem leikfang í höndum annarra.

Við eigum rétt á hreinskilinni umræðu áður en stórpólitísk umskipti verða keyrð í gegn. Spurningin er einföld: Viljum við að varnarlína Íslands verði teiknuð í Brussel ða viljum við halda okkar málum í eigin höndum í stórveldaskák 21. aldar?