Bara ef Úrsúla réði á Íslandi

Úrsúla von der Leyan og Donald Trump hafa samið. Engar fréttir eru um að Úrsúla hafi haft ríkisstjórn Möltu með í ráðum, enda vita allir að þannig var það ekki. 

Evrópusambandsliðið ætlar að fjárfesta í BNA og kaupa meira þaðan.  Talað er sérstaklega um orku og vopn.  Það rímar ágætlega við að sambandið ætlar að taka himinhátt lán til að kaupa hergögn. 

Í staðinn lækka tollar á vörur frá Evrópu, þó ekki niður í þá prósentu sem gildir fyrir Ísland.

Ef Íslendingar væru í þessu samkvæmi fengju þeir að borga himinháar upphæðir fyrir vörur sem þeir þurfa ekki og fá að launum mun verri viðskiptakjör en þeir hafa í dag. 

Alltaf verður skrýtnara og skrýtnara að nokkur maður á Íslandi skuli vilja Ísland inn í Evrópusambandið. 

 

 

 

Gulli neglir

Ástæða er til að vekja athygli lesenda á viðtali Arnþrúðar Karlsdóttur við Guðlaug Þór Þórðarson á Útvarpi sögu.

Guðlaugur Þór fer yfir nokkur mikilvæg atriði sem hvert um sig ætti að duga til að allar hugmyndir um innlimun Íslands í Evrópusambandið hyrfu úr umræðunni.  Guðlaugur Þór segir, sem er, að Evrópusambandið sé í raun samband embættis- og stjórnmálamanna.  Það skýrir líklega að miklu leyti hversu vinsælt sambandið hjá þeim sömu stéttum, en óvinsælt meðal almennings.  Almenningur borgar nefnilega. 

Eftir sem áður er stærsta atriðið líklega að aðild að Evrópusambandinu er stórfelld tilfærsla á valdi frá kjörnum fulltrúum til embættismanna í útlöndum sem þurfa ekki að útskýra neitt fyrir kjósendum, því embættismennirnir verða ekki kosnir burt. 

https://utvarpsaga.is/gudlaugur-thor-loford-um-betri-efnahag-innan-esb-byggist-a-blekkingum/

Út fyrir ramma skynsemi og raunsæis

Evrópusambandið á í blóðugu stríði við Rússa.  Búið er að drepa eða limlesta á aðra milljón manna og ekki sér fyrir endann á hildarleiknum. 

Evrópusambandið hefur tekið við stríðsrekstri sem BNA hafa að mestu gefist upp á, og hafa þau að matri sumra skipt um lið. Evrópusambandið vill gefa í, með gamla liðinu. 

Evrópusambandið á í tollastríði við BNA, þau sömu Bandaríki sem eru langvoldugasta herveldi heims sem telur Ísland á sínu áhrifasvæði og er með sérstakan samning við Ísland sem mótast af þeirri staðreynd.  

Við þessar aðstæður dettur forsætis- og utanríkisráðherra í hug að "öryggi" og "vörnum" Íslands sé svo ábótavant að nauðsynlegt sé að semja um eitthvað við ESB i þeim málum.  Lengra út fyrir ramma skynsemi og raunsæis verður varla komist. 

 

Óheilindi í stjórnmálum

Ýmis undarlegheit hafa átt sér stað í samskiptum Íslands og Evrópusambandsins að undanförnu.  Allt bendir það til þess að ætlunin sé að koma Íslandi í sambandið með hraði, án þess að vitræn umræða eigi sér stað um málið.

Það gefur tilefni til að rifja upp stefnu stjórnarflokkanna fyrir síðustu kosningar.

Flokkur fólksins var spurður eftirfarandi spurningar:

Mun flokkurinn á næsta kjörtímabili styðja það að tekin verði skref í áttina að inngöngu í Evrópusambandið, til dæmis með þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort sótt verði á ný um aðild að sambandinu?

Svar Flokks fólksins: Nei.

Samfylkingin setti Evrópuaðild meðvitað „á ís“ og uppskar við það verulega fylgisaukningu.

Viðreisn talaði í sífellu um Evrópusambandsaðild og var með lítið fylgi í könnunum. Flokkurinn tónaði Evrópumál niður fyrir kosningar og lagði þess í stað aðrar áherslur, m.a. á geðheilbrigðismál.  Það skilaði sér í verulegri fylgisaukningu.

 

Hefði ekki verið heiðarlegra að segja fyrir kosningar að viðkomandi flokkur vildi gera allt sem í hans valdi stæði til að flytja stjórnavaldið til Evrópusambandsins, ef það var í raun ætlunin?

   

 

 

Flugbraut handa Von der Leyen

Evrópuþjóðir hafa lengi horft til Íslands sem lykillands í norðri. Áhugi þeirra birtist nú í gegnum Evrópusambandið, sem vill tryggja sér ítök á norðurslóðum. Í því samhengi lítur það til Íslands. Ekki sem lítils ríkis sem sækir um aðild, heldur sem flugbrautar til norðurs: lykillands á mörkum Norður-Atlantshafsins og Norður-Íshafsins.

Hagsmunakort Evrópusambandsins

Öllum er ljóst að þegar siglingaleiðir um Norður-Íshafið styttast til Asíu, eykst mikilvægi Íslands sem brúar milli Evrópu og Norður-Ameríku. Þegar kemur að öryggis- og varnarmálum í norðri, gegnir landfræðileg staða Íslands lykilstöðu fyrir aðgerðir, viðveru og áhrif. Og þegar ESB þarf orku, hráefni og flutningsleiðir sem liggja ekki í gegnum pólitísk óróa svæði, þá skiptir Ísland með sína lögsögu og auðlindir meira máli en margur vill viðurkenna.
Séð í þessu ljósi snýst áhugi ESB á því að halda „umsókn Íslands“ lifandi ekki um lýðræðislegan vilja íslensku þjóðarinnar heldur um áhrif. Ísland er þar ekki þátttakandi í viðræðum heldur hluti af stærri heildarsýn, þar sem hagsmunir annarra ráða för.

Hvað stendur til?

Að öllu jöfnu koma aðilar að viðræðum um samskipti þjóða fram á jafningjagrunni. En þegar Brussel er farið að segja okkur til um hvort tiltekið ferli hafi verið stöðvað eða ekki, er hlutunum snúið á hvolf og íslenskir hagsmunir settir til hliðar. Þetta var aldrei né verður neitt samtal.

Styrkleiki ESB er hins vegar augljós. Þar á bæ hafa menn lært landafræði og gera sér grein fyrir því hvar þarf að tryggja áhrif til framtíðar. Kannski snýst þetta bara um staðsetningu. Og kannski ætti þjóð sem á sjálfa sig að gera sér grein fyrir því, áður en hún lætur „kaupa sig“ inn á flugstjórnarsvæði sem hún fær hvorki að stjórna né koma með eigin hagsmuni að borðinu.

Þegar öllu er á botninn hvolft snýst þetta allt kannske mest um GPS punkta og landafræði.

Við erum ekki að tala um framtíðarsýn Íslands, heldur hvernig Ísland smellpassar á hagsmunakort annarra.

Árið er ekki 2009!

Í umræðum um ESB og mögulega aðild Íslands sést iðulega gripið til þess að vísa í þingsályktun sem Alþingi samþykkti árið 2009 (á 136. löggjafarþingi) um að sækja um aðild að ESB. Sú vísun þjónar því hlutverki að reyna að réttlæta núverandi nálgun ríkisstjórnarinnar í samskiptum við ESB.

Þingsályktun er ekki lög samþykkt í þremur umræðum sem er send forseta til undirritunar sem lög frá Alþingi heldur er þingsályktun viljayfirlýsing Alþingis á ákveðnum tímapunkti samþykkt við tvær umræður. Hún skuldbindur hvorki framtíðarþing né ríkisstjórnir til að fara nákvæmlega sömu leið, m.ö.o. er ekki lagalega skuldbindandi.

Frá og með árinu 2009 hafa farið fram sex þingkosningar og fimm ríkisstjórnir setið, hver með sínar áherslur og stefnu. Umheimurinn hefur breyst og Ísland með. Samt er því haldið fram að sextán ára gömul viljayfirlýsing gildi enn líkt og hún hafi lagalegt gildi.

Leikrit eða stjórnskipuleg villa?

Í kjölfar fundar utanríkismálanefndar Alþingis með utanríkisráðherra vegna heimsóknar Ursulu von der Leyen, forseta framkvæmdastjórnar ESB, sagði Guðlaugur Þór Þórðarson, fyrrverandi utanríkisráðherra, í viðtali við Morgunblaðið í gær (22. júlí) að það liggi ljóst fyrir að íslensk stjórnvöld hefðu ákveðið hvaða skilaboðum hún ætti að koma á framfæri í heimsókninni.

Sú atburðarás er vel þekkt og þarfnast ekki ítarlegrar umfjöllunar hér.

"Það eru tíu ár síðan við drógum umsóknina til baka og nú er verið að segja okkur að hún sé í gildi," sagði hann ennfremur. "Ég var utanríkisráðherra í fimm ár og þetta mál kom aldrei upp. Ísland er ekki á lista yfir umsóknarríki ESB."

Þessi gagnrýni byggir fyrst og fremst á raunverulegri stjórnskipulegri stöðu málsins.

Þingsályktanir eru ekki bindandi fyrir síðar kjörin þing eða ríkisstjórnir. Þær endurspegla pólitíska afstöðu á tilteknum tímapunkti, en fela ekki í sér lögbundin fyrirmæli. Þegar ríkisstjórn Íslands ákvað árið 2015 að draga aðildarumsóknina til baka, var það gert innan ramma framkvæmdarvaldsins. Bréf þess efnis var sent til ESB og sambandið sjálft tók þátt í að móta orðalag þess.

Þrátt fyrir seinni tíma túlkanir (eða jafnvel útúrsnúninga) getur engum dulist að markmið ríkisstjórnarinnar árið 2015 var að hætta umsóknarferlinu. Það kom skýrt fram í aðdraganda málsins og efni bréfsins. Guðlaugur Þór Þórðarson, fyrrverandi utanríkisráðherra, hnykkir á þessu í fyrrnefndu viðtali við Morgunblaðið, þar sem hann bendir á að tíu ár séu frá því að umsóknin var dregin til baka en nú eigi allt í einu að halda því fram að hún sé enn í gildi.

Merkimiðapólitík Viðreisnar grefur undan lýðræðislegri umræðu

Undanfarið hefur gagnrýni á umræðu um Evrópusambandsaðild Íslands í auknum mæli verið mætt með merkimiðum í stað málefnalegrar umræðu. Þeim sem spyrja krefjandi spurninga eða vara við þróun mála er ekki mætt með rökum heldur eru þeir útmálaðir sem heimóttarlegir, hræddir eða fastir í gamla tímanum.

Í viðtali við hlaðvarp Eyjunnar, sem DV greindi frá í gær, lét Sigmar Guðmundsson, alþingismaður Viðreisnar, að því liggja að þeir sem gagnrýna umræðuna um Evrópusambandsaðild geri það vegna þess að þeir hafi ekki áttað sig á því að tímarnir hafi breyst og að umræðan þurfi að færast á annan grundvöll.

Með öðrum orðum: Þau sem gagnrýna umræðuna um Evrópusambandsaðild gera það ekki á málefnalegum grundvelli, heldur vegna skorts á aðlögun að nýjum tímum!

Svipuð aðferð kom fram í orðum Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur nýverið, þegar hún vísaði til andstæðinga sinna sem með orðunum nöldur og tilfinningasemi. Með þessum aðferðum er athyglinni vísvitandi beint frá málinu sjálfu yfir á persónuleg einkenni þeirra sem tjá sig og því haldið fram að gagnrýnin sé sjálf merki um veikleika.

Þegar utanríkisráðherra og fleiri stjórnarliðar beita þessum aðferðum væri eðlilegt að forsætisráðherra stigi fram. En Kristrún Frostadóttir kýs þögnina. Hún leyfir orðræðunni að þróast í þessa átt, í stað þess að taka afstöðu, verja lýðræðislega umræðuhefð og kalla eftir málefnalegri nálgun.

Forsætisráðherra ber að tryggja að umræða um jafnþýðingarmikil mál og mögulega aðild að Evrópusambandinu byggist á ábyrgð og virðingu fyrir lýðræðislegri umræðu. Þegar hún hvorki mótar stefnu né bregst við orðræðu ráðherra sinna, þá ber hún meðábyrgð í þögn sinni.

Spurningin er ekki hvort tímarnir hafi breyst, heldur hvort tiltekin stefna sé æskileg. Og þá á að fjalla um hana af heiðarleika, ekki með því að merkja gagnrýni sem vandamál í sjálfu sér. Aðeins þannig verður mögulegt að taka upplýsta og heiðarlega umræðu um stór mál.

Bandaríski fræðimaðurinn Cass Sunstein hefur bent á að það grafi undan lýðræðislegri umræðu þegar pólitískir aðilar merkja andstæðinga með orðræðu sem dregur úr trúverðugleika þeirra í stað þess að svara efnislega. Slík framganga veikir bæði umræðu og ákvarðanatöku og getur leitt til þess að mikilvægar raddir og gagnrýni gleymist í hávaðanum, (sem er ef til vill ætlunin?). Samkvæmt Sunstein byggist lýðræðisleg samræðuhefð ekki aðeins á því sem sagt er, heldur einnig á því hvernig umræðan fer fram, í hvaða tilgangi og við hvaða aðstæður. Þar með verður ábyrgð leiðtoga á opinberri orðræðu bæði siðferðileg og pólitísk. Aðeins þannig getur umræðan orðið nægilega skýr, heiðarleg og upplýst ef meint þjóðaratkvæðagreiðsla um ESB-aðild á að hafa raunverulegt lýðræðislegt gildi.

(1) Hugtakið merkimiðapólitík er íslenskun á enska hugtakinu labelling eða labelling as political strategy. Það vísar til þeirrar aðferðar að setja einfaldan, gjarnan neikvæðan stimpil á andstæðing í stað þess að takast á við rök hans. Slíkar aðferðir eru gagnrýndar í lýðræðiskenningum, meðal annars hjá Cass Sunstein, fyrir að grafa undan málefnalegri umræðu og draga úr getu lýðræðisins til að takast á við flókin pólitísk álitamál.

Með öðrum orðum: Aðlögun!

Heimsókn Ursulu von der Leyen, forseta framkvæmdastjórnar ESB í síðustu viku, virðist leynt og ljóst vera liður í því að færa Ísland í átt að aðildarferli að sambandinu. Þetta er þó vitaskuld hvergi sagt. Í orðum og yfirlýsingum er þess í stað sífellt vísað til "samstarfs", "viljayfirlýsinga" og talað um "sameiginlegra framtíðarsýn".

Sú spurning vaknar því hvort hér sé farið af stað einhvers konar "aðlögunarsamstarf". Þegar utanríkisráðherra bregst svo við gagnrýni með því að kalla hana heimóttarskap er hún ekki að taka á efnisatriðum heldur leitast við að setja neikvæðan merkimiða á gagnrýnendur sína. Þannig reynir hún að beina umræðunni frá kjarna málsins í dóm yfir þann sem tjáir sig.

Þetta er ekki nýtt fyrirbrigði. Í stað þess að færa rök fyrir pólitískum breytingum, er stundum farin sú leið að breyta einfaldlega orðræðunni sjálfri. Merking hugtaka er færð til en stefna og ákvarðanir haldast óbreyttar undir yfirborðinu.

Í þessu samhengi er áhugavert að rifja upp orð franska heimspekingsins Michel Foucault, sem rannsakaði tengsl tungumáls, valds og þekkingar. Hann rammaði þetta inn með eftirfarandi hætti: "Það eru ekki menn sem stjórna, heldur orðræðan sjálf."
Með því átti hann við að vald birtist ekki aðeins í skipunum eða lagasetningu, heldur líka í því hvernig við tölum um hluti, hvaða orð eru notuð, hver fær að skilgreina umræðuna og hvaða merking orðanna verður "sú rétta".

Þegar ráðherrar segja að ekkert sé verið að gera nema "styrkja samstarf", á sama tíma og gerðir eru nýjir samningar um mál sem heyra ekki undir EES-samninginn, þá er ekki bara verið að taka skref í átt til aðildar, heldur einnig verið að breyta því hvernig slík skref eru tekin og túlkuð. Þetta er orðræðustjórnun en ekki tilviljanir.

Fundur utanríkismálanefndar Alþingis í dag snýst því ekki aðeins um efnisatriði þessara viðræðna og samninga, heldur líka um þessa nýju pólitísku tækni, það er að færa umræðuna yfir á nýtt svið þar sem ekki má lengur segja "aðildarferli" aðeins "framtíðarsýn" og "samráð".
Er ekki tímabært að spyrja: Hvert á þessi orðræða að leiða?