Ursula tekur sér dagskrárvald

Það var engin tilviljun að Ursula von der Leyen kom til Íslands í sömu viku og ríkisstjórnin undirritaði viljayfirlýsingu við Evrópusambandið. Það var heldur engin tilviljun að hún endurtók þá fullyrðingu að aðildarumsókn Íslands væri enn gildi. Þetta var meðvituð yfirlýsing, og með henni tekur framkvæmdastjórn ESB sér dagskrárvald í íslenskri pólítík.

En hvernig stendur á því að umsókn sem íslensk stjórnvöld lýstu lokinni árið 2015, með bréfi sem Evrópusambandið tok sjálft þátt í að semja, skuli enn talin í gildi? Hjörtur J. Guðmundsson rifjar upp í grein á visir.is, „Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur“ að tilgangur bréfs Gunnars Braga, þáverandi utanríkisráðherra, var einmitt sá að draga umsóknina til baka. Um þat ríkti skýr samstaða þeirra sem að málinu komu.

Fljótlega snerist þetta þó við. Embættismenn sambandsins neituðu því síðar að bréfið hefði haft þau áhrif sem að var stefnt. Þetta var pólítísk túlkun, ekki formsatriði. ESB kaus einfaldlega að virða ekki yfirlýsingu íslenskra stjórnvalda.

Í alþingiskosningunum 2013 var ríkisstjórn þeirra flokka sem höfðu aðild að ESB á sinni dagskrá skipt út. Ný ríkisstjórn lýsti því yfir að hún hygðist ekki halda umsókninni til streitu og brást við með því að tilkynna þat formlega til Brussel. Að halda því nú fram að Ísland sé enn umsóknarríki gengur því bæði gegn pólítískum veruleika þess tíma og formlegri ákvörðun rétt kjörinnar ríkisstjórnar.

Í ljósi þessa er serkennilegt að sjá núverandi ríkisstjórn, með utanríkisráðherra í broddi fylkingar, ganga að því sem vísu að Ísland sé enn í umsóknarferli. Þjóðin á nú að kjósa um að halda áfram viðræðum sem framkvæmdastjórn ESB virðist telja að aldrei hafa verid stöðvaðar. Með þessu hefur framkvæmdastjóri ESB, án nokkurs lýðræðislegs umboðs á Íslandi, tekið sér dagskrárvald í innlendri pólítík og hundsar þar með skýran vilja ríkisstjórnar Íslands eins og hann birtist árið 2015.

ESB aðild var ekki á dagskrá í síðustu alþingiskosningum og engin ný ákvörðun hefur verid tekin á Alþingi um endurvakningu umsóknarinnar.

Hver ræður eiginlega förinni núna?

Rétt hjá Guðrúnu – enginn þjóðarvilji liggur fyrir Þorgerður

Guðrún Hafsteinsdóttir hefur rétt fyrir sér. Þjóðin hefur ekki lýst yfir vilja til að hefja aðildarviðræður við Evrópusambandið. Engin þjóðaratkvæðagreiðsla hefur farið fram, engin umræða hefur verið leidd á Alþingi og þetta var ekki í kosningastefnu ríkisstjórnarflokkanna. Þó heldur utanríkisráðherra því fram að þjóðin vilji þetta.

Þegar forseti framkvæmdastjórnar ESB Ursula von der Leyen fullyrðir að aðildarumsókn Íslands sé enn gild og ríkisstjórnin undirritar viljayfirlýsingu við ESB um haf og fiskveiðisamstarf, þá er verið að stíga pólitísk skref. En þau eru ekki studd neinu skýru umboði.

Í raun er verið að leiða þjóðina áfram án þess að hún hafi fengið að segja sitt. Og þegar utanríkisráðherra talar fyrir hönd þjóðarinnar án þess að hafa fengið samþykki hennar, þá má minnast á klassíska reglu lýðræðisins. Þú getur ekki talað í nafni annarra nema þeir hafi beðið þig um það.

Vonir utanríkisráðherra

Utanríkisráðherra vonar að "evróputengd mál" verði á dagskrá með haustinu.  Ótalmargt hefur tengingu við önnur lönd Evrópu, svo líklegt er að ósk ráðherra verði uppfyllt.

Það mætti t.d. ræða hvað það hefði kostað Íslendinga að lenda í tollastríðið BNA og ESB - ef Íslendingar hefðu verið í Evrópusambandinu.  Þar færu tugir milljarða króna árlega rakleitt úr vösum Íslendinga í sjóði BNA og Evrópusambandsins. 

Þá mætti ræða hervæðingarvíxilinn sem Evrópusambandið er búið að ákveða að taka til að styðja við hergagnaiðnaðinn í aðallöndum Evrópusambandsins. Hlutur Íslands þar gæti verið um 200 milljarðar króna - ef Ísland væri í bandalaginu.  

Utanríkisráðherra ræðir náttúruhamfarir.  Hann mun sjálfsagt halda til haga að Íslendingar eru gefendur, fremur en þiggjendur í vísindum sem lúta að jarðskorpunni, ís, veðri og veðurfari.  Framlag íslenskra vísindamanna er mikið og miklu fleiri útlendingar læra þessi fræði í Háskóla Íslands, en Íslendingar í útlöndum. 

 

 

Vonar að Evróputengd mál verði ofarlega á blaði

Íslandsskattur

Svo virðist að fáir hafi áttað sig á að tollar sem Evrópusambandið leggur á innflutning frá löndum utan bandalagsins lenda að langmestu leyti í sjóðum bandalagsins. 

Íslendingar kaupa mun meira af Bandaríkjamönnum, en meðaljón í Evrópu.  Þeir mundu því fóðra sjóði Evrópusambandsins af mun meiri dugnaði en flestir, ef ekki allir aðrir, ef Íslandi væri í bandalaginu og það vaæri í tollastríði af því tagi sem nú er í uppsiglingu. 

Þar væri kominn enn einn Íslandsskatturinn.  Og voru þeir þó nokkrir fyrir. 

 

Hin æpandi þögn um blákaldan raunveruleika

Stjórnvöld í BNA ætla að hækka tolla á vörur frá Evrópusambandslöndum verulega, strax eftir hálfan mánuð. 

Ef Ísland væri í Evrópusambandinu, væri nú efnahagslegt uppnám á Íslandi. 

Ef Ísland væri í Evrópusambandinu, væru Íslendingar ekki í neinni stöðu til að semja um eitt eða neitt við Bandaríkin. Íslendingar gætu sent bænaskjal til Brussel.  Víst er að það færi ofan í skúffu.

Líklegt er að mótleikur Evrópusambandsins verði tollar á bandarískar vörur. Ef Ísland væri í Evrópusambandinu rynnu þeir tollar að langmestu leyti í sjóði Evrópusambandsins - EKKI Í RIKISSJÓÐ ÍSLANDS. Þannig magnaðist enn frekar hið efnahagslega uppnám á Íslandi.

Er ekki tímabært að yfirvöld á Íslandi horfist í augu við þennan raunveruleika og hætti að reyna að koma Íslandi í Evrópusambandið?

 

Að svo mæltu færum við Frökkum bestu óskir á þjóðhátíðardeginum. 

 

Trump, tollar og ótroðnar slóðir

Donald Trump hefur tilkynnt að hann hyggist leggja 30% toll á vörur frá Evrópusambandinu frá og með 1. ágúst. Þetta undirstrikar hve grunnt er á því góða á milli ESB og Bandaríkjanna, sem virðast ekki geta komið sér saman um grundvallarmálefni með áhrif víðs vegar um heiminn. Þetta á við bæði um viðskipti og öryggismál.

Fyrr í sumar beitti Trump aðildarríki NATO þrýstingi til að auka framlög til varnarmála og nýju tollarnir minna á það sem margir í Evrópu vilja forðast að horfast í augu við: að bandalagið stendur veikt, bæði gagnvart bandamönnum og keppinautum.

Í þessu samhengi hyggjast íslensk stjórnvöld boða þjóðina til atkvæðagreiðslu um að "halda áfram" viðræðum um inngöngu í þetta sama samband án þess að skilgreina markmið, ramma eða stefnu.

Slíkt er ekki stefnumótun heldur innantómt uppátæki sem gæti kostað þjóðina háar fjárhæðir og var ekki boðað í síðustu alþingiskosningum.

Það verður fróðlegt að sjá hvernig þessi "kássa" verður borin á borð fyrir þing og þjóð á næstu mánuðum.

Þegar spurningunni má svara, en umræðan fær ekki að halda áfram

Nýverið lýsti Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir utanríkisráðherra veiðigjaldamálinu sem baráttunni um Ísland. Þó þetta hafi ekki verið sagt um það mál sem hér hefur verið fjallað um í vikunni, þjóðaratkvæðagreiðslu um áframhald viðræðna um ESB aðild, er þetta orðaval athyglisvert. Í dag liggur svo fyrir að þessi orð falla í samhengi þess að réttlæta að lokað verði fyrir umræðu um málið með beitingu 71. greinar þingskapalaga.

Ef mál eru orðin "baráttan um Ísland", þá hlýtur umræðan sjálf að skipta máli. En hvað ef umræðunni er markvisst lokað?

Í 71. gr. segir að hægt sé að marka umræðu tímamörk og knýja fram afgreiðslu. Það kann að hljóma tæknilegt – en í framkvæmd er það pólitískt tæki. Og þegar það er notað gegn gagnrýni í nafni þess að meirihlutinn tali fyrir þjóðina, þá erum við ekki lengur í klassískum stjórnmálaágreiningi heldur í orðræðu sem minnir óþægilega á popúlisma.

Þar með er þingið gert að hindrun í málsmeðferðinni. Gagnrýni er þá ekki eðlilegur hluti ferlisins lengur heldur stillt upp sem andstöðu gegn þjóðinni sjálfri. Þá er verkfæri eins og 71. grein ekki beitt til að ljúka umræðu heldur til að takmarka hana.

Það vekur upp spurningu sem þarf að spyrja áður en tekið verður til við að ræða risa stórt stefnumál, aðild að Evrópusambandinu.

Þegar stjórnmálamenn réttlæta það að loka umræðu með því að tala í nafni þjóðarinnar, gegn þinginu eða stjórnarandstöðunni, þá er lýðræðið ekki að vinna. Nei popúlísk sjálfmynd tekur þá völdin.

Ef stjórnvöld beita slíkum aðferðum í deilu um veiðigjöld sem í eðli sínu eru skattahækkanir, hverju má þá búast við þegar aðildarviðræður við ESB verða "réttur dagsins"?

Þjóðaratkvæði um draugaviðræður – með texta frá Brussel

Ríkisstjórnin boðar til þjóðaratkvæðagreiðslu. Ekki um aðild að ESB. Ekki um samningsmarkmið í þeirri vinnu. Ekki einu sinni um hvort Ísland eigi að sækja um inngöngu. Nei! Þjóðinni á að kjósa um það hvort halda skuli áfram viðræðum sem enginn veit nákvæmlega hvar eru niðurkomnar.

Viðræðum sem voru stöðvaðar árið 2013.
Viðræðum sem stjórnvöld lýstu formlega lokið árið 2015.
Viðræðum sem Evrópusambandið hefur ekki minnst á síðan og engin merki eru um að það ætli að rifja upp stöðuna á.

Samt á að bjóða þjóðinni að kjósa um að "halda þeim áfram". Eins og það nægi að rifja upp gömul skjöl áður en mætt er á næsta fund. Hver á að mæta? Með hvaða umboð? Og með hvaða markmið?

Þetta er ekki skýr stefnumótun. Þetta eru ekki hreinskiptin stjórnmál. Þetta er tilraun til að stíga aftur inn í ferli sem var aldrei klárað og enginn veit hvernig stendur í ljósi þeirra breytinga sem orðið hafa á ESB á þeim tíma sem liðinn er. Nei það á að láta duga að ná í blessun þjóðarinnar, í von um að hún spyrji ekki of margra spurninga.

Og þó við séum sögð eiga viðræðurnar, þá stjórnum við þeim ekki. Það er ESB sem setur dagskrána, metur hvaða mál eða samningskaflar eru opnaðir og eftir atvikum lokað eftir því hvernig Ísland hefur aðlagast regluverki þess. Það skilgreinir viðræðukaflana, röðina á þeim og umfangið. Það eru ekki samningaviðræður heldur aðlögunarferli með föstum reglum og fyrirfram skrifuðum kaflaheiti.

Spurt verður: Viltu halda áfram? En aldrei: Hvert erum við að fara?