Staðreyndir sussa á Hönnu Katrínu

Íslenskir aðildarsinnar hafa árum saman vísað til þess að Finnar og Svíar hafi fengið sérmeðferð þegar þeir gengu í Evrópusambandið, sérstaklega þegar kemur að landbúnaði. Þeir hafi fengið aðgang að einhverri "sérstakri stefnu fyrir norðlægan landbúnað" sem Ísland gæti líka treyst á og sem muni opna flóðgáttir styrkja fyrir íslenska bændur.

En í nýrri grein í Bændablaðinu (28. ágúst) leiðréttir Erna Bjarnadóttir þennan málflutning. Hún bendir á að það sem Norðurlöndin fengu árið 1995 voru tímabundnar aðlögunarheimildir, ekki varanlegar sérlausnir og ekki sérstök stefna fyrir landbúnað í köldu loftslagi. Það sem þau fengu var svigrúm til að leggja til eigið fjármagn til stuðnings landbúnaði á norðurslóðum, ofan á almennan ramma sameiginlegu landbúnaðarstefnunnar (CAP). Að öðru leyti kemur fjármögnunin úr sameiginlegum sjóðum, ekki úr neinum sérstökum sjóðum sem ætlaðir eru fyrir norðlægan landbúnað.

Sama niðurstaða kom skýrt fram í viðtali við Ernu í útvarpsþættinum Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í gær (3. sept.), þar sem hún fór einnig yfir hvernig sameiginlega fjármögnunin virkar milli aðildarlands og framlaga úr CAP.

Engir sjóðir ætlaðir norðlægum landbúnaði

Þegar Hanna Katrín, ráðherra landbúnaðarmála með meiru, fundaði í sumar með yfirmanni landbúnaðarmála hjá framkvæmdastjórn ESB, sagði hún markmiðið vera að kynna sér stefnu ESB fyrir "norðlægan landbúnað".

Staðreyndin er hins vegar sú, eins og Erna bendir á í greininni, að slík stefna er ekki til. Það sem er til eru almennir rammar innan CAP sem aðildarríki geta nýtt til að styðja ákveðin svæði sem búa við erfiðar aðstæður, en með eigin fjármagni ofan á það sem kemur frá Brussel. Þetta síðara er sérstaklega mikilvægt. Stærstu styrkjaflokkar CAP sem tengjast byggðamálum byggjast nefnilega á mótframlögum aðildarríkisins sjálfs.

Þegar haft er í huga að Ísland yrði án efa nettó greiðandi til ESB, blasir við að íslensk stjórnvöld þyrftu einnig að leggja fram fjármagn á móti slíkum styrkjum ef bændur ættu að njóta þeirra. Það er því ekki aðeins óraunhæft heldur beinlínis villandi að tala um "norðlægan landbúnað" sem sérlausn.

Flökkusögur eða framtíðargrundvöllur?

Spurningin er því einföld: Ætlum við að byggja framtíð íslensks landbúnaðar á flökkusögum um sérlausnir sem aldrei hafa verið til eða á staðreyndum sem sýna okkur hvernig kerfið raunverulega virkar?

Pólitísk fjarvera forsætisráðherra

Í sumar gaf forsætisráðherra þjóðinni "róandi" í ESB-aðildarmálinu. Þá var tónninn sá að ekkert væri aðkallandi, engin þörf væri á umræðu, þjóðin skyldi bara hvílast. Nú hefur þessi róandi breyst í fjarveru.

Í nýju viðtali í Morgunblaðinu leggur forsætisráðherra alla áherslu á fjárlög og sparnað. Hún segir engan ágreining vera við Viðreisn um Evrópumál og lætur þar við sitja. Þegar aðrir ráðherrar tala fyrir endurræsingu aðildarferlisins stendur hún til hliðar, eins og málið snerti hana ekki.

Það er freistandi að líta á þetta sem hlutleysi. En í reynd er þetta pólitísk ákvörðun: með því að stíga til hliðar leyfir forsætisráðherra öðrum að móta umræðuna. Utanríkisráðherrann getur því haldið áfram með sína dagskrá, án þess að forsætisráðherra setji niður stefnu eða markalínur. Þannig verður fjarveran að aðferð, - ekki hlutleysi, heldur skýrt val um að forðast ábyrgð.

Þetta skapar tvenns konar afleiðingar. Annars vegar eykur það vægi þeirra sem þrýsta á um aðild, þeir hljóta að telja þögn forystunnar samþykki í dulargervi. Hins vegar sýnir það þjóðinni stjórn sem talar út og suður, þar sem enginn veit í raun hver ræður ferðinni. Eina sem heyrist skýrt er að einn flokkur talar fyrir aðild, aðrir þegja þunnu hljóði.

Slíkt grefur undan bæði trausti og umboði þjóðarinnar. Við sjáum hér samt ekki nýtt fyrirbæri heldur þekkt mynstur í Evrópu. Í aðildarferlum landa í Austur- og Mið-Evrópu kusu forsætisráðherrar oft að láta aðra ráðherra bera hitann og þungann. Fræðin kalla þetta strategic ambiguity eða viljandi óljósa stöðu sem gerir kleift að forðast átökþ Þetta er á hinn bóginn á kostnað skýrleika og lýðræðis. Það er þægilegt fyrir þann sem vill sitja á báðum stólum, en þjóðin situr eftir ringluð og áttvillt.

Íslendingar eiga rétt á forystu í þessu máli hvort sem niðurstaðan verður já eða nei. Það sem við fáum núna er hins vegar pólitísk fjarvera. Fyrst var þjóðinni gefið róandi, nú er hún skilin eftir á berangri, eins og hjörð án forystusauðar. Hvað næst Kristrún? Á Viðreisn að stjórna umferðarljósunum á leiðinni til Brussel?

Asninn gullið og Evrópuhreyfingin

Fréttir af ráðningu framkvæmdastjóra fyrir Evrópuhreyfinguna á Íslandi kalla bæði á spurningar og svör. Evrópuhreyfingin á Íslandi er ekki frjálslegur kaffihúsaklúbbur áhugafólks, heldur formlegur aðili að European Movement International (EMI) - sem eru regnhlífasamtök evrópuhreyfinga og hafa haft það yfirlýsta markmið að vinna að sambandsríki Evrópu.

Þá vaknar spurningin sem enginn vill spyrja upphátt: Hver borgar? Hver kostar stöðu framkvæmdastjóra og annars rekstrarkostnaðar í samtökum þar sem engin félagsgjöld eru?

Svarið liggur í opinberum skýrslum EMI: meirihluti rekstrarfjár kemur frá Brussel sjálfri, m.a. í gegnum sjóði eins og Citizens, Equality, Rights and Values, og stór hluti rennur áfram til landsfélaga, svo þau geti staðið fyrir herferðum "heima fyrir" líkast til í nafni einhverssonar grasrótarstarfs. Með öðrum orðum: grasrótin er í reynd rótarlaus vatnalilja í gosbrunni sem ESB vökvar reglulega.

Fræðimennirnir Christopher Lord og Paul Magnette hafa lengi bent á að flutningur fjármagns eftir þessum leiðum skapi "lýðræðishalla": það er þegar yfirþjóðlegt vald fjármagnar innlendar hreyfingar til að framleiða samstöðu sem annars væri ekki til staðar. Í löndum sem enn eru umsóknarríki er þetta beinlínis kerfisbundið: ESB styrkir "pro-European NGOs" í Serbíu, Norður-Makedóníu og Albaníu í gegnum IPA-sjóði.

Rannsóknir Ulrich Sedelmeier (2011), prófessors í stjórnmálafræði við London School of Economics (LSE) sýna að þetta er hluti af sjálfu aðildarferlinu.
Það þarf ekki frekari skýringar á því af hverju íslensk Evrópuhreyfing gengur opinberlega til liðs við EMI: formleg aðild er skilyrði fyrir aðgengi að fjármagni. Gullið klingir í kassanum sem asninn er klyfjaður.

Við getum kallað þetta "grasrót" ef við viljum. En það er grasrót sem fær vatn, ljós og áburð frá Brussel - og þolir illa íslenskan vind. Spurningin er þá þessi: þegar framkvæmdastjórinn og félagar hennar í Evrópuhreyfingunni kveða söng sinn í fjölmiðlum - eru það raddir íslenskrar þjóðar sem heyrast, eða bergmál úr fjárhirslum Brussel?

Snærós, asninn og gullið

Til er félag manna sem vill að Íslendingar verði þegnar í sameinuðu ríki Evrópumanna.  Félagsgjöld eru engin, en félagið hefur engu að síður ráðið framkvæmdastjóra.  Framkvæmdastjórinn hefur áður leiðbeint um "strategíu og ásýnd". 

Það mundi óneitanlega bæta ásýnd félgsins ef upplýst væri hvaðan allir silfurpeningarnir koma, sem borga fyrir framkvæmdastjórann.  Það væri ágætt fyrsta verk framkvæmdastjóra.

Það eru eflaust margir blaðamenn á línunni hans nú þegar.  

Ætli sykurpabbinn sé innlendur eða erlendur?

https://www.mbl.is/frettir/innlent/2025/09/01/snaeros_radin_framkvaemdastjori_evropuhreyfingarinn/