Gengisfall Evrópuhugsjónarinnar og spekileki vegna evrunnar

Kunnáttufólk flýr frá Evrópu. Svokallaður spekileki virðist fara saman við upptöku evrunnar og evrutímabilið. Hvort sem það er spekilekanum að kenna eða ekki þá hefur sérfræðingum evrulandanna ekki tekist að vinna bug á evruvandanum á þeim sex árum frá því hann kom alvarlega í ljós.

Um þetta var fjallað í Spegli Ríkisútvarpsins í gær. 

Texti fréttamanns RUV er svohljóðandi:

 

Spekileki eða „Brain Drain“ er orðið meiriháttar vandamál í Evrópu. Skortur á sérfræðingum er viðvarandi vandamál sem stöðugt verður verra.

Evrópa á fullt í fangi með að bjarga sameiginlegum gjaldmiðli eftir langvarandi efnahagskreppu. Í Foreign Affairs segir að álfan standi frammi fyrir enn stærra vandamáli. Sérþekkingin er að hverfa. Þrátt fyrir viðvarandi atvinnuleysi tekst ekki að manna tuttugu og sjö prósent lausra staða á ári hverju vegna skorts á hæfum umsækjendum. Gert er ráð fyrir að árið 2020 vanti níu hundruð þúsund sérfræðinga, bara í tölvutækni og í Þýskalandi skorti eina milljón sérfræðinga í vísindum, tækni, verkfræði og stærðfræði. 

Ráðamenn í Evrópu viðurkenna vandann. Fráfarandi menntamálastjóri Evrópusambandsins, Androulla Vassiliou segir að skortur á sérþekkingu muni draga kjark úr ungu kynslóðinni og minnka velmegun í álfunni til framtíðar. Í úttekt Foreign Affairs segir að röngum aðferðum hafi verið beitt til að fást við þennan vanda. Evrópusambandið hafi reynt að laða til sín sérfræðinga frá öllum heimshornum með breyttri innflytjendalöggjöf en mun hagkvæmara væri að leggja áherslu á að endurheimta þá sem hafa yfirgefið Evrópu til að vinna annars staðar. Endurheimt sérfræðiþekkingar ætti að vera í forgrunni, ekki innflutningur þekkingar. 

Þessi spekileki er meiriháttar vandamál. Frá upptöku evrunnar hafa mun fleiri sérfræðingar yfirgefið Evrópu en hafa komið í þeirra stað. Evrulöndin er fimmtán. Fram að fjármálakreppunni yfirgáfu hundrað og tuttugu þúsund fleiri menntamenn hvert þessara landa en komu í stað þeirra. Flestir hafa farið til Bandaríkjanna í leit að betri kjörum og í háskólasamfélag í sérflokki. Á árunum tvö þúsund til tvö þúsund og átta tapaði Ítalía einni og hálfri milljón sérfræðinga. Efnahagskreppan í Evrópu hefur orðið dýpri en ella vegna fólksflóttans. Á undanförnum árum hefur fagfólk flúið þau lönd sem verst urðu úti í kreppunni, Írland, Ítalíu, Grikkland, Portúgal og Spán. Forsætisráðherra Portúgals hefur hvatt landsmenn til að flýja atvinnuleysið í landinu og árlega yfirgefa hundrað þúsund sérfræðingar landið. Og nú leita menn ekki eingöngu til Bandaríkjanna. Afríka og Suður-Ameríka eru orðnar áfangastaðir fyrir fólk með sérfræðiþekkingu. Háskólamenntun er að verulegu leyti kostuð af ríkinu og því er þetta sérlega blóðugt fyrir Evrópuríkin. Þetta er í raun glötuð fjárfesting. 

Tilraunir til að laða að erlenda sérfræðinga hafa lítinn árangur borið. Miklu fleiri sérfræðingar yfirgefa álfuna en koma í staðinn. Fólk með sérfræðiþekkingu leitar annað en til Evrópu. Innflytjendalöggjöfin er enn ströng, fjölbreytt tungumálaflóra er ekki aðlaðandi og uppgangur öfgaflokka sem berjast gegn erlendu fólki er ekki til að bæta stöðuna. Mun hagkvæmara væri að reyna að endurheimta brottflutta sérfræðinga. Þeir eigi rætur í Evrópu og lenda því mun síður í aðlögunarerfiðleikum eins og þeir innfluttu sem að auki staldri oft stutt við og sendi drjúgan hluta tekna sinna til heimalandsins. Þeir brottfluttu hafa að auki aflað sér reynslu og þekkingar ytra sem sé afar verðmæt, að ógleymdum þeim auðæfum sem margir þeirra tækju með sér heim. Því þurfi að móta stefnu til að laða sérfræðingana heim með skattaívilnunum, forgangi á vinnumarkaði og aðgangi að lánsfé til að stofna ný fyrirtæki. Þetta eigi þó aðeins að beinast að ungu fólki með verðmæta sérþekkingu. Vísindamenn, verkfræðingar og frumkvöðlar í tölvutækni sem eru yngri en fjörutíu ára ættu að vera í forgangi. Mikilvægast sé þó að ryðja úr vegi hindrunum fyrir frumkvöðlastarfi og efla æðri menntun. Nýsköpun og frumkvöðlastarf eigi einfaldlega erfitt uppdráttar í Evrópu. 

Mörg ljón eru í vegi slíkra breytinga. Ef laða á sérfræðinga heim með sérkjörum er hætt við að þeir sérfræðingar sem aldrei fóru telji að þeir fái ósanngjarna meðferð. Og það er óíklegt að sérfræðingarnir færu endilega þangað sem þeirra er mest þörf. Ólíklegt er að þetta sérfræðimenntaða fólk myndi setjast að í fátækari löndunum við Miðjarðarhafið. Líklegra er að betur stæð lönd norðar í álfunni yrðu áfangastaður þessa fólks. Róttækra aðgerða er engu að síður þörf til að berjast gegn þessum alvarlega spekileka. Það verður ekki auðvelt en er algjörlega nauðsynlegt. Annars mun hæfasta fólkið sniðganga Evrópu, hvort sem það er upprunnið þar eða ekki og álfunni heldur áfram að blæða.