Umdeildur fræðagrunnur og stofnanastrúktúr á bak við evruna

Seðlabanki Evrópu er skapaður að fyrirmynd þýska seðlabankans, Bundesbank. Þar ræður ríkjum ótti eða allt að því hatur á verðbólgu, jafnframt trúnni á að algjörlega sjálfstæður seðlabanki sé best til þess fallinn að vinna gegn verðbólgu. 

Hinn fræðilegi grunnur sem evran byggir á gengur m.a. út á að fínstilla peningamagn í hagkerfinu með það fyrir augum að verðbólga haldist innan ákveðinna marka. Þessu fylgir jafnframt sú trú að það sé nánast ekkert annað en aukið peningamagn sem getur valdið verðbólgu. Aðrir áhrifaþættir, svo sem pólitískar ákvarðanir eða samningar á launamarkaði eða öðrum mörkuðum, eru nánast aukaatriði. Samt voru það samningar á launamörkuðum í Þýskalandi sem eiga stærstu sökina á því hvernig komið er fyrir evruríkjunum síðustu árin. 

 

 

Þjóðverjar framleiða þriðjung þess sem framleitt er á evrusvæðinu. Vegna hefðbundins ótta við mikla verðbólgu, sem Þjóðverjar töldu mikla hættu á eftir upptöku evrunnar, tókst þeim að halda verulega aftur af launahækkunum, eins og meðfylgjandi mynd ber með sér. Raunlan stóðu í stað eða lækkuðu í Þýskalandi frá því um 2000 til 2012 (svarta línan), á meðan raunlaun hækkuðu talsvert í viðskiptalöndunum.

Fyrir vikið urðu framleiðsluvörur Þjóðverja ódýrari en annarra framleiðenda á evrusvæðinu, þeir sigruðu í samkeppninni á sölumörkuðum, söfnuðu afgangi á viðskiptum við önnur lönd og söfnuðu eignum á meðan hið gagnstæða gilti fyrir önnur lönd sem söfnuðu skuldum.

Afleiðingin varð hið gígantíska atvinnuleysi sem ríkt hefur á evrusvæðinu að undanförnu. Hin augljósa leið til að skapa jafnvægi var að leyfa verðlagi að hækka meira í Þýskalandi en að meðaltali á evrusvæðinu. Slíkt er þó eitur í beinum Þjóðverja og kom aldrei til greina. Þá var eina leiðin að reyna að draga úr raunkostnaði á öðrum hlutum evrusvæðisins. Það var gert m.a. með beinum launalækkunum og stórfelldum samdrætti í opinberum rekstri. Það ásamt skuldabaslinu í jaðarríkjunum, lítilli einkaneyslu og minni eftirspurn jók á atvinnuleysi, einkum kvenna og ungs fólks.

Allt var þetta gert, m.a. til að þjóna lund Þjóðverja, þeim hagfræðikenningum sem evran byggir á og stjórnendum og fylgjendum Seðlabanka Evrópu, en  bankinn er nú ófær um að koma hjólum efnahagslífsins almennilega í gang aftur hversu mikið sem reynt er að dæla út fjármagni. 

Hér að neðan er mynd sem sýnir hvernig Þjóðverjar hafa skákað öðrum evruþjóðum í samkeppni um útflutningsvörur. Myndin sýnir hvernig Þjóðverjar hafa stöðugt verið með viðskiptaafgang frá árinu 2001 á meðan samanburðarþjóðir á evrusvæðinu hafa verið með stöðugan viðskiptahalla: