Hefur evran áhrif á atvinnuleysi?

Það er áhugavert að skoða hvort atvinnuleysi sé meira meðal evru-ríkja eða þeirra sem standa utan hennar. Þessi spurning var var skoðuð með aðstoð gervigreindar (Chatgpt 4o).

Atvinnuleysi í ESB
Samkvæmt nýjustu gögnum frá Eurostat var atvinnuleysi í Evrópusambandinu í lok árs 2023:
- Evru-svæðið (20 lönd með 341 milljón íbúa): 6,4%
- Önnur ESB-lönd (7 lönd með 106 milljónir íbúa): 5,7%

M.ö.o. þetta bendir til að atvinnuleysi sé almennt aðeins hærra í löndum sem nota evru. Einnig er meiri breytileiki í atvinnuleysistölum meðal evru landanna þeirra sem ekki gera það.

Staðan meðal evru-ríkjanna
Þar sem löndin sem nota evru deila sameiginlegri peningastefnu, sem stjórnað er af Evrópska seðlabankanum (ECB), hafa þau takmarkaða getu til að aðlaga stýrivexti eða gengisstefnu að sínum efnahagsaðstæðum. Þetta veldur misjöfnum áhrifum á atvinnuleysi:

- Lægsta atvinnuleysi: Holland (~3,7%) og Þýskaland (~4,0%).
- Hæsta atvinnuleysi: Grikkland (~9,4%) og Spánn (~14%).

Þetta sýnir einfaldlega að sameiginlegur gjaldmiðill og peningastefna evru svæðisins tryggja síður en svo svipað atvinnuleysi.

Lönd utan evru eru stöðugari
Lönd sem ekki nota evru, svo sem Tékkland og Pólland, hafa almennt séð minni sveiflur í atvinnuleysi. Þau hafa sveigjanleika til að aðlaga stýrivexti eða leyfa gengissveiflur til að viðhalda samkeppnishæfni:

- Tékkland: 4,3%
- Pólland: 5,1%

Þessi ríki hafa notað sjálfstæða peningastefnu m.a. til að viðhalda lægra atvinnuleysi og brugðist hraðar við efnahagsáföllum, svo sem í Covid-19 faraldrinum.

Ísland og sveigjanleiki gjaldmiðilsins.

Ísland hefur sömu tækifæri og lönd utan evru hvað varðar sjálfstæða peningastefnu. Með eigin gjaldmiðil getur Ísland brugðist við efnahagsáföllum með gengisaðlögun, sem hefur reynst lykilatriði í viðspyrnu eftir efnahagskreppur. Þótt gengissveiflur hafi sínar áskoranir hefur þessi sveigjanleiki hjálpað Íslandi að viðhalda hagkerfislegum stöðugleika.

Niðurstaða
Gögn benda til þess að meiri breytileiki sé í atvinnuleysi innan evru-svæðisins en í löndum sem ekki nota evru. Atvinnuleysi er einnig meira að meðaltali meðal evru landanna en hinna. Þrátt fyrir sameiginlegan gjaldmiðil eru miklar sveiflur í atvinnuleysi milli evru landanna, á meðan ESB-lönd með eigin gjaldmiðil virðast hafa stöðugri vinnumarkað.

Fyrir Ísland hefur verið hagstætt að standa utan evrunnar, þar sem sveigjanleiki í gengisstefnu hefur hjálpað til við að viðhalda atvinnustigi og hagkerfislegum stöðugleika.