GIUK-hliðið og Brusselbrúðuleikhúsið

NATO tryggir Ísland en ráðherrann vill ESB

Það er ekki á hverjum degi sem Ísland lendir í miðju stórveldaskákar. Leikborðið heitir Norður-Atlantshaf, lykilreiturinn GIUK-hliðið, og leikendur eru Bandaríkin og Evrópusambandið. Utanríkisráðherrann virðist stefna að því að gera Ísland að strengjabrúðu í höndum Brussel kanselísins.

GIUK-hliðið, Grænland, Ísland, Bretland, er lífæð varnarkerfis NATO í norðurhöfum. Nú vill Evrópusambandið festa sér ítök á svæðinu með "öryggis- og varnarsamstarfi" sem Bandaríkin taka ekki þátt í. Þetta er ekki NATO, heldur hreint ESB-verkefni.

Bandaríkin eru bakhjarl NATO og Ísland hefur varnarsamning við þau frá 1951. Þetta er raunveruleg hernaðarvernd. Malta, hins vegar, er innan ESB en utan NATO og nýtur engrar viðlíka verndar. Það er sönnunin í hnotskurn: ESB getur ekki boðið öryggi á borð við það sem NATO tryggir.

Þegar Ursula von der Leyen kom hingað nýverið, hóf hún ræðu sína á að tala um NATO en færði sig svo yfir í ESB-varnarsamstarf. Munurinn er ekki formsatriði: að fá ESB inn á GIUK-hliðið felur í sér að breyta valdahlutföllum á Norður-Atlantshafi. Meðan samskipti Íslands og Bandaríkjanna eru stirð vegna tollamála er ljóst að þessi stefna getur haft alvarlegar afleiðingar.

Sagan kennir okkur að stórveldapólitík á Íslandi er dans á þunnum ís: átökin um NATO og varnarsamninginn klufu þjóðina árið 1951. Horft enn lengra aftur minnir þetta á Sturlungaöld, þegar erlendir hagsmunir réðu för og smáþjóðin endaði sem leikfang í höndum annarra.

Við eigum rétt á hreinskilinni umræðu áður en stórpólitísk umskipti verða keyrð í gegn. Spurningin er einföld: Viljum við að varnarlína Íslands verði teiknuð í Brussel ða viljum við halda okkar málum í eigin höndum í stórveldaskák 21. aldar?