Evruhagfræðingur horfir bara á aðra hlið myntarinnar

Það er merkilegt að Daníel Gros, einn af hugmyndasmiðum um einhliða upptöku evru fyrir Svartfellinga, og margrómaður evrópskur hagfræðingur, skuli líta hér algjörlega framhjá því að það eru tvær meginstærðir sem skýra viðskiptajöfnuð.

Önnur er innflutningur og hin er útflutningur. Í þessari grein einblínir hann bara á útflutninginn. Í greininni er hvergi minnst á innflutning. Gengisbreytingar hafa jú áhrif á verðmæti bæði innflutnings og útflutnings.  Önnur mistök sem hann gerir hér er að einblína á magn útflutnings fremur en verðmæti. Hann lítur líka algjörlega framhjá því að undirliggjandi viðskiptajöfnuður (að frádregnum t.d. vaxtakostnaði) hefur verið stórlega jákvæður frá hruni. Á það hafa ýmsar alþjóðastofnanir bent sem mjög jákvæðan hlut.

Það er þó athyglisvert að Daníel Gros viðurkennir að útflutningsstarfsemin hafi gengið vel á Íslandi og margt fleira hafi gengið vel.

En það er mikil einföldun að halda því fram að allur hagvöxtur á Íslandi stafi frá makrílnum sem farinn er að ganga á Íslandsmið. Það er ekki nema hluti af hagvextinum sem þaðan kemur.

Það er hins vegar athyglisvert að Daníel Gros virðist hafa sagt hér samkvæmt heimildum að Íslendingar hefðu átt að taka upp evru einhliða í einu stökki haustið 2008. Undir þau sjónarmið virðist Þórólfur Matthíasson, prófessor í hagfræði, hafa tekið, - sá er spáði hér algjöru hruni ef við samþykktum ekki Icesave.

Rétt er að hafa í huga að Gros er í umræddri grein að svara sjónarmiðum Nóbelsverðlaunahagfræðingsins Paul Krugman, sem hefur talið að sum ríki hafi gengið allt of harkalega fram í sparnaðaraðgerðum sínum. Krugman hefur hampað Íslandi. Sama gera ýmsir fjölmiðlar í Evrópu, en ýmsum forystumönnum í Evrópu (líka forystumönnum Samfylkingar og Bjartrar framtíðar) þykir hins vegar nóg um þá jákvæðu umfjöllun sem Ísland fær. Kannski er grein Gros viðbrögð við slíku.

Hér er frétt Viðskiptablaðsins um grein Daníels Gros:

Daniel Gros segir að langvarandi rekstrarhalli ríkissjóðs Íslands geti heft hagvöxt hér til framtíðar.

Ávinningur Íslands af því að geta fellt gengi krónunnar í kjölfar bankahrunsins var minni en oft er haldið fram í umræðunni, að sögn Daniel Gros, framkvæmdastjóra hugveitunnar Centre for European Policy Studies (CEPS) og fyrrverandi bankaráðsmanni í Seðlabanka Íslands.

Gros skrifar grein um það hvaða lærdóma megi draga af viðbrögðum stjórnvalda í Lettlandi, Eistlandi og Íslandi, þegar kreppan skall á. Þar segir hann að vegna þess að útflutningsvörur Íslands eru aðallega náttúruafurðir eins og fiskur og ál hafi gengisfelling lítil áhrif á útflutningsgetu. Gengisfellingin hafi vissulega verið sveiflujafnandi á efnahagslífið heima við. Aukin landsframleiðsla á Íslandi sé hins vegar ekki til komin hennar vegna heldur vegna þess að hlýnun jarðar hafi rekið fiskistofna inn í íslenska lögsögu.

Íslenska ríkið hafi aftur á móti verið rekið með miklum halla í langan tíma og skuldastaða hins opinbera sé nú nærri 100% af vergri landsframleiðslu. Hallarekstur sem þessi geri hins vegar lítið til að örva hagvöxt í litlu opnu hagkerfi þar sem stærstur hluti aukaútgjalda fer í innflutning. Það ætti því ekki að koma á óvart að viðskiptahalli er enn mikill á Íslandi og eykur hann þar með við skuldasöfnunina.

Hann segir rétt að miðað við hagvöxt hafi hrunið verið mun harkalegra í Lettlandi en á Íslandi, en hafa beri í huga að viðskiptahalli Lettlands fyrir hrun hafi verið um 25% af landsframleiðslu og því hafi gangurinn í efnahagslífinu ekki verið sjálfbær til lengri tíma. Nú sé lettneska hagkerfið um 10% smærra en það var fyrir hrun, en sé að vaxa. Skuldastaða hins opinbera sé hins vegar mun betri en hér á landi, eða um 40% af vergri landsframleiðslu. Með því að halda útgjöldum hins opinbera í skefjum sé staða ríkisfjármála í Lettlandi mun betri en á Íslandi. Bæði löndin hafi verið með tiltölulega litlar opinberar skuldir fyrir hrun, en nú séu skuldir íslenska ríkisins líklegar til að hefta hagvöxt til framtíðar.