Ræði án lýðs

Tómas Ingi Olrich skrifar athyglisverða grein sem birt er í Morgunblaðinu í dag. Greinin heitir Ræði án lýðs. Þar segir hann að ljóst sé að innan sumra ríkja Evrópusambandsins hafi lýðræðið veikst. Það lýsi sér í minnkandi áhuga á kosningum til löggjafarþings.

Í greininni segir Tómas meðal annars:

Eftir því sem vald dregst til höfuðstöðva og stofnana ESB verður það æ meira áberandi, að valdamiðstöð ESB lýtur ekki lýðræðislegu eftirliti. Kjósendur hafa ekki nein áhrif á valdahafa. Þeir síðarnefndu öðlast sitt umboð með þeirri aðferð sem lýst er með hugtakinu „cooption“. Það hugtak er ekki til á íslensku. Það þýðir að nýliðun valdahópsins er ekki gerð að tilhlutan utanaðkomandi aðila, eins og kjósenda, heldur að tilhlutan þeirra sem fyrir eru í valdahópnum. Um slíka stjórnarhætti innan Evrópusambandsins hefur fest sig í sessi hugtakið „gouvernance“, sem er haft á frönsku um stjórnun án umboðs, og er frábrugðið hugtakinu „gouvernement“, sem er ríkisstjórn sem fer með vald í umboði kjósenda.

 Og ennfremur segir Tómas:

Meðal þeirra fræðimanna sem hafa varað við því hvernig stöðugt flæðir undan lýðræði innan ESB er franski stjórnmálafræðingurinn og heimspekingurinn Pierre Manent. Hann lýsir valdastofnunum ESB sem stjórnunarstofnun, sem líkist lýðræðislegri ríkisstjórn sem starfar í umboði kjósenda, en sé í raun bæði umboðslaus og stjórnlaus“. Hann gengur svo langt fullyrða að tími hins upplýsta einræðis sé runninn upp, en með öðrum hætti sé ekki hægt að lýsa summu þeirra skrifstofa, stofnana, dómstóla og nefnda er dæli út sífellt smásmugulegri reglum, sem okkur er gert að hlýða. Þegar stofnanir öðlast slíkt vald án lýðræðislegs umboðs, verða þjóðir Evrópu verkfæri verkfærisins“.

Verkfærið með stórum staf holdgervist í stofnunum Evrópusambandsins og starfsmönnum þeirra. Þar fara embættismenn með völd í málefnum íbúa aðildarlanda án þess að hafa til þess lýðræðislegt umboð, og án þess að þurfa að standa ábyrgir gerða sinna frammi fyrir kjósendum með vissu millibili. Í skjóli þess stjórnkerfis, sem þróast hefur í höfuðstöðvum ESB, hefur lýðræðishugtakið klofnað. Annars vegar er lýðurinn, sem á enga umbjóðendur, og hins vegar valdhafar, sem eru umboðslausir. Auðvitað gengur þetta nærri sannfærðum Evrópusinnum. Bruno Le Maire, sem fór með Evrópumál í ríkisstjórn François Fillon, lýsir uppgjöf ESB gagnvart viðfangsefnum sínum sem eitruðu sambandi af háværum yfirlýsingum án innihalds og rótgrónu athafnaleysi.

Eins og gefur að skilja eru engir eins sannfærðir um ágæti þessa kerfis og embættismennirnir sjálfir. Þar eru 4.365 starfsmenn höfuðstöðva ESB á betri launum en Angela Merkel. Auk þess eru þeir langt frá almenningi og áhyggjum af atvinnuleysi og lélegum hagvexti. Á sama tíma og framleiðslufyrirtækin og atvinnan flytjast til Austurlanda fjær og annarra láglaunasvæða, flyst valdið til embættismanna ESB, án þess að kosningar ógni stöðu þeirra. Þetta kerfi lofsöng nýr formaður Samfylkingarinnar í jómfrúræðu sinni, og hét því að embættismenn yrðu í skjóli fyrir lýðræðinu, ef hann fengi ráðið.