Húsnæðiskostnaður lægri á Íslandi en víða í Evrópu

Húsnæðiskostnaður hér á landi er ekki mikill í evrópskum samanburði þegar hann er skoðaður sem hluti af neyslu heimila. Árið 2023 var húsnæðiskostnaður sem hlutfall af neyslu íslenskra heimila 22,7% eftir því sem fram kemur í grein eftir Jón Helga Egilsson, verkfræðing og doktor í hagfræði, í Morgunblaðinu í dag, en þar vitnar hann til gagna frá evrópsku hagstofunni Eurostat.

Þetta hlutfall er lægra á Íslandi en í velflestum Evrópulöndum, segir Jón Helgi. Hlutfallið í Finnlandi er 29,7%, Danmörku 29,1%, Írlandi 26,3% og í Frakklandi 26,2%. Samanburðurinn sýnir að Ísland kemur vel út í evrópskum samanburði, þrátt fyrir hærri vaxtakostnað. Hærri vaxtakostnaður sé hins vegar birtingarmynd meiri hagvaxtar, öflugs atvinnulífs og hárra launa.

Jón Helgi segir mikinn hagvöxt á Íslandi vera jákvætt vandamál þar sem hærri vextir séu oft fylgifiskur þróttmikils efnahagslífs og vaxtar. Á sama hátt fari lægri vextir, hnignun og samdráttur efnahagslífsins oft saman. Landsframleiðsla á Íslandi á hvern íbúa sé meðal þess sem best gerist í heiminum. Öflugt atvinnulíf og hagvöxtur sé grundvöllur hærri launa og bættra lífskjara. Í aðdraganda kosninga sé nú rætt um upptöku evru, en upptaka evru geti haft neikvæð áhrif á samkeppnishæfni, atvinnustig, þjóðarframleiðslu og lánshæfismat. Í greininni segir Jón að kostur við eigin mynt sé aðlögunarhæfni að raunverulegri stöðu efnahagslífsins á hverjum tíma sem auki líkur á að viðhalda samkeppnishæfni Íslands, sem er grunnur að öflugu atvinnulífi. Þá vitnar höfundur til nýlegrar skýrslu Mario Draghi, fyrrverandi bankastjóra Evrópska seðlabankans, um versnandi stöðu Evrópu í samanburði við Bandaríkin, þar sem fram kom að hlutfallsleg samkeppnisstaða Evrópu hafi versnað stórlega síðustu 25 árin. Evran var einmitt kynnt fyrir 25 árum. Þá segir Jón: Án eigin gjaldmiðils sem endurspeglar efnahagslegan veruleika hverju sinni fer aðlögun efnahagslífsins fram í gegnum vinnumarkaðinn með tilheyrandi atvinnuleysi og fólksflótta eins og víða er raunin á evrusvæðinu.

Í lok greinarinnar segir Jón:

Á Íslandi hefur sögulega verið lítið atvinnuleysi. Í mörgum evrulöndum hefur ungt fólk hins vegar átt erfitt með að finna vinnu og gjarnan leitað tækifæra annars staðar, innan og utan Evrópu. Þegar vel menntað hreyfanlegt vinnuafl flytur í burtu hefur það neikvæð áhrif á efnahaginn til lengri tíma. Atvinnuleysi ungs fólks á Íslandi árið 2023 var 3,8% í samanburði við 12,7% á Ítalíu, 11,6% í Grikklandi, 10,5% í Frakklandi, 9,9% Spáni og 7,7% í Portúgal og Finnlandi svo dæmi séu tekin. Langvarandi og mikið atvinnuleysi er böl og getur haft neikvæð áhrif á efnahagslegan framgang þjóða svo ekki sé talað um lífsgæði og framtíðarhorfur fyrir ungt fólk og þar með efnahag til langrar framtíðar.

Málefnaleg og vel ígrunduð stjórnmálaumræða dregur fram kosti og galla stefnumála flokka – svo sem upptöku evru – svo að kjósendur geti tekið upplýsta ákvörðun um stuðning við stefnumál og flokka. Markmið okkar hlýtur að vera öflugt og sanngjarnt þjóðfélag sem byggist á öflugum efnahagslegum grunni, segir Jón Helgi undir lok greinar sinnar.