Grjótkastið með Jóni Baldvin

Til þess að aðildarríki ESB, geti orðið aðilar að Myntbandalagi Evrópu (EMU) og tekið upp evru verða þau að fullnægja svokölluðum Maastricht-skilyrðum, sem samþykkt voru árið 1992 sem hluti af Maastricht-samningnum.

Í þessum skilyrðum felast strangar kröfur um efnahagslegan stöðugleika, þar á meðal verðbólgu og gengisstöðugleika, opinbera fjármálastjórn og skuldstöðu viðkomandi ríkis. Jón Baldvin Hannibalsson, fv. utanríkisráðherra, benti nýverið á í hlaðvarpinu Grjótkastið að Ísland hafi yfirleitt ekki uppfyllt þessi skilyrði og sé langt því frá að uppfylla þau nú.

Sem dæmi má halli á rekstri hins opinbera má ekki vera meiri en 3% af landsframleiðslu. Á árunum 2020-2023, en nýrri tölur liggja ekki fyrir hjá Hagstofu Íslands, var halli á rekstri hins opinbera hér á landi um 5,8% að jafnaði.

Þá mega opinberar skuldir ekki nema meira en 60% af landsframleiðslu. Heildarskuldir ríkissjóðs í árslok 2023 námu 81,1% af landsframleiðslu samkvæmt upplýsingum frá Hagstofu Íslandis.

Hagkerfi Íslands er smátt og opið og þar gegna ferðaþjónusta og fiskveiðar ásamt orkuframleiðslu og iðnaði lykilhlutverki. Þetta þýðir að efnhagsstoðir landsins eru ólíkar flestum ríkjum ESB sem hafa fleiri og eftir atvikum aðrar efnhagslegar stoðir eins og framleiðslu flókins vélbúnaðar, hátækniiðnað, margþætta fjármálastarfsemi, sértæka þjónustustarfsemi o.s.frv. Þarfir framleiðslustarfseminnar fara því ekki saman sem þýðir að það er fremur ólíklegt að sameiginleg mynt, sem stýrt er af ESB henti Íslandi eins og Jón Baldvin Hannibalsson kom inn á í fyrrnefndum hlaðvarpsþætti.

Veruleg áskorun er fyrir Ísland að uppfylla Maastricht-skilyrðin. Slík vegferð er líkleg til að taka hið minnsta 15 ár eins og Jón Daníelsson hagfræðiprófessor hefur bent á. Á þeim tíma yrði að lágmarki kosið þrisvar og jafnvel fjórum til fimm sinnum til Alþingis. Óraunhæft er að leggja í slíka vegferð með veikan stuðning við málið. Gleymum ekki að frá þingkosningunum 2013 hafa flokkar andvígir ESB aðild ávallt fengið meirihluta atkvæða. ESB aðild var raunar mjög lítið til umræðu fyrir síðustu kosningar og einn þeirra flokka sem mynda nú nýja ríkisstjórn lýsti afdráttarlausri andstöðu við aðild fyrir kosningar. Enginn þingmeirihluti er því nú fyrir málinu frekar en endranær.

Það er ekki af tilefnislausu sem ESB gerir þá almennu kröfu til ríkja sem sækja um aðild að þar hafi verið stöðugur meirihlutastuðningur við aðild að bandalaginu meðal þings og þjóðar. Ella má búast við að fjármunum og kröftum sem í aðlögunarferlið fara sé kastað á glæ, bæði af hálfu ESB og Íslands.