Er þetta nokkuð svo flókið?

Nú keppast margir við að skrifa umsagnir til Alþingis um bókun 35.  Alþingi vill fá þær fyrir næstu mánaðamót á [e-mail]

Feitlagin umsögn mun koma frá Heimssýn, en þar til að því kemur sakar ekki að rifja upp síðustu umsögn Heimssýnar um bókun 35.  Hún eldist vel og er hér:

 

14.05.2023

Til Alþingis

Umsögn um frumvarp til laga um EES, nr. 890 (bókun 35)

Heiðraða Alþingi

Löggjafarvald á Íslandi er samkvæmt stjórnarskrá lýðveldisins í höndum Alþingis og forseta
sem eru kjörnir af fólkinu í landinu. Engu að síður hefur sá háttur verið á um nokkurt skeið
að lög sem samin hafa verið af erlendu ríkjasambandi hafa verið gerð að lögum á Íslandi, að
heita má umræðulaust. Er þá iðulega horft framhjá því hvort umrædd lög henti á Íslandi eða
hvaða kostnað þau hafi í för með sér. Þrátt fyrir að íslenska ríkið hafi samkvæmt samningi
fulla heimild til að hafna því að setja lög með þessum hætti virðist svo vera að aðilar innan stjórnkerfis landsins og sumir stjórnmálamenn telji að slík höfnun kalli á svo harðar aðgerðir af hálfu hins erlenda ríkjasambands að heimildin til að hafna löggjöf sé ekki til staðar í raun. Þetta er einkennileg staða og vandséð er að þetta fyrirkomulag standist stjórnarskrá. Vinnubrögðin sem hér er lýst eru hættuleg hagsmunum Íslendinga og ganga gegn
hugmyndum þorra fólks um lýðræði.

Frá því fyrrgreint fyrirkomulag tók gildi hefur hið erlenda ríkjasamband teygt arma sína inn á sífellt fleiri svið samfélagsins með ýmsum hætti. Má þar nefna löggjöf um orkumál, dóm um
innflutning á ófrosnu kjöti og hægfara eyðing á hinu tveggja stoða kerfi EFTA og
Evrópusambandsins. Svo mætti áfram telja. Allt það veldur því að núverandi fyrirkomulag
fjarlægist enn meira ramma stjórnarskrárinnar.

Nú liggur fyrir frumvarp sem hnykkir á forgangi laga sem eiga uppruna sinn í lögum frá
Evrópusambandinu og fjallar einnig um stjórnvaldstilskipanir af sama tagi. Hið síðarnefnda
er undarlegt og til þess fallið að auka flækjustig stjórnkerfisins. Hér er á ferðinni skref í átt að tilfærslu valds frá lýðræðislega kjörnum stjórnvöldum á Íslandi til Evrópusamandsins sem erfitt er við að una.

Heimssýn telur að best sé að leggja fyrrgreinda bókun 35 til hliðar og hefjast þegar í stað
handa við að koma samskiptum Íslands við þær þjóðir sem eftir eru í Evrópusambandinu í
þann farveg að hagsmunir Íslendinga séu sem best tryggðir, án þess að fullveldi landsins sé
skert eða fargað.

Fyrir hönd Heimssýnar

Haraldur Ólafsson, formaður

Athugasemdir

[Guðmundur Ásgeirsson, 21.2.2025 kl. 23:58]

Má Alþingi ekki nota löggjafarvald sitt til þess að ákveða hvaða lög skuli gilda á Íslandi og innbyrðis samspil þeirra? Er eitthvað í stjórnarskrá sem bannar Alþingi að taka slíkar ákvarðanir? Mega fullvalda ríki ekki ákveða sína eigin löggjöf?

[Heimssýn, 22.2.2025 kl. 09:44]

Stjórnarskráin segir skýrt að Alþingi og forseti fari með löggjafarvald.  Þar endurspeglast hugmyndin um lýðræði, þ.e. að Alþingismenn (og forseti) standi til ábyrgðar gagnvart kjósendum í landinu.  Nú hefur löggjöfinni verið útvistað að stórum hluta; lög koma í tölvupósti frá erlendu ríkjasambandi og fá litla eða enga efnislega umfjöllun á Alþingi.  Það er ekki augljóst að það sé í samræmi við stjórnarskrána.  Þar við bætist að Alþingismenn líta svo á að þeir búi við að viðvarandi hótun um refsingu, geri þeir ekki eins og hið erlenda ríkjasamband segir.  Þetta kom skýrt í ljós í umræðum um orkupakka 3 á sínum tíma; helstu röksemdir með samþykkt lagabálksins voru óttinn við refsiaðgerðir og sú von að lagabálkurinn „hefði engin áhrif“.  Þegar þangað er komið er vandséð að lagasetning sé í samræmi við fyrirmæli stjórnarskrárinnar, jafnvel þótt formlegt samþykki komi frá Alþingi.

[Guðmundur Ásgeirsson, 22.2.2025 kl. 21:17]

Væri þá ekki full ástæða til að leggja meiri áherslu á að Alþingi vandi sig við meðferð löggjafarvaldsins? Einmitt til að tryggja að lagasetning sé í samræmi við stjórnarskrá, hvort sem um er að ræða lög sem eiga að innleiða EES reglur eða önnur lög.

Tökum dæmi: Ímyndum okkur að einhverjum þingmanni eða ráðherra detti í hug að það geti verið góð hugmynd að taka upp á Íslandi einhverja lagareglu sem gildir í Bandaríkjunum. Hann leggur fram frumvarp þess efnis á Alþingi og eftir umræðu og löglega meðferð þar er frumvarpið samþykkt af meirihluta Alþingis. Reglan sem á uppruna sinn í Bandaríkjunum verður þar með að íslenskum lögum. Væri eitthvað við þetta sem myndi brjóta í bága við stjórnarskrá þó að reglan eigi sér erlendan uppruna? Eða er ekki Alþingi bara að beita stjórnarskrárbundnu löggjafarvaldi sínu?

Ég get ekki með nokkru móti séð að það sé andstætt stjórnarskrá að Alþingi í krafi löggjafarvalds síns setji íslensk lög eða breyti þeim bara vegna þess að fyrirmyndin að þeirri lagasetningu komi erlendis frá. Ef svo væri þá félli reyndar miklu fleira þar undir en bara EES reglur því risastór hluti af íslenskum lögum er byggður á fyrirmynd frá öðrum löndum sem er alveg óháð EES og á sér stundum mun lengri sögu. Sum þeirra eru jafnvel bein þýðing úr dönsku og komu í rauninni alveg jafn mikið "í tölvupósti" erlendis frá eins og EES reglurnar þó að til forna hafi reyndar annar samskiptamáti verið notaður. Aldrei hefur því samt verið haldið fram að það hafi verið andsætt stjórnarskrá að slík lög væru sett á Alþingi. Það eru meira að segja gamlar konungstilskipanir í lagasafninu sem enn teljast hafa fullt lagagildi hér á landi þó að Alþingi hafi aldrei samþykkt þær formlega.

Að gera þjóðréttarsamninga og fylgja þeim (eða ákveða að gera það ekki) er beiting fullveldisréttar en ekki brot á honum.

Að setja lög, hvort sem þau eiga sér erlenda fyrirmynd eða ekki, er beiting löggjafarvalds en ekki brot gegn því.

Sem fullveldissinni er ég andvígur því að hugtakið "fullveldi" sé notað sem einhverskonar rök fyrir því að Ísland megi ekki gera eitthvað í sínum eigin málum. Þvert á móti lít ég svo á að sem fullvalda ríki megi Ísland alveg ráða því sjálft hvað það gerir, þar með talið að setja lög sem eiga sér erlendar fyrirmyndir og jafnvel líka að taka slæmar ákvarðanir þó ég mæli auðvitað ekki með því. Góðu fréttirnar eru nefnilega þær að við getum breytt þeim ákvörðunum ef okkur líst svo á eða teljum rétt að gera eitthvað öðruvísi, einmitt í krafti fullveldis.