Gleyma verkalýðsflokkar í Evrópu verkalýðnum?

Ég rakst nýlega á grein þar sem lýst er viðhorfum verkalýðs og launþega til þess sem er að gerast í Evrópusambandinu. Fram kemur að óánægju gætir hvað mest hjá þessum hópi samfélagsþegna sem jafnframt eru hefðbundnir kjósendur verkalýðs- og jafnaðarmannaflokka. Þessir hópar hafa verið í fararbroddi í andstöðunni gegn breytingum á stjórnarskrá sambandsins og verið almennt neikvæðari til þess sem er að gerast í Evrópusambandinu. Ástæðan er tiltölulega einföld. Viðvarandi atvinnuleysi, skert þjónusta og minna afkomuöryggi bitnar á þessum hópum.

Gjá á milli forystu og fylgjenda - vonleysi grefur um sig
Þetta kemur fram í nýlegri grein í tímaritinu Challenge og er eftir Vincent Navarro og John Schmitt, sem báðir eru fræðimenn á þessu sviði. Hér verður ekki lagt mat á gæði greinar þeirra, en umfjöllunin kemur þó ekki á óvart og er í líkum anda og hjá ýmsum öðrum. Þeir lýsa því í greininni sem er birt í upphafi þessa árs að kröfur Evrópusambandsins til aðildarríkja, m.a. er varðar opinber fjármál, hafi umræddar afleiðingar. Jafnframt hafi fjarlægðin á milli hinna ýmsu valdakjarna sambandsins og almennings í löndunum aukist og skilningur og samstaða minnkað. Það eigi ekki hvað síst við um forystumenn og fylgjendur jafnaðarmannaflokkanna, en þeir flokkar eru þó almennt fylgjandi auknum samruna og þeim kröfum sem frá sambandinu koma. Höfundarnir rekja niðurstöður þjóðaratkvæðagreiðslna í Frakklandi, Hollandi og Luxemborg um nýja stjórnarskrá, og greina auk þess frá skoðanakönnunum um sömu atriði í öðrum ríkjum, s.s. Svíþjóð, Danmörku og Þýskalandi. Þar kemur fram að fólk úr launþega- og verkalýðsstétt er almennt, og oft stór meirihluti, á móti aukinni samrunaþróun. Tekjuhæstu hóparnir eru hins vegar þessu almennt hlynntir. Ástæðurnar eru eins og að ofan greinir tiltölulega einfaldar. Þær má rekja til versnandi afkomu og vonleysis að ýmsu leyti vegna beinna eða óbeinna krafna frá Evrópusambandinu.

Vaxandi tekjumunur - afkomuóöryggi - minni þjónusta
Þannig hafi tekjubil á milli hópa aukist víða verulega, einkum þar sem tekjur lægri tekjuhópanna hafa staðið nokkurn veginn í stað á meðan tekjuháir hópar hafa rakað saman fé, m.a. vegna aukins hagnaðar. Þá hafi bætur vegna veikinda, slysa og atvinnuleysis víða verið lækkaðar. Að auki hafi afkomuöryggi minnkað með afnámi ýmissa reglna, sem áttu m.a. að draga úr atvinnuleysi, án þess að fullnægjandi árangur hafi náðst í þá átt. Atvinnuleysið, þriðja stóra ástæðan fyrir vonleysi verkalýðsstéttarinnar í Evrópu, var að jafnaði minna í álfunni en í Bandaríkjunum fram undir 1980, en þá jókst það og hefur verið meira í Evrópu, m.a. vegna samræmdra viðmiðana um efnahagsstjórn, eftir því sem þessir höfundar halda fram. Nú sé hliðstæð þróun að eiga sér stað í Austur-Evrópu.

Velferð almennings?
Upplýsingar á borð við þessar hljóta að vekja fólk til umhugsunar, ekki síst jafnaðarmenn sem telja að það sé lykilatriði í velferðarpólitík að tryggja sem best atvinnustig til lengdar. Jafnaðarmenn vilja að sjálfsögðu að atvinnulífið sé vel rekið, að bankarnir séu reknir af öryggi og að þeir dafni. Það er forsenda fyrir almennri velferð til framtíðar. En þegar jafnaðarmannaflokkar virðast vera farnir að setja hagsmuni fjármagnseigenda áberandi ofar hagsmunum launþega hljóta að vera farnar að renna tvær grímur á einhverja stuðningsmenn jafnaðarmannaflokkanna.

Stefán Jóhann Stefánsson,
hagfræðingur og varaborgarfulltrúi Samfylkingarinnar

(Birtist áður á heimasíðu höfundar á slóðinni www.stefanjohann.is)