Óhugsandi fyrir aðildarríki ESB að vera ekki aðilar að EES

Í tilefni af þeim ummælum Valgerðar Sverrisdóttur, utanríkisráðherra, að EES-samningurinn kunni að verið í hættu náist ekki að semja um aðild Rúmeníu og Búlgaríu að Evrópska efnahagssvæðinu má rifja upp viðtal Morgunblaðsins við Aðalstein Leifsson, stjórnmálafræðing við Háskólann í Reykjavík, frá því 5. október sl. Þar sagði Aðalsteinn að engin ástæða væri til að ætla annað en að samkomulag muni nást við Evrópusambandið vegna stækkunar Evrópska efnahagssvæðisins í kjölfar aðildar Rúmeníu og Búlgaríu að sambandinu.

"Viðræðurnar núna eru mun minni í sniðum en samningaviðræðurnar vegna samhliða stækkunar ESB og EES 1. maí 2004, en Íslendingar fengu sérstaklega góða niðurstöðu úr þeim viðræðum," segir Aðalsteinn. "Í þeim viðræðum sem nú standa yfir er einnig hægt að byggja á niðurstöðunni frá 2004, sem ætti að hjálpa okkur til að ná góðri lendingu. Hins vegar eru viðræðurnar gríðarlega mikilvægar vegna þess að það er ómögulegt að sjá fyrir sér ástand þar sem ríki er aðili að ESB en ekki að EES."

Aðalsteinn segir að öll ríkin verði að vera með í Evrópska efnahagssvæðinu vegna þess að nýju aðildarríkin geti ekki sett upp landamæraeftirlit og haft sérstaka viðskiptaskilmála gagnvart Íslandi, Noregi og Liechtenstein sem önnur ríki Evrópusambandsins hafi ekki. "Annaðhvort eru öll aðildarríki ESB með í EES eða ekkert þeirra. EES-samningurinn er blandaður samningur, sem þýðir að bæði ESB í heild og hvert og eitt aðildarríki ESB eru aðilar að samningnum. Samningurinn nær til allra þátta innri markaðarins og það er ekki hægt að skipta honum upp þannig að EFTA-ríkin í EES, Ísland, Noregur og Liechtenstein, hafi aðeins frjálsan aðgang að sumum ríkjanna sem eru á innri markaðinum en aðrir skilmálar gildi gagnvart öðrum ríkjum," segir Aðalsteinn. "Annaðhvort tekur ríki þátt í innri markaðinum eða ekki."

Aðalsteinn segir að ráðherraráð Evrópusambandsins geti ákveðið, eins og gert var tímabundið þegar sambandið stækkaði árið 2004, að setja stækkaðan EES-samning í gildi til bráðabirgða jafnvel þótt ekki hafi verið gengið frá endanlegu samkomulagi vegna aðildar Rúmeníu og Búlgaríu. Segir hann að slík lausn væri þó alltaf til bráðabirgða.

Það kemur annars ekki á óvart að Valgerður vilji EES-samninginn feigan eins og ófáir aðrir Evrópusambandssinnar.

Segir EES-samninginn kunna að vera í hættu