Sprengdur fyrir hið evrópska föðurland

Íslenskur stjórnmálaflokkur heldur landsfund.  Heiðursgestur fundarins er maður sem helst er þekktur fyrir að vilja hraða samruna í Evrópusambandinu.  Lokamarkmiðið er eitt stórt sambandsríki.  Það er ekki, og hefur ekki verið, neitt leyndarmál. Afstaða Viðreisnar er það svosem ekki heldur, en verður enn skýrari þessa dagana. 

Ætli það hafi farið framhjá Viðreisnarmönnum að Evrópusambandið á í blóðugri styrjöld við mesta kjarnorkuveldi heims?  Það er stórveldi sem telur sig ekki hafa efni á að tapa styrjöldinni sem nú þegar hefur líklega kostað milljón mannslíf.  Bandaríkin hafa að mestu gefist upp og leita allra leiða til að losna frá þessu stríði. Á sama tíma vilja stærstu Evrópuríkin, sem stjórna Evrópusambandinu, og Evrópusambandið sjálft sprengja meira.

Enginn veit hvað þegnréttur í Evrópusambandi mun í framtíðinni fela í sér.  Það er þó ljóst að þeir Íslendingar sem eru lítið spenntir fyrir því að afkomendur þeirra verði drepnir fyrir hið evrópska föðurland munu hugsa sig tvisvar um áður en þeir flytja inn í stofur Evrópusambands. 

https://www.mbl.is/frettir/innlent/2025/09/21/segir_vidreisn_afhjupa_sig/

Bakdyralykillin notaður að öryggis og varnarsamstarfi við ESB

Ríkisstjórnin undirbýr yfirlýsingu sem myndi hlekkja Ísland formlega við ESB á sviði öryggis- og varnarmála, án aðkomu Alþingis eða þjóðarinnar.

Þegar Ursula von der Leyen, forseti framkvæmdastjórnar ESB, heimsótti Ísland í sumar hitti hún forsætisráðherra á Keflavíkurflugvelli, á sjálfu "öryggissvæðinu". Þar var lagt upp með að undirbúa samstarfsyfirlýsingu milli Íslands og Evrópusambandsins um öryggis- og varnarmál. Forsætisráðherra Kristrún Frostadóttir sagði berum orðum að slíkt samkomulag gæti orðið tilbúið til undirritunar fyrir árslok.

Samstarfsyfirlýsingin yrði fyrsta skjalfesta skrefið til að tengja Ísland formlega inn í varnarkerfi Evrópusambandsins. Hún verður fyrsta yfirlýsingin sinnar tegundar milli Íslands og ESB á sviði öryggis- og varnarmála og það sem skiptir mestu máli: hún yrði undirrituð af ríkisstjórninni einni saman, án þess að Alþingi fengi málið til umfjöllunar.

Gæðingarnir við hlið ráðherranna
Kristrún hefur Dag B. Eggertsson sér við hlið sem skrifaði undir skýrslu nefndarinnar, þar sem meginstoðir íslenskra varna eru skilgreindar sem aðildin að NATO og varnarsamningurinn við Bandaríkin, en skrifaði svo í kjallaragrein í Morgunblaðinu að Ísland ætti að halla sér að Evrópusambandinu "eins nánum böndum og kostur er" í varnarmálum. Þorgerður Katrín getur á sama hátt treyst á sinn gæðing, Aðalstein Leifsson aðstoðarmann, sem sat í sömu nefnd og Dagur og stýrði vinnunni við þessa sömu skýrslu sem ráðherrann sjálf virðist þó ekki leggja til grundvallar í sínum málflutningi.

Og hér blasir sú hætta að ríkisstjórninni takist að "hlekkja Ísland við Evrópusambandið" í öryggis- og varnarmálum með bakdyralyklinum einum saman undir nafninu samstarfsyfirlýsing. Alþingi og þjóðin sitja eftir, með fréttatilkynninguna eina til að lesa.

Fréttin sem vitnað er til birtist á arctictoday.com, þann 20. júlí 2025 "Iceland to launch negotiations on security, defense partnership with EU"

Góðan daginn forsætisráðherra - áttu aldrei viðtalsbil, bara þögn?

Þegar varnar- og öryggismál eru til umræðu er hún hvergi sjáanleg

Það er ljóst að þjóðaröryggi og almannavarnir heyra að hluta undir forsætisráðuneytið, ekki aðeins utanríkisráðherra. Forsætisráðherra er leiðtogi ríkisstjórnarinnar og formlega ábyrg fyrir heildarsamhæfingu. Af hverju heyrist þá ekkert frá henni nú þegar ný skýrsla um varnar- og öryggismál liggur fyrir, skýrsla sem segir skýrt að ESB leiki ekki einu sinni aukahlutverk á þessu sviði?

Þögn hennar getur ekki talist eðlileg í ljósi þess hvernig utanríkisráðherra og jafnvel samflokksmenn hennar, hafa þvert á móti talað upp mikilvægi nánara samstarfs við ESB til að tryggja öryggi landsins. Þetta getur hvorki talist hlutleysi né afstaða, enda hvorugt boðlegt þegar þessi mál eru á dagskrá.

Spurningarnar eru margar:

Hvers vegna er leiðtogi ríkisstjórnarinnar ósýnilegur þegar öryggismál eru rædd opinberlega?

Hvernig getur hún látið aðra, í þessu tilviki utanríkisráðherra og fyrrverandi borgarstjóra, stilla Íslandi upp sem peði á taflborði Evrópusambandins án þess að segja sjálf orð?

Er þögnin bara gamla þegjandi samþykkið? Forsætisráðherra á að gera betur ekki satt?

Forsætisráðherra er líka leiðtogi stærsta flokksins í ríkisstjórn og sú sem ber endanlega ábyrgð á heildarstefnu hennar. Þess vegna er þögn ekki í boði. Hún skilur eftir pólitískt tómarúm sem aðrir fylla með því að herða umræðuna um bókun 35, aðlögun fjárlaga að kröfum ESB og stækka reikninginn fyrir flugmiðakaup fyrir opinbera starfsmenn á fundi og námskeið í Brussel.

Þjóðin á betra skilið en þögn.

"Af stað út í heim litli kútur..." – og nú með skriðdreka

Dagur B. Eggertsson er kominn aftur. Nú með pistil um öryggis- og varnarmál þar sem hann kallar eftir því að Ísland tengist Evrópusambandinu "eins nánum böndum og kostur er" á þessu sviði.

Sami maður játaði fyrir skemmstu að "hrollur" hefði farið um hann þegar hann spurði yfirmann NATO hvort Ísland ætti að stofna her – því hann vissi ekki hvað hann hefði gert við svarið ef það hefði verið já.

Það er erfitt að lesa þetta án þess að rifja upp skopmynd Halldórs Baldurssonar á Vísi 13. september þar sem Þorgerður Katrín ýtir leikfangaskriðdreka út í heim, mannaðan dáta með íslenska fánann í hönd. Já, litli kúturinn er orðinn herskárri en áður, með skriðdreka undir sér.

Þarna sjáum við mynstrið skýrt:

Spurningum og fullyrðingum er kastað út, án þess að reiknað sé með því að nokkur þori að bregðast við.

Lagt er í vegferð að skuldbindingum sem enginn þorir þó að segja skýrt hverjar eru.

Allt ber þetta að sama brunni: sjónhverfingar í stað stefnu.

Dagur stillir sér upp sem hugmyndasmiður varnar- og öryggisstefnu Íslands, þó hann viðurkenni á sama tíma að hann þori ekki að horfast í augu við afleiðingar eigin spurninga. Nú vill hann opna bakdyr fyrir Evrópusambandið í íslenskum varnarmálum, þrátt fyrir að engin skuldbinding við ESB knýi þar á.

Þetta er sami leikurinn og í aðildarbröltinu: fyrst er talað um "samráð" og "öryggi". Síðan er bætt við "réttaröryggi" og "sameiginlegar varnir" og allt í einu erum við búin að undirgangast skuldbindingar sem aldrei hafa verið bornar undir þjóðina.

Það er ekki stefnumótun að setja Ísland í fang ESB með hauspoka yfir höfðinu. Það er ekki forysta að bjóða þjóðinni upp á væntingar sem menn þora ekki einu sinni sjálfir að lifa við.

Hér eru ekki hagsmunir Íslands í fyrirrúmi. Þetta snýst um að safna stjörnum í hegðunarkladda Brussel, rétt eins og krakkar fá stjörnur fyrir að setja diskinn sinn í vaskinn eftir matinn.

Alþingi veikt í nafni "réttaröryggis"

Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, utanríkisráðherra og formaður Viðreisnar, hefur gert innleiðingu bókunar 35 að sínu forgangsmáli í þinginu. Hún kallar það "prinsippmál" um að standa við skuldbindingar Íslands gagnvart EES og talar um að tryggja "réttaröryggi" einstaklinga og fyrirtækja. En það er ekki smámál þegar Alþingi er sett í það hlutverk að stimpla eigin veikingu og það gert í nafni "réttaröryggis".

Hvað felst í þessu í reynd? Bókunin setur skýra forgangsreglu sem gefur EES-reglum forgang fram yfir lög frá Alþingi. Það er ekki smámál þegar Alþingi er veikt með þessum hætti og það án þess að það hafi verið borið undir þjóðina.

Í þessu sambandi má spyrja: Hverjar eru skuldbindingar Íslands í þessu samhengi? Bókun 35 hefur verið hluti samningsins allt frá upphafi. Engin krafa var gerð um breytingu á bókuninni fyrr en rúmum 25 árum eftir gildistöku samningsins. Í viðtali við Morgunblaðið 16. september 2024 sagði Carl Baudenbacher, fyrrverandi forseti EFTA-dómstólsins til margra ára, að á "meðan ég var í dómnum var ég þeirrar skoðunar að Ísland hefði ekki innleitt bókunina með réttum hætti og að því bæri að gera það. En það mætti líka segja að þetta ástand hafi varað svo lengi og án teljandi vandkvæða, að það væri ástæðulaust með öllu að hrófla við því."

Ekki einu sinni fyrrverandi forseti EFTA-dómstólsins til margra ára sér tilefni til að hrófla við þessu fyrirkomulagi. Að gera bókun 35 að forgangsmáli nú er því hvorki prinsipp um lýðræði né réttaröryggi, heldur er verið að veikja Alþingi.

Þetta er í andstöðu við íslenska hagsmuni.

Munu innfluttu skuldaviðmiðin hans Daða Más þrengja að íslenskum heimilum?

Reynslan frá Eystrasaltsríkjunum sýnir að þegar Brussel þrengir að, lendir höggið á heimilunum.

Með fjárlagafrumvarpi næsta árs hefur Daði Már Kristófersson dirfst að taka skref sem enginn fjármálaráðherra á Íslandi hefur áður tekið - að stilla skuldaviðmið íslenska ríkisins eftir leikreglum frá Brussel. Þetta er ekki formsatriði heldur pólitísk ákvörðun sem snertir hvert einasta heimili í landinu.

Skuldir og fjárlagahalli bitna alltaf á fólki. Þegar skuldir ríkissjóðs hlaðast upp vegna halla á rekstri ríkisins verður afleiðingin á endanum sú að kaupmáttur rýrnar, vextir hækka og útflutningur veikist. Þetta verður þá ekki spurning fyrirheit í fjárlögum heldur um buddu heimilanna: minni þjónustu, hærri skatta og lakari lífskjör.

Eystrasaltsríkin sýna hvað gerist í reynd. Eftir fjármálahrunið 2008 voru Lettland og Eistland knúin af ESB og Alþjóðagjaldeyrissjóðnum til að fylgja Maastricht-viðmiðunum. Það leiddi til þess að atvinnuleysi rauk upp í tveggja stafa tölur, fór yfir 20% í Lettlandi. Tugir skóla voru sameinaðir eða lagðir niður, kennarar misstu vinnuna og laun þeirra lækkuðu um tugi prósenta. Opinber þjónusta var skorin niður og laun opinberra starfsmanna lækkuð. Þetta var ekki kennslustund í bókhaldi frá Brussel heldur raunverulegt högg á venjulegt fólk.

Frá Kýpur og Möltu má greina sömu sögur. Eftir bankahrunið á Kýpur 2013 þurfti landið neyðarlán frá ESB og AGS. Þá var hluti af björgunaraðgerðunum að "skera niður" innistæður (svo kallað bail-in), lækka laun í opinbera geiranum og draga úr þjónustu til að halda ríkissjóði innan fjármálareglna frá Brussel. Á Möltu stendur ríkisstjórnin nú frammi fyrir þrýstingi um að minnka hallarekstur ríkissjóðs sem þýðir hærri skattar og skerðingar í litlu samfélagi.

Það sem virkar á stærri hagkerfi getur orðið óbærilegt fyrir lítil hagkerfi.
Eftir hrunið 2008 var ríkissjóður Íslands rekinn með miklum halla. En með tímabundinni skuldaaukningu var samfélaginu haldið gangandi. Hefðum við þá þurft að glíma samtímis við skuldaviðmið ESB hefði farið á annan veg. En vegna sveigjanleika okkar tókst Íslandi að komast fyrr út úr áfallinu og er því í sterkari stöðu nú en mörg smáríki ESB sem urðu að fylgja þessum stífu reglum.

Það er sjálfsagt að reka ríkissjóð af aga. En ef við hengjum okkur í skuldarammanna frá Brussel eru fjárlögin ekki lengur á forræði Alþingis. Þá verður þrengt að á forsendum annarra þegar áföll skella á – og áföll munu alltaf koma aftur rétt eins og svartir svanir.

Reikningurinn sem Daði Már undirritar lendir ekki í Brussel heldur á íslenskum heimilum og fyrirtækjum, birtur sem krafa í heimabankanum eða á launaseðlinum. Þetta eru því ekki innantóm orð á blaði heldur skuldbindingar sem þröngva Ísland nær aðlögun að ESB.

Lykilmaðurinn Daði Már

Formaður Viðreisnar hefur hvergi leynt trausti sínu á varaformann sinn, Daða Má Kristófersson. Hún færði honum eitt öflugasta ráðuneytið í ríkisstjórninni á silfurfati við ríkisstjórnarmyndunina og ekki verður betur séð en hann muni launa það ríkulega. Hann hefur nú tekið sér hlutverk lykilmanns í aðlögun Íslands að Evrópusambandinu, jafnvel í málum sem engum hefði dottið í hug að yrði borið niður í á þessu stigi aðildarferlisins, sem öllum má vera ljóst að er hafið á ný.

Í fjárlagafrumvarpi næsta árs miðar Daði Már skuldaviðmið Íslands ekki lengur við ákvæði laga um opinber fjármál heldur við viðmið Evrópusambandsins. Þau eru sett fyrir umsóknarríki í aðildarferli og eiga ekkert erindi inn í íslenskan rétt nema menn séu í raun að hefja aðlögun að ESB.

Á sama tíma hyggst hann breyta íslensku tollskránni þannig að túlkun Alþjóðatollastofnunarinnar (WCO) verði tekin upp þegar ESB krefst þess. Í nýlegu bréfi til ESA lýsir hann því beinlínis yfir að það sé stefna stjórnvalda hér. Þetta gerir hann þrátt fyrir að til þess standi ekki nokkur nauðsyn – og aðeins eru tvö ár síðan íslenskur fjármálaráðherra tilkynnti WCO að þetta væri ekki hægt í þessu tiltekna máli, í ljósi niðurstöðu íslenskra dómstóla. Með öðrum orðum: dómstólar segja eitt, en Brussel og Daði Már ætla að eiga síðasta orðið.

Þetta eru ekki tilviljanakennd smámál heldur mál sem sýna hvernig lykilráðherra Viðreisnar er að leggja grunninn að aðildarferli án þess að þjóðin hafi sagt sitt álit. Aðlögun fer fram bakdyramegin - í fjárlögum, í tollskrá, í skuldbindingum sem aldrei voru ræddar við kjósendur.

Það að leggja önnur viðmið til grundvallar við meðferð framkvæmdavalds en leiða af íslenskum lögum, heldur vinna í samræmi við viðmið erlends ríkjabandalags, er stranglega tiltekið í andstöðu við stjórnarskrá og er því þegar af þeirri ástæðu stjórnarskrárbrot.

Þorgerður ræður þó lofthelginni ennþá

Það er eitthvað undarlega huggulegt við það að vera smáríki í Evrópusambandinu. Huggulegt í þeim skilningi að ganga má að því vísu að það þýðir lítið að opna munninn. Það sparar tíma og gerir óþarft að dvelja við ranghugmyndir t.d. um að Ísland gæti haft raunveruleg áhrif á reglur sem eru sniðnar að járnbrautalestum milli Berlínar og Brussel - nema auðvitað ef þær kynnu að gilda um Borgarlínuna margumræddu.

Hjörtur J. Guðmundsson dró nýlega fram ummæli Cyrus Engerer, þingmanns Möltu, um að ESB skilji ekki veruleika fámennra eyríkja. Og það þarf varla að vera sérfræðingur í alþjóðastjórnmálum til að sjá að Engerer hefur rétt fyrir sér. Þegar Brussel ákveður að refsa fólki fyrir að fljúga en hvetja það þess í stað til að ferðast með lestum, þá er það sennilega gert í fullkominni trú á að heimurinn sé einn stór lestarlína. Eyjar? Afskekkt lönd? Það er eitthvað sem má setja í ferðamannabæklinga en ekki aðstæður þeirra í reglugerðir.

Atkvæðavægi eða að vera með í myndinni?

Ef Ísland yrði aðili að ESB yrðum við fámennasta ríkið í allri "fjölskyldunni". Og hvað myndi það þýða? Jú, við fengjum smá sneið af atkvæðakökunni - svona eins og þegar börnin fá plastdisk á kaffiboði með hálfum kleinuhring. Allir hinir fá tertusneið eða hið minnsta heilan kleinuhring.

Jaðarríki með sérþarfir (sem enginn nennir að ræða)

Það blasir við að ESB á erfitt með að skilja að jaðarríki hafi hagsmuni sem eru ekki alveg eins og í Berlín, París eða Róm. Ísland lifir ekki á lestaferðum og kolaverum heldur á flugi, fiski og þarf að kljást við veðursveiflur sem meginlandsbúar þyrftu að googla til að skilja. Það reyndu finnskir bændur vel þegar það var fyrst eftir heimsókn reglugerðasmiða frá Brussel sem þeir skildu að það er snjór og klaki yfir landbúnaðarlandi á veturna norður undir heimskautsbaug.

Stórasta lofthelgin

Íslensk aðild að ESB væri ekki annað en formfesting á því að landið okkar væri smáríki sem yrði "sett í skrúfuna" í Brussel. Þegar valkosturinn er að standa áfram sjálfstæð með lofthelgi svo víðáttumikla að við getum jafnvel sett "farbann" á ísraelska ráðherra, er með öllu óskiljanlegt að betri kostur sé að sitja yfir glasahringlinu hjá kommisjóninni sem á erfitt með að koma sér saman um jafn einfaldan hlut og hverjir mega ferðast um lofthelgina heima hjá sér.

Það getur Þorgerður þó ennþá.

Undan pilsfaldi forsætisráðherra

Þingflokksformenn eru lykil samstarfsmenn flokksformanna sinna. Einn slíkur er Guðmundur Ari Sigurjónsson, þingflokksformaður Samfylkingarinnar. Fyrir rúmum tveimur vikum sagði hann í þættinum Spurnarmálum að aðildarspurningin og þjóðaratkvæðagreiðsla um hana yrðu ekki á dagskrá Alþingis í vetur. Þessi mál yrðu alls ekki rædd þar; fyrst ætti þjóðin að ræða þau (það þurfti ekki mikið ímyndunarafl til að sjá að jafnvel þingflokksformann Viðreisnar, sem var í sama þætti, rak í rogastans við þessi ummæli).

Það þarf engum að blandast hugur um að Guðmundur Ari talaði ekki af eigin frumkvæði þarna. Hann kom fram sem sendisveinn Kristrúnar Frostadóttur forsætisráðherra.

Ábyrgðarleysi eða klókindi?

Forsætisráðherra hefur tæpast áður sýnt jafn skýrt á spilin að hún ætli sér ekki sjálf að vaða forina í aðildarmálinu heldur senda aðra á undan. Þess vegna hefur hún engar athugasemdir gert né mun væntanlega gera við sporgöngu utanríkisráðherra í málinu. Hún gerir heldur engar athugasemdir við frumkvæði fjármálaráðherra um að taka fjármálaviðmið ESB upp í fjárlagafrumvarpinu sem nú liggur fyrir þinginu.

Sumum kann að virðast þetta vera veikleiki, jafnvel að með þessu sé hún að takast á við frumhlaup Viðreisnar en muni á endanum stöðva málið. En þetta er í reynd stjórntæki.

Með því að geyma málið í hliðarherbergi fær þjóðin engar raunverulegar upplýsingar um hvað stjórnvöld eru að gera eða hvert þau stefna, heldur lítur þetta allt út fyrir að vera óskipuleg sjálftaka í boði Viðreisnar.

En það er ekki forysta að "geyma" stærsta mál þjóðarinnar afsíðis og leyfa Viðreisn og fjölmiðlum að leiða umræðuna. Það er vanvirðing við kjósendur. Að halda umræðunni frá þingsölum Alþingis, hvort sem er af hentisemi eða pólitískum klækjum, er ekki að stýra - heldur flótti.

Dagur gengur um með hauspoka

Dagur B. Eggertsson játaði sl. föstudag í pallborði við kynningu á skýrslu samráðshóps utanríkisráðherra um inntak og áherslur stefnu Íslands í varnar- og öryggismálum, að "hrollur" hefði farið um hann þegar hann spurði yfirmann NATO hvort Ísland ætti að stofna her, því hann vissi ekki hvað hann hefði gert við svarið ef það hefði verið já.

Þarna sjáum við inn í kvikuna á sýndarmennskunni. Fólk sem ber ábyrgð á mótun og framkvæmd utanríkisstefnu Íslands valsar um lönd og álfur, spyr spurninga sem það veit að það gæti ekki tekist á við ef svörin færu á annan veg en óskað er undir niðri. Eitt af því sem gott uppeldi gengur út á er að kenna börnum að bjóða ekki upp á væntingar sem þau geta ekki staðið við.

Hér er nákvæmlega sama mynstrið og í umræðunni um skuldbindingu Íslands við utanríkis- og öryggisstefnu ESB. Þar er talað um "samræmingu" og "samráð", en þegar spurt er hvað það þýði í reynd, hverjir beri ábyrgð, hvaða skuldbindingar fylgi og hvert fullveldið fari, þá er þögnin allsráðandi.

Það er ekki utanríkisstefna að spyrja spurninga sem þú þorir ekki að heyra svarið við. Það er ekki forysta að setja spurningar út í bláinn - það er ábyrgðarleysi.