Byggingargallar Efnahags- og myntbandalags Evrópu

Það er innri gerð Efnahags- og myntbandalags Evrópu sem er ein meginástæða skuldavanda jaðarríkjanna í bandalaginu. Sjálf hugmyndafræði bandalagsins byggir auk þess á mjög ótraustum fræðilegum grunni.

Þetta er álit finnska stjórnmálafræðiprófessorsins Heikki Patomäki en það kemur fram í bókinni Evrusvæðishörmungin mikla (The Great Eurozone Disaster). Í bókinni segir höfundur frá því að grunnmeinsemd evrusamstarfsins sé hið mikla misræmi sem sé á viðskiptum innan svæðisins og sýni sig í því að mikill og uppsafnaður viðskiptahalli valdi skuldabasli í Grikklandi, Portúgal, á Spáni, Írlandi og Ítalíu. Á sama  tíma búi lönd eins og Belgía, Austurríki, Finnland, Þýskaland, Holland og Lúxemborg við mikinn og uppsafnaðan viðskiptaafgang og meðfylgjandi eignamyndun. Aðeins viðskiptaafgangur Þýskalands sé á við landsframleiðslu minni evruríkjanna.

Evrusamstarfið gerir Þjóðverja ríkari en Grikki fátækari

Ástæðan fyrir þessu misvægi er meðal annars sú að verðþróun hefur verið mismunandi á evrusvæðinu. Verðhækkanir hafa almennt verið meiri á jaðarsvæðunum en í kjarnaríkjunum. Þannig hefur Þjóðverjum tekist að semja um laun á hógværari nótum en öðrum. Fyrir vikið hefur framleiðslukostnaður í Þýskalandi hækkað minna en víðast annars staðar og samkeppnisstaða útflutningsiðnaðar þeirra batnað sem því nemur.  Þeir flytja því meira út fyrir vikið. Það er aðeins eitt ríki, Frakkland, sem hefur haldið sig við það viðmið að laun hækki ekki um meira en sem nemur verðbólgumarkmiði að viðbættri aukningu í framleiðni vinnuafls. Samt á Frakkland nú í vaxandi vanda.

Þetta misvægi virkar kannski ekki stórt á hverju ári og í fyrstu var lítið um það rætt, en safnast þegar saman kemur. Með árunum hefur þetta orðið að verulegu vandamáli sem ekki aðlagast í gegnum gengisbreytingar á mörkuðum eins og hefði gerst ef löndin væru með sinn eigin gjaldmiðil. Það hefur heldur ekki verið hægt að laga þetta ójafnvægi í gegnum opinber fjármál ESB, því byggðastyrkir þess eru svo litlir í þjóðhagslegu samhengi að þeir skipta þar engu máli. Ef ESB hefði verið ríki með eigin skatta og útgjaldaákvarðanir hefði verið hægt að milda áhrifin á þann hátt.

Fjármálakreppan árin 2007-2008 og síðar jók á þennan vanda, því hin skuldugu jaðarríki stóðu þá frammi fyrir því að vextir hækkuðu samtímis því sem efnahagsumsvif og skatttekjur hins opinbera minnkuðu. Skuldirnar urðu því illa viðráðanlegar hjá nokkrum ríkjanna. Aðgerðir að kröfu ESB, sem oft eru hluti af svokölluðum björgunaraðgerðum sem innihalda miklar aðhaldsaðgerðir, hafa aukið samdráttinn og atvinnuleysið á Grikklandi og víðar með því að draga stórkostlega úr almennri eftirspurn í viðkomandi löndum.  Á það hefur margoft verið bent að skilvirkasta og fljótvirkasta aðferð fyrir evrusvæðið út úr kreppunni væri að ýta undir eftirspurn og verðbólgu í Þýskalandi og öðrum kjarnaríkjum, en Þjóðverjar taka slíkt ekki í mál.

Vafasöm kenning Mundells um myntsvæði

Patomäki minnir á að hugmyndafræði Efnahags- og myntbandalags Evrópu byggi á kenningum bandaríska hagfræðingsins Roberts Mundells um hagkvæm myntsvæði. Patomäki minnir á að kenningar Mundells hafi ekki byggst á miklum rannsóknum heldur verið hugsmíð hans sem byggð var á ákveðnum pólitískum forsendum.  Margir hagfræðingar hafa á undanförnum gagnrýnt kenningu Mudells út frá ýmsum forsendum, m.a. þeirri að ekki sé hægt að nota hana sem mælikvarða á það hvort ríki eigi að ganga í myntsamstarf eða ekki. Þannig hafa fylgjendur ESB- og evrusamstarfs svarað því til að kenning Mundells ein og sér sé ekki algildur mælikvarði á ágæti myntsamstarfs þegar bent hefur verið á að evrusvæðið uppfylli alls ekki skilyrðin fyrir hagkvæmu myntsvæði, s.s. um hreyfanleika vinnuafls, en sem kunnugt er hreyfist atvinnulaust vinnuafl ekki auðveldlega á milli svæða í Evrópu, þvert á það sem eitt af aðalatriðum kenningarinnar. Þessi kenning var samt ein af meginforsendum fyrir upptöku evrunnar og Mundell var sjálfur svo bjartsýnn í upphafi evrusamstarfsins að hann spáði því árið 2000 að árið 2010 hefðu fimmtíu ríki tekið upp evruna, auk þess sem flest ríki í Suður-Ameríku væru komin með Bandaríkjadal og mörg ríki í Asíu með japanskt jen.

Byggingarsteinar evrunnar eru feysknir. Seðlabanki Evrópu reynir að fara í kringum lagaákvæði um bankann með því að kaupa upp evruskuldabréf aðildarríkjanna og lina þannig skuldaþjáningar þeirra um stund. Það má segja að þar brjóti nauðsyn lög. Vandamál evrusvæðisins eru þó síður en svo leyst, eins og hræringarnar í kringum bankakreppuna á Kýpur sýna. Ýmsir telja að lausnir ESB-ríkjanna dugi ekki til lengdar. Patomäki er þeirrar skoðunar. Nánar um það síðar.

Bjarni Harðar gefur evrur Heimssýnar (NB! aprílgabb)

Bjarni Harðarson, bóksali, frambjóðandi og gjaldkeri Heimssýnar hefur ákveðið að gefa gestum sem koma í bókakaffi hans í dag 20 evrur með hverri bók sem keypt er. Málið er að þetta eru ónotaðir dagpeningar sem sendinefnd Heimssýnar sem fór í heimsókn til Brussel á dögunum tókst ekki að eyða í borginni þar eð henni var haldið uppi á kostnað ESB alla dagana sem heimsóknin stóð yfir.

Bjarni gjaldkeri krafðist þess að sendinefndin skilaði þá peningunum því hann taldi sig þurfa að skila ónýttum gjaldeyri í samræmi við fjármagnshöft gjaldeyrislaga. Eftir athugun segist Bjarni hafa komist að því að fyrst ferðin var farin þurfi ekki að skila ónotuðum farareyri. Hann segist ekki geta fengið sig til að setja evrur inn á reikning í nafni Heimssýnar og hafi því ákveðið að gefa seðlana.

- Þetta er hvort eð er nánast verðlaust rusl og ég lít nú frekar á þetta sem minjagrip en gjaldmiðil, segir Bjarni þegar Heimssýnarbloggið hafði samband við hann.
- Ég kæri mig ekkert um að hafa þessar evrur of lengi undir höndum og því hef ég ákveðið, frekar en að henda þessu, að nota tækifærið og gefa þær sem minjagrip með hverri seldri bók í Bókakaffinu mínu í dag. Kannski næ ég að spjalla dálítið um pólitíkina við kaupendur í leiðinni, - sagði Bjarni að lokum.

Bjarni bætti því við að þeir sem ekki kæmust í dag, en vildu fá bók og evruminjagrip, gætu lagt inn pöntun í síma 155 og hann myndi halda bókinni og seðlinum til haga fyrir viðkomandi næstu daga.

VIÐBÓT 2. APRÍL: EINS OG FLESTIR HAFA NÚ ÁTTAÐ SIG Á VAR ÞETTA SKRIFAÐ Í TILEFNI AF 1. APRÍL!