Fyrirlestur um koníaksaðferð Jean Monnets

Í dag var haldinn í Norræna húsinu mjög greinargóður fyrirlestur með styrk og aðstoð frá frönskum yfirvöldum, ESB, Háskóla Íslands, Evrópustofu og Jean Monnet sjóði ESB. Fyrirlesturinn fjallaði í stuttu máli um koníaksaðferð Jean Monnets.

Opinbert heiti fyrirlestrarins var reyndar allt annað. Efni sem til umfjöllunar var má kalla aðgreinda sameiningu ESB (differentiated integration). Fundarboðendur kölluðu þetta breytilegan samruna í ESB. Það þarf ekki heimspekilega þenkjandi einstakling til að átta sig á því að í þessari yfirskrift hlýtur að felast nokkur mótsögn.

Fyrirlesari var franskur maður að nafni Vivien Pertusot, forstöðumaður Ifri hugveitu í Brussel, en hann lýsti því hvernig samrunaþróunin í ESB er í stórum dráttum tveggja þrepa: Annað hvort eru öll lönd þátttakendur í stofnunum eða fyrirkomulagi ESB, svo sem evrunni, eða þau eru utan við til að byrja með og koma svo inn með tíð og tíma.

Eftir þriggja kortéra fyrirlestur spurði einn fundargesta fyrirlesara hvort ekki mætti lýsa efni fyrirlestrarins með þremur orðum: Koníaksaðferð Jean Monnets?

Fyrirlesari varð þögull um stund, brosti síðan vandræðalega og sagði svo: Jú, það má segja það.

Frakkar kannast vel við það sem kallað er koníaksaðferð Jean Monnets. Innlimunarhugmyndafræði ESB byggir nefnilega í stórum dráttum á henni.

Koníaksaðferðin sem þessi franski koníaksframleiðandi, stórgrosser og einn af helstu hugmyndasmiðum ESB setti fram, er í stuttu máli þessi:

Þú færð ríki til að taka upp einhvern lítinn hluta af regluverki ESB. Þegar það er komið og aðlögun að regluverkinu hefur átt sér stað þá verður ekki aftur snúið. Eina leiðin er að halda áfram, taka upp meira af regluverkinu þangað til fullnaðarsamruna er náð.

Þessi franski fræðimaður, Pertusot, viðurkenndi það brosandi að mishröð eða margþrepa aðlögun að ESB byggði á þessu sjónarmiði.

Vaxtamunur á evrusvæðinu eykst

Þrátt fyrir markmið evrulandanna um að draga úr ýmsum mun í efnahagsþróun, svo sem verðbólgu og vöxtum, þá eykst vaxtamunur nú í bönkum á evrusvæðinu. Þetta kemur fram í danska vefritinu Börsen.

Í fréttinni kemur fram að þótt Seðlabanka Evrópu hafi tekist að lækka ávöxtun á ríkisskuldabréfum í Suður-Evrópu, þá hafi munur á vöxtum á lánum banka á svæðinu til lítilla og meðalstórra fyrirtækja aukist.

Þannig þurfi fyrirtæki í Suður-Evrópu að greiða vexti sem séu 3,7 prósentum hærri á lánum til nýrra fjárfestinga en fyrirtæki í Þýskalandi. Ástæðan er meðal annars sú að framleiðni fyrirtækja á suðurjaðri evrusvæðisins, og þar með samkeppnishæfni þeirra, er lægri. Ástæðan er m.a. sú að Þjóðverjum hefur tekist að gera kjarasamninga með minni launahækkunum, sjá hér.

Það sem gerir vandann enn verri er að lítil og meðalstór fyrirtæki standa undir stærri hluta af atvinnustarfsemi á jaðarsvæðunum en í Þýskalandi, eða um 50% á móti 40% í Þýskalandi.

Það er því ljóst af þessu að peningastefna Seðlabanka Evrópu virkar engan veginn eins og hún var hugsuð. Erfiðleikasvæðin þyrftu nú lægri vexti, en eru samt með miklu hærri vexti en góðærissvæðin í Evrópu.

Könnun: Er aðild að evru óafturkræf framkvæmd?

Í umræðum um stöðu þeirra evruríkja sem hafa þurft á neyðaraðstoð að halda á undanförnum árum hefur ítrekað verið rætt um að best væri fyrir þau að yfirgefa evruna. Þetta hefur sérstaklega átt við um Grikkland og Kýpur.

Meira að segja tilteknir ráðamenn hafa haft þetta á orði, en þrátt fyrir mikla erfiðleika hafa ríkin haldið sig við evruna. Kannski er það vegna þess að hinir sameiginlegu björgunarpakkar frá ESB, AGS og Seðlabanka Evrópu eru þannig útbúnir að það er engin önnur leið talin fær. Vandinn sem evran skapar sé mikill og alvarlegur, en staðan yrði geigvænleg ef ríkin reyndu að losna úr spennitreyju evrusamstarfsins.

Nú er ljóst að vandi þessara ríkja hefur verið og verður áfram langdreginn. Atvinnuleysi eykst og er orðið geigvænlegt á ýmsum stöðum. Evran dregur þannig vandann á langinn.

En hvers vegna yfirgefa ríkin ekki evrusvæðið? Er það vegna þess að aðild að evrunni er óafturkræf framkvæmd. Írskur prófessor líkti þessu við það að reyna að yfirgefa evrusvæðið væri eins og að reyna að afbaka pítsu, þ.e. að fá aftur hveitið og önnur hráefni sem fóru í pítsuna til baka. Það er náttúrulega ekki hægt. Aðrir hafa sagt, meðal annars áður en evruvæðingin hófst, að eina leiðin til að losna við evruna væri ef gjalmiðilssamstarfið í heild sinni myndi hrynja - og það með geigvænlegum afleiðingum.

Þess vegna vaknar spurningin - og það svara henni ekki allir á sömu lund - er aðild að evrusvæðinu óafturkræf framkvæmd?

Hægt er að taka þátt í lítilli könnun um þetta með því að svara spurningunni hér til hliðar.

Þarna eru líka fleiri léttar kannanir sem hægt er að taka þátt í.