ESB-aðildarsinnar snúa sérhagsmunagæsluumræðunni gjörsamlega á hvolf

Það er dálítið sérstakt að fylgjast með ummælum sumra þingmanna Samfylkingar og Bjartrar framtíðar um almannahagsmuni og sérhagsmuni í ESB-málunum. Í Heimssýn starfar fólk úr mjög ólíkum áttum í samfélaginu. Það er þó almennt þeirrar skoðunar að það sé almannahagsmunum hér á landi fyrir bestu að Ísland verði utan ESB.

Björn Bjarnason fjallaði um þessi atriði í nýlegum pistli á Evrópuvaktinni.

Þar segir Björn:

Í umræðum á alþingi um tillöguna um afturköllun ESB-umsóknarinnar sagði hinn eldheiti ESB-aðildarsinni Sigríður Ingibjörg Ingadóttir, þingmaður Samfylkingarinnar: „Ég þakka hv. þingmanni fyrir mjög góða ræðu og ég held að hann hafi hitt naglann á höfuðið. Við erum að fjalla um peningalega hagsmuni þröngra sérhagsmunahópa.“ Hinn „hv. þingmaður“ sem Sigríður Ingibjörg fagnaði er Guðmundur Steingrímsson, formaður Bjartrar framtíðar, sem þann kost helstan við aðild að ESB að þá yrðu sérhagsmunir undir á Íslandi.

Þetta er sérkennileg kenning. Hvernig stenst hún til dæmis þá staðreynd að hvergi í Evrópu eru hagsmunaverðir (lobbyistar) fleiri en í Brussel? Þar hópast hagsmunaverðirnir saman í þeim tilgangi að gæta hagsmuna umbjóðenda sinna, með öðrum orðum sérhagsmuna. Einn helsti spillingarvandi ESB-stofnana snýst um ásakanir í garð starfsmanna þeirra sem fljóta á milli þessara stofnana og fyrirtækja eða frjálsra félagasamtaka utan þeirra sem hafa hag af því að reglur ESB séu sniðnar að sérhagsmunum þeirra.

Þeir sem prédika ESB-aðild eða eru sannfærðir um ágæti hennar til varnar gegn sérhagsmunum eru á villigötum. Almennt lenda menn ekki í slíkri villu af ásetningi heldur af því að þeir vita ekki betur. Ber ekki að gera kröfu til alþingismanna sem setið hafa á þingi frá því að ESB-umsóknin var samþykkt að þeir viti betur en kemur fram í þessum orðum? Átta þessir tveir þingmenn sig ekki á hve sérhagsmunagæsla er snar þáttur í starfi ESB?

Þegar þingmenn sem flytja ESB-mál sitt með rökum Guðmundar Steingrímssonar og Sigríðar Ingibjargar Ingadóttur rökstyðja skoðanir sínar benda þau á íslenskan landbúnað og sjávarútveg. Hinar hefðbundnu atvinnugreinar í landinu sem hafa allt frá upphafi skapað grunn mannlífs í landinu.

Aðalfundur fyrirtækisins Össurar var haldinn föstudaginn 14. mars. Fyrirtækið er skráð á markað í Danmörku og hér á landi fyrir harðfylgi Kauphallarinnar. Niels Jacobsen er stjórnarformaður fyrirtækisins. Ólafur Stephensen, ritstjóri Fréttablaðsins og eindreginn stuðningsmaður ESB-aðildar, fjallar um ræðu Jacobsens í leiðara blaðs síns laugardaginn 15. mars og segir meðal annars:

„Jacobsen bætti raunar heldur í gagnrýni sína í gær; sagði að Ísland hefði sótt um aðild að Evrópusambandinu og það hefði verið helzta von Össurar um að komast út úr erfiðum aðstæðum óhagstæðs gjaldmiðils og ófyrirsjáanlegs lagaumhverfis. “Því miður eru áhyggjur mínar enn gildar þar sem íslensk stjórnvöld hafa í hyggju að binda enda á umsóknarferlið án þess að sagt hafi verið frá neinni varaáætlun,„ sagði Jacobsen.“

Skýrara dæmi um sérhagsmunagæslu fyrirtækis í tengslum við ESB-aðild Íslands er ekki unnt að nefna en það sem birtist í fréttum af aðalfundi Össurar og túlkunum ESB-aðildarsinna á þeim. Jón Sigurðsson, forstjóri Össurar, hefur ekki heldur legið á liði sínu í baráttunni fyrir ESB-aðild. Annað fyrirtæki, Marel, hefur undanfarin ár einnig verið rekið undir þeim formerkjum að það njóti sín ekki til fulls nema Ísland verði hluti af ESB. Á dögunum komst Árni Oddur Þórðarson, forstjóri Marels, í fréttir þegar hann lokaði fyrirtækinu til að starfsmenn gætu farið á Austurvöll til að berjast í þágu ESB-aðildar.

Þegar þingmenn vega að atvinnugreinum og flokka þær sem sérhagsmuni en líta fram hjá raunverulegri sérhagsmunagæslu einstakra fyrirtækja og nota svo innantóman áróður til að sannfæra sjálfa sig um ágæti ESB-aðildar vega þeir að eigin trúverðugleika. 

Hanna Birna er ekki með plan ESB

Hanna Birna Kristjánsdóttir innanríkisráðherra er alveg skýr hvað það varðar að hún vill ekki að Ísland verði í ESB. Enn fremur er það alveg skýrt hjá henni að ríkisstjórnin vill slíta viðræðum formlega við ESB. Þá kom það alveg skýrt fram hjá henni að ef einhverra hluta vegna verði ákveðið að halda á fram viðræðum við ESB þá verði það ekki gert nema að undangenginni þjóðaratkvæðagreiðslu.

Þetta kom fram í þættinum Mín skoðun sem nú stendur yfir á Stöð 2.

 

Það er hagkvæmara fyrir Íslendinga að vera utan ESB

Skýrsla Hagfræðistofnunar um ESB-málin greinir frá því að evrusvæðið sé óhagkvæmt myntsvæði sem haldi ríkjunum í spennitreyju myntsamstarfsins og að viðskiptajöfnuður sé fyrir vikið mjög ólíkur, atvinnuleysi víða mjög mikið, verðbólga mismunandi og vextir mjög mismunandi. Hér að að neðan eru nokkrir kaflar úr þeim hluta skýrslunnar sem fjallar um efnahagsmál.

 

Á næstu árum benda hagvaxtaspár helstu greiningaraðila til að evrusvæðið og Evrópusambandið muni ná að auka hagvöxt sinn. Sú spá sem lýsir mestri bjartsýni er frá Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins sem reiknar með að hagvöxtur á evrusvæðinu verði komin í 1,7% árið 2015 og á sama tíma verði hagvöxtur Evrópusambandsins kominn í 1,9%. Allar stofnanirnar eru sammála um að hagvöxtur á evrusvæðinu verði neikvæður um 0,4% árið 2013 sem verður þá annað árið í röð sem hagvöxtur er neikvæður á þessu svæði. Þessi aukning í hagvexti sem reiknað er með fyrir evrusvæðið er ekki mikill í samanburði við hagvaxtarspár fyrir Bandaríkin. Árið 2013 er reiknað með hagvexti um 1,6-1,7% í Bandaríkjunum og hann talinn verða meiri en 3% árið 2015.

 

3.1.1.2 Maastricht skilyrðin

Það var ljóst frá upphafi að Evrópusambandið væri ekki hagkvæmt myntsvæði, mælt á hefðbundna mælikvarða þess hugtaks, þar sem efnahagsleg sundurleitni hinna ýmsu ríkja sambandsins væri mikil og hreyfanleiki vinnuafls væri ekki nægur til að jafna efnahagslegt ástand hinna ýmsu landa sambandsins. Á sama tíma var þeirri skoðun haldið á lofti að upptaka sameiginlegrar myntar myndi flýta fyrir efnahagslegum samruna.Við undirbúning á upptöku evrunnar var þó ljóst að þörf var á að samræma efnahagslíf ríkjanna til að lágmarka vandamál sem upp koma ef ástand í efnahagslífi landanna er mjög ólíkt.

 

3.1.3 Reynslan af evrusamstarfinu

Snemma kom í ljós að mörg lönd Evrópusambandsins ættu erfitt með að halda sig innan Maastricht skilyrðanna, sérstaklega hvað varðaði skuldastöðu og halla á rekstri ríkissjóða, þrátt fyrir samkomulagið um stöðugleika og hagvöxt. Portúgal rauf 3% múrinn árið 2001 og ári seinna voru það Frakkland og Þýskaland sem ekki héldu sig innan þeirra marka. Árið 2003 bættust Holland og Grikkland í hóp þessara ríkja og árið eftir Ítalía.62 Síðan þá hafa fjölmörg ríki bæst í þennan hóp. Einungis fjögur lönd í Evrópusambandinu hafa haldist innan samkomulagsins hvað varðar skuldastöðu og fjárlagahalla ef litið er allt til ársins 1998 en það eru Danmörk, Finnland, Lúxemborg og Svíþjóð. Þá var ljóst að ýmis ríki höfðu gripið til ýmissa bókhaldsaðgerða til að fela eða lækka opinbera skuldastöðu, t.d. með því að styðjast við fjármálagjörninga sem síðan voru ekki skilgreindir sem ríkisskuldir með því að teygja alþjóðlega reikningsskilastaðla til hins ítrasta.

 

3.1.5 Evrukreppan

Evrukreppan byrjaði á árinu 2009 í kjölfar þeirra umbrota sem urðu á fjármálamörkuðum heimsins sem hófst með gjaldþroti Lehman bankans í Bandaríkjunum. Þessi vandræði eru í raun samspil nokkurra þátta og ber þar hæst skuldavanda einstakra ríkja, bankakreppa og að auki sú staðreynd að hagvöxtur er veikur víða á svæðinu og samkeppnishæfni fer versnandi. Um er að ræða flókna atburði og hér verður stiklað á stóru til að veita yfirlit um það hvernig þessir þættir vinna saman.

Ein afleiðing fjármálakreppunnar var sú að þegar skuldir hins opinbera og einstaklinga hækkuðu komust nokkur lönd á evrusvæðinu í þá aðstöðu að þau áttu erfitt með að fjármagna skuldir sínar eða endursemja um þær. Við þetta bættist að bankar á svæðinu hafa glímt við yfirvofandi lausafjárvanda. Evran átti að leiða til aukins samruna fjármálamarkaða og efnahagslífs á Evrusvæðinu.

Evrukreppan er afleiðing þess að hagkerfi álfunnar eru ólík en auk þess hefur þessi veikleiki aukið vandann af kreppunni. Hér að framan var fjallað um efnahagslega sundurleitni innan Evrópusambandsins. Sundurleitnin á evrusvæðinu lýsir sér meðal annars í því að þrátt fyrir að hin ýmsu lönd svæðisins búi við sömu mynt og sömu peningastjórn eru lánakjör til heimila og fyrirtækja mjög mismunandi eftir löndum. 

Mikael Torfason er með sinn skilning á ESB-málinu

Það er athyglisvert að Mikael Torfason skuli telja að í ESB-málinu takist á almannahagsmunir og sérhagsmunir. Þetta kom fram í þættinum hans Mín skoðun á Stöð 2 rétt í þessu. Það er rétt hjá honum að það þurfi  að horfa til hagsmuna þjóðarinnar í heild - og það er þjóðinni í hag að vera fyrir utan ESB.

Reyndar var Mikael þeirrar skoðunar að það væri honum til hagsbóta að vera innan ESB. Þá þarf að minna á að með aðild að ESB myndum við tapa yfirráðum yfir auðlindum landsins. Það getur verið gífurleg kjaraskerðing. Þá yrðum við að taka upp evru og vera bundin af þeirri hagstjórn sem hefur sett stóran hluta evrulandanna í mikla fátæktargildru.

Það er mikill misskilningur hjá Mikael að það séu óyggjandi rök að hagur barna hans eða þjóðarinnar yrði betri innan ESB.

Icesavefólkið vill inn í ESB

Sömu menn og vildu að þjóðin borgaði Icesave-kröfurnar, þótt hún skuldaði þær ekki, vilja nú að Ísland sé áfram ESB-umsóknarríki. Svo segir Ósk Bergþórsdóttir húsmóðir í grein í Morgunblaðinu 10. mars síðastliðinn.

 

Ósk segir þar enn fremur:

 

Flest munum við hvernig ástandið var á Íslandi á allra síðustu árunum fyrir bankahrunið. Þá furðaði hinn dæmigerði Íslendingur sig oft á því sem fram fór í viðskiptalífinu. Bráðungir menn voru skyndilega skráðir eigendur milljarða króna hlutafjár í stórum almannahlutafélögum. Fyrirtæki helstu höfðingjanna keyptu spútnik-félög hvert af öðru, jafnvel sama félagið margoft og hækkaði það í verði í hverjum viðskiptum. Alltaf reyndist einhver banki vera nálægur til að fjármagna æfingarnar. Stærstu fyrirtækin söfnuðu óskiljanlegum skuldum og þóttu því vænlegri lántakendur sem skuldirnar margfölduðust hraðar. Margt venjulegt fólk átti bágt með að skilja þetta. En skilninginn vantaði ekki annars staðar og þar hikuðu menn ekki við að sannfæra venjulega Íslendinga um að í viðskiptalífinu væri allt gull sem glóði. Úr háskólunum kom lofsöngurinn um snillingana, fræðimennirnir klöppuðu hrifnir með, allskyns forsvarsmenn út atvinnulífinu drógu ekki af sér og heill stjórnmálaflokkur lagðist flatur. Þjóðþekktir rithöfundar og listamenn dásömuðu útrásarhöfðingjana. Allir sameinuðust svo um að níða þá fáu sem voru grunaðir um að vera ekki á bandi útrásarvíkinganna.

 

Lofsöngskórinn kom aftur

Útrásarspilaborgin hrundi. En þá mætti lofsöngskór útrásarinnar aftur, ákafur að syngja meira fyrir almenning. Nú var það Icesave. Nú vildu sérfræðingarnir að við, þessir almennu skattgreiðendur, börn okkar og ófædd börn, tækjum á okkur skuldir víkinganna. Samtök atvinnulífsins, háskólamennirnir, kratarnir, rithöfundarnir sem mærðu víkingana, allir mættu þeir aftur. ESB-sinnaðir fjölmiðar lágu ekki á liði sínu. Íslendingar yrðu að borga kröfur Breta og Hollendinga. Annars yrðu Íslendingar ekki þjóð meðal þjóða. Nú væri ekki tíminn til að vera með einangrunarhyggju, þjóðrembu og harðlínu.

 

En skynsemin sigraði

Fyrst bentu skoðanakannanir til þess að þeim tækist ætlunarverkið og þjóðin léti platast til þess að gangast undir Icesave-klafann. Ofsafengin barátta fréttastofu Ríkisútvarpsins hafði eflaust talsverð áhrif í þessa veru um tíma. En af því að fólk missti ekki móðinn þá hafði skynsemin betur á endanum. Þvert gegn vonum „aðila vinnumarkaðarins“, fræðimannanna, rithöfundanna og allra spekinganna sem alltaf voru í fréttum og viðtölum, þá lét meirihluti kjósenda ekki rugla sig til lengdar.

Enn koma þeir

Og enn eru þeir komnir. Nú er það hvorki útrásin né Icesave, heldur er það umsókn Íslands í Evrópusambandið sem alls ekki má afturkalla, þótt hvorki þing né þjóð vilji fara þangað inn. Elítuna langar inn. Þess vegna krefst hún þess að inngöngubeiðnin hennar standi óhögguð, hvað sem lýðræðislega kjörnu Alþingi finnst. Þeir óforskömmuðustu leyfa sér meira að segja að kalla það „sáttatillögu“, að inngöngubeiðnin fái að standa í mörg ár enn, í óþökk Alþingis. Menn sem aldrei sáu neitt að því hvernig Jóhanna og Steingrímur reyndu ítrekað að koma Icesave á herðar komandi kynslóða, eða hvernig þau réðust gegn stjórnarskránni eða hundeltu pólitíska andstæðinga, standa núna þrútnir af réttlætiskennd yfir því að lýðræðislega kjörnir alþingismenn ætli að voga sér að draga umsókn Íslands í ESB til baka. Oft á dag segja þeir þjóðinni, sem ekki vill að Ísland gangi í ESB, að Ísland eigi samt að vera umsóknarríki í ESB. Staðreyndin er hins vegar auðvitað sú að þegar umsóknin er ekki afturkölluð líta allir svo á að Ísland hafi ákveðið að ganga í ESB. Það er dæmigert að þeir, sem telja þetta sjálfsagt mál, séu einmitt þeir sömu og aldrei sáu neitt að því að íslenska þjóðin, venjulegt fólk, tæki að ósekju á sig Icesave-skuldirnar. 

Ásta Guðrún Helgadóttir Pírati segir engar undanþágur í boði

Ásta Guðrún Helgadóttir Pírati segir engar undanþágur vera í boði fyrir Íslendinga í ESB-málunum. Hún segir að það sem sé í boði sé ESB með öllum sínum lögum og reglum. 

 

Ásta Guðrún sagði á þingi: 

„Sífellt er rifist um það hvort varanlegar eða tímabundnar sérlausnir eða undanþágur geti fengist í samningum við Evrópusambandið með sérstakri áherslu á landbúnað og sjávarútveg. Svo virðist sem ríkisstjórnarflokkarnir geri sér ekki grein fyrir því að aðild að Evrópusambandinu og reyndar Evrópusambandið sjálft er ævarandi samningsferli í stöðugri þróun en ekki bundin einum 100.000 blaðsíðna óbreytanlegum reglupakka. Þetta hafa stjórnarherrar reyndar verið duglegir að benda á. Þeir vilja ekki ganga inn í sambandið sem er í stöðugri þróun. Ef þeir segja við Evrópusambandið að við viljum varanlegar undanþágur er það vegna þess skiljanlegt að Evrópusambandið lyfti brúnum. Það er ekki tilbúið að skuldbinda sig um tiltekið fyrirkomulag um aldur og ævi.“

Þetta var athyglisverð játning píratans, og ekki síður sú játning sem fylgdi á eftir þegar Brynhildur Pétursdóttir í Bjartri framtíð sagðist „sammála hverju einasta orði“. 

Landsfundarsamþykkt er líka kosningaloforð

Landsfundur sagði kjósendum skýrt að Sjálfstæðisflokkurinn myndi slíta aðlögunarviðræðunum að ESB. Það loforð á ekki að svíkja. Þetta segir Jóhann Gunnar Ólason flugmaður.

 

Jóhann Gunnar segir þetta í grein sem birt var í Morgunblaðinu 6. mars 2014. Þar segir hann enn fremur: 

 

Síðustu daga hafa háværir menn farið mikinn og ásakað Sjálfstæðisflokkinn um að framfylgja ekki eigin kosningastefnu. Fjölmiðlamenn hafa tekið virkan þátt í þessu sjálfir og auk þess bergmálað ásakanir annarra samviskusamlega. Og vissulega er gott að vakin sé athygli á því, ef kosningaloforð eru ekki uppfyllt, af einhverjum ástæðum. Sjálfur legg ég einmitt mikla áherslu á að mikilvægasta kosningaloforð Sjálfstæðisflokksins verði efnt og ég treysti því að þingmenn flokksins láti ekki hræða sig frá því að efna það.

 

Furðuleg áhrif fámenns hóps

Sjálfur var ég að mestu leyti horfinn frá því að kjósa Sjálfstæðisflokkinn síðastliðið vor. Sama heyrði ég á mörgum sem ég þekkti. Fámennur, en einstaklega hávær hópur Evrópusambandssinna, þar sem ósvífnin í kröfum og málflutningi virtist jafn takmarkalítil og fjömiðlaaðgangurinn, hafði of oft náð að teyma forystu flokksins afvega. Langverst varð það þegar forystan og meirihluti þingflokks samþykkti skyndilega þriðja Icesave-samning þeirra Jóhönnu og Steingríms. Ekki fór á milli mála hverjir höfðu ráðlagt það og hverjir fögnuðu þessu mest innan Sjálfstæðisflokksins. Margir höfðu því fengið sig fullsadda á furðulegum áhrifum þessa fámenna hóps á ákvarðanir þingmanna Sjálfstæðisflokksins.

 

Landsfundur tók í taumana

Þá gerðist það í aðdraganda síðustu kosninga að landsfundur Sjálfstæðisflokksins tók í taumana. Hann hafnaði þeirri tillögu að gert skyldi hlé á aðlögunarviðræðunum við Evrópusambandið. Hann sló því þvert á móti föstu að Sjálfstæðisflokkurinn vildi að þeim viðræðum yrði slitið. Ekkert hlé, enginn vandræðagangur, heldur einfaldlega afturköllun aðildarumsóknarinnar. Þarna markaði landsfundur skýra stefnu sem ekki er á valdi annarra að breyta. Þegar þetta lá fyrir, þessi eindregna yfirlýsing æðsta valds Sjálfstæðisflokksins um að ekki yrði gert neitt „hlé“ á viðræðunum heldur yrði þeim slitið, ákvað ég að greiða flokknum atkvæði mitt í þingkosningunum. Hvatti ég marga til að gera hið sama og hefur mér verið sagt að ýmsir þeirra hafi komist að sömu niðurstöðu.

 

Handvalin „loforð“

Það er athyglisvert að fjölmiðlamenn, stjórnmálamenn og kjaftaskar nefna þetta nær aldrei, í samfelldum svikabrigslum sínum. Þeir telja að ummæli einstakra frambjóðenda í sjónvarpskappræðum séu helgir dómar, en skýrar landsfundarsamþykktir, birtar opinberlega og víða ræddar, séu bara eitthvert píp. En þannig er það ekki. Með skýrum samþykktum æðsta valds Sjálfstæðisflokksins, sem birtar voru opinberlega, var kjósendum gefið skýrt fyrirheit um hver stefna flokksins væri, og hver hún væri alls ekki. Ég fer fram á það að þingmenn flokksins framfylgi þessari skýru stefnu, sem mér og öllum öðrum kjósendum var boðuð fyrir kosningar. Ég fer einnig fram á það að fréttamenn fjalli um þetta loforð landsfundar af sömu elju og þrautseigju og þeir fjalla nú dag eftir dag um þau ummæli sem þeir sjálfir virðast svo eindregið vilja að hefði verið stefna Sjálfstæðisflokksins.