Eftirlæti ESB-sinna stendur í ljósum logum

Ríki utan evru-samstarfsins byggja upp viðbragðsáætlanir vegna yfirvofandi hruns evrunnar. Hér á Íslandi ráðast ESB-sinnar í auglýsingaherferð til að kynna kosti evrunnar.

Samtökin Já Ísland birtu auglýsingu í Fréttablaðinu þar sem gefið er í skyn að það hefði verið mörgum milljónum hagstæðara að taka húsnæðislán í evrum en í verðtryggðum krónum. 

Þetta er mjög villandi. Evrulánið hefði auðvitað stökkbreyst eins og öll önnur erlend lán hafa gert og hefði því verið mörgum milljónum óhagstæðara fyrir lántakann en verðtryggða krónu lánið. 

Það er eftirtektarvert að Já Ísland telji sig þurfa að beita blekkingum til að sannfæra þjóðina um að ganga í ESB. Væri ekki nóg að benda einfaldlega á það sem er satt og rétt, að vextir voru lægri í ESB en á Íslandi. Enginn mælir á móti því. Við getum hins vegar deilt um hvort líklegt sé að við fáum þá lágu vexti í framtíðinni, ef gengið yrði í ESB.

Stóra villan í þessari auglýsingu Já Ísland samtakanna felst í því að krónulánið er verðbætt en evrulánið er sýnt í krónum og látið eins og krónur hafi ekkert fallið í verði. Þetta er kallað að bera saman epli og appelsínur. 

Það gæti verið gagnlegra að skoða raunveruleg dæmi um hvernig þeim hefur reitt af sem tóku húsnæðislán í evrulandi. Eru þeir virkilega í betri stöðu en íslenskir lántakendur?

 

Saga frá Írlandi
Patrick og kærasta hans keyptu sér litla en fallega íbúð 2006 í miðbænum í Dublin á 1 milljónir evra (þá 80 m ISK). Þau fengu lán fyrir öllu kaupverðinu á 3% breytilegum vöxtum. Síðan hefur húsnæðisverð í Dublin lækkað um 50%. Þau skulda enn 900 þúsund EUR (nú 144 m ISK). Atvinnuleysi hefur farið úr 4% í 14% og þá eru ekki taldir þeir hundruðir þúsunda sem flutt hafa úr landi. Patrick var einn af þeim fjölmörgu sem misstu vinnuna. Kærastan var heppnari og slapp með 20% launalækkun. Þau hafa tapað 500 þús EUR (80 m ISK) Þau búa í evrulandi.

Saga frá Hollandi
Tom keypti sér lítið hús í Hollenskum smábæ á 500 þús. EUR (40 m ISK)  árið 2006. Hann fékk lán fyrir 110% (550 þús EUR þá 44 m ISK) af kaupverðinu á 2% breytilegum vöxtum. Nú hefur húsið hans lækkað um 20% í 400 þús EUR (64 m ISK) en lánið er í 500 þús EUR (80 m ISK). Nú er talið útlit fyrir að fasteignaverð eigi eftir að lækka um 20% í viðbót á næstunni. Tom heldur samt vinnunni og hefur ekki tekið á sig launalækkun. Hann hefur "aðeins" tapað 100 þ EUR (8 m ISK). Tom býr í evrulandi.

 

Saga frá Íslandi (tölur úr auglýsingu Já Ísland)
Jón keypti íbúð árið 2006 á 40 milljónir kr. Fékk verðtryggt lán upp á 18.5 milljónir með 4,7% vöxtum. 
Nú er húsið hans metið á 39 milljónir kr. Hann hefur tapað þar 1 milljón og eftirstöðvar lánsins hafa hækkað um 9 m ISK. 

 

Hvað má álykta af þessum dæmum?
Útgjöld til húsnæðismála eru þungbær í Evrópu líka ekki bara á Íslandi. Það er villandi að draga upp einhverja sæluveröld eins og Já Ísland samtökin gera í sínum auglýsingum. Það verður að segja alla söguna.

Ef Ísland hefði verið í Evrópusambandinu og verið með evru (eins og Írland) þá hefði fasteignabólan hugsanlega risið enn hærra og fasteignaverð fallið meira, atvinnuleysi meira, við hefðum þurft að taka á okkur skuldir einkabankanna (ICESAVE) eins og Írarnir. Fasteignalánin væru þá eflaust ekki minna vandamál en þau eru í þessum löndum og eins og þau eru í dag. 

 

Framtíðin skiptir máli
Nú glímir evruland við mjög stór vandamál og innra ójafnvægi sem ekki sér fyrir endann á. Lánakjör margra aðildarríkja myntbandalagsins eru nú orðin mjög slæm og mun verri en Íslands. Lánakjör til húsnæðiskaupa í framtíðinni munu fara fyrst og fremst eftir skuldastöðu hverar þjóðar. Ísland hefur miklar auðlindir og því mun meiri getu en flestar þjóðir til að greiða niður skuldir. En við verðum samt að sýna ráðdeild og læra af mistökum. Látum alls ekki glepjast af draumórum um að ESB geti leyst okkar vanda. Þeir þurfa meiri hjálp en við.

Spyr um viðbragðáætlun stjórnvalda