Af hverju getum við ekki bara tekið upp evru?

Sumir hafa haldið því fram að það myndi gera okkur auðveldara að stýra efnahagsmálunum á farsælan hátt ef við tækjum upp evru. En hvers vegna hefur það þá ekki verið gert nú þegar?

1. Við erum ekki í Evrópusambandinu. ESB er ekki hlynnt því að ríki taki upp evru nema það vilji vera í Evrópusambandinu. Ítrekað hefur komið fram í skoðanakönnunum að Íslendingar vilja ekki vera í Evrópusambandinu.

2. Einhliða upptaka á evru væri kostnaðarsöm. Stjórnvöld þyrftu að kaupa það reiðufé sem er í umferð. Nú er það ríflega 40 milljarðar króna, en margir telja að það þyrfti að vera talsvert meira við einhliða upptöku. Svokallaður myntsláttuhagnaður ríkisins (Seðlabankans), einhverjir milljarðar á ári, myndi einnig tapast.

3. Með evru værum við háð peningastjórn ESB, það er vaxtastefnu Seðlabanka Evrópu. Skýrslur hagfræðinga hafa ítrekað sýnt, nú síðast skýrsla Seðlabankans um gjaldmiðlamál sem kom út fyrir ári, að það hentar ekki að vera með sömu peningastjórn hér á landi og í Evrópu. Hagsveiflur eru annars konar, þannig að þegar uppsveifla er í Evrópu og verðbólguþrýstingur sem kallar á vaxtahækkun Seðlabanka Evrópu, þá er oft niðursveifla hér sem myndi kalla á vaxtalækkun. Slíkt misræmi í hagsveiflum gæti ýmist kallað á óþarflega mikið atvinnuleysi hér eða verðbólgu.

4. Hagkerfin í evrulöndunum eru flest talsvert ólík hagkerfinu hér á landi. Utanríkisviðskipti Íslands eru gjörólík utanríkisviðskiptum evrulandanna, framleiðslan er sömuleiðis frábrugðin í veigamiklum atriðum, auk þess sem húsnæðismarkaður og lífeyriskerfi er talsvert frábrugðið því sem er í flestum landanna. Rök evrusinna eru oft þau að þótt hagsveiflur og hagkerfi geti verið ólík í myntsamstarfi til að byrja með þá aðlagist þau. Það er erfitt að sjá það fyrir, t.d. varðandi sjávarútveginn, jafnvel þótt ónýttir flotar evruþjóðanna fengju að veiða í ríkari mæli hér við land.

5. Því er stundum haldið fram að kostnaður við að skipta úr einni mynt í aðra í viðskiptum sé svo mikill að það myndi borga sig þess vegna að taka upp sama gjaldmiðil og er á okkar helsta viðskiptasvæði. Þessu er til að svara að flestir hagfræðingar eru þeirrar skoðunar í dag, meðal annars í Danmörku sem er í ESB en ekki með evru, að þessi kostnaður sé svo lítill að hann skipti engu máli þegar heildardæmið er gert upp. Þess vegna meðal annars höfnuðu Danir evrunni.

6. Ástandið í mörgum evrulöndum er víti til varnaðar. Atvinnuleysi er að meðaltali 12 prósent, nær 30% á Spáni og í Grikklandi, auk þess sem atvinnuleysi meðal ungs fólks er víða um 50%. Þetta veldur viðvarandi fátæktargildru meðal stórs hóps í evrulöndunum. Hin sameiginlega mynt, evran, og sameiginleg peningastefna eru meðal veigamestu ástæðum fyrir þessu ástandi.