Asklok fyrir himinn - um Evrópusambandsmál

Svona um það bil tvisvar í viku hefur Fréttastofa ríkisútvarpsins það eftir einhverjum hagfræðingi að við verðum að ganga í Evrópusambandið því annars lendi bankarnir í vandræðum eða gengisáhætta geri eigendum fyrirtækja lífið leitt eða efnahagslífið verði fyrir einhverjum ámóta skakkaföllum.

Nú eru þessar hagfræðilegu predikanir um Evrópusambandið eins og hvert annað hallelújahopp að því leyti að þær halda þeim trúuðu við efnið en sannfæra ekki okkur trúleysingajana sem spyrjum hvort bankar og fyrirtæki hér hafi það eitthvað verra en í Sambandsríkjunum og hvort meira sé um efnahagsþrengingar í Noregi, Sviss og á Íslandi heldur en t.d. í Svíþjóð, Austurríki og Skotlandi.

Það er annars ekki innihaldsleysið í þessum boðskap sambandssinnaðra hagfræðinga sem fer fyrir brjóstið á mér. Mér finnst að forsendurnar, sem einhvern veginn liggja á milli línanna í þessari umræðu, séu meira áhyggjuefni. Það er eins og gert sé ráð fyrir því að spurningin um hvort það sé skynsamlegt eða óskynsamlegt að sækja um aðild að Evrópusambandinu sé fyrst og fremst hagfræðileg. Hún væri það kannski ef Ísland, Noregur og Sviss byggju við mun lakari kjör en Sambandsríkin og yrðu að sameinast þeim til að dragast ekki enn meira aftur úr. En sannleikurinn er sá að engar efnahagslegar nauður reka okkur til að ganga inn og ekki heldur til að standa fyrir utan og þess vegna eru rökin sem mestu skipta alls ekki efnahagsleg heldur siðferðileg og pólitísk.

Ég held að flestir sem efast um að skynsamlegt sé að sækja um aðild að Evrópusambandinu séu tortryggnir í garð valdsins. Þeir benda á að leiðin frá almennum kjósendum til þeirra sem taka ákvarðanir fyrir aðildarríkin (hvort sem það er ráðaherraráðið eða framkvæmdastjórnin) sé of löng til að lýðræði virki, stjórnsýslan sé ógagnsæ og almenningur hafi takmarkaðan aðgang að rökræðu um ákvarðanir. Hér er því á ferðinni pólitískt vald sem er ekki háð lýðræðislegu aðhaldi á sama hátt og ríkisvald í einstökum löndum. Reynsla Evrópuþjóða af slíku valdi er vond – jafnvel verri en orð fá lýst.

Ég held líka að þeir sem vilja að Ísland sæki um aðild trúi því fæstir að hún breyti miklu um efnaleg kjör landsmanna. Þeim finnst líklega að Evrópa eigi að mynda eina heild til mótvægis við Bandaríkin eða að það sé til menningarauka að leggja rækt við það sem Evrópuþjóðir eiga sameiginlegt eða að stefna Evrópusambandsins í einhverjum málum sé réttlát eða göfug. Svo hafa sumir þörf fyrir að trúa á eitthvert vald í útlöndum sem gerir hlutina rétt, öfugt fyrir framsóknardurgana hér heima.

Umræðan um hvort við eigum að vera utan Evrópusambandsins eða innan þess ætti að snúast um allt annað en efnahag. En ef menn hafa asklok fyrir himin og kunna ekki að tala um nein önnur verðmæti en peninga þá dettur þeim ekkert gáfulegra í hug en að spyrja hagfræðing hvort það sé ekki voða erfitt fyrir blessaða bankana að nota krónur og halda að svarið skeri á einhvern hátt úr um hvort það sé skynsamlegt að sætta sig við ólýðræðislegt vald.

Atli Harðarson,
heimspekingur

(Greinin birtist áður á vefsíðu höfundar)