Vilja virkja Gullfoss!

Hugmyndir um að virkja Gullfoss voru á sínum tíma kynntar undir flaggi framfara og ódýrari raforku. Nú eru fæstir á því að hugmyndin hafi verið góð. Sterk öfl virðast samt enn á ný vera tilbúin að að taka áhættu með einstaka íslenska náttúru og erfðafræðilegra sérstöðu fyrir skammtímagróða. Málflutningurinn er klæddur í svipaðan búning viðskiptafrelsis og framfara eins og gert var fyrir rúmri öld.

Þetta segir Svavar Halldórsson framkvæmdastjóri í grein í Morgunblaðinu í dag. 

Hann segir enn fremur í greininni:

Íslenskir stofnar eru einstæðir og viðkvæmir

Íslensku stofnanir eru litlir og einangrunin veldur því að þeir hafa ekki komist í tæri við ýmsa sjúkdóma sem eru landlægir víða annars staðar. Þeir er því viðkvæmir gagnvart hvers konar sýkingum. Nýlegt dæmi er hrossapestin sem olli hér miklum búsifjum árið 2010 en talið er líklegt að hún hafi borist með notuðum reiðtygjum. Þá hafa allar tilraunir til innflutnings á sauðfé til kynbóta valdið skaða vegna sjúkdóma sem bárust með innfluttu dýrunum. Skaðinn var stundum mikill og litlu hefur mátt muna að íslenska sauðfjárkynið þurrkaðist út. Hættan er raunveruleg, en samkvæmt FAO, Matvælastofnun Sameinuðu þjóðanna, hafa um eitt þúsund búfjárkyn dáið út í heiminum á síðustu hundrað árum. 

Miklu færri dýrasjúkdómar hér

Alþjóðadýraheilbrigðisstofnunin (OIE) heldur utan um tölfræði um 119 dýrasjúkdóma í heiminum. Alls hafa 18 þeirra, eða 15%, fundist á Íslandi. En 101 þeirra, eða 85%, hefur aldrei orðið vart hér. Til samanburðar hafa a.m.k. 90, eða 76% þeirra fundist á Spáni. Í Þýskalandi hefur a.m.k. 71, eða 60% þessara sjúkdóma fundist. Spánn og Þýskaland eru meðal þeirra ríkja þar sem mest er notað af breiðvirkum sýklalyfjum í landbúnaði í Evrópu og því miklar líkur á stökkbreyttum fjölónæmum bakteríum sem geta valdið óviðráðanlegum sjúkdómum. Nú þegar er flutt inn frosið kjöt hingað frá þessum löndum en frysting minnkar verulega líkurnar á því að sjúkdómar berist með innflutningum.

Hrátt kjöt er stór áhættuþáttur

Samkvæmt OIE brutust þeir sjúkdómar sem fylgst er með alls 6.879 sinnum út í heiminum árið 2016 (e. outbreaks). Tilfelli í Evrópu voru 5.595. Á Íslandi greindist eitt tilfelli (riðuveiki í sauðfé). Dýrasjúkdómar breiðast út með ýmsum hætti, t.d. með flutningi á lifandi dýrum eða tækjum og áhöldum sem notuð eru við dýraeldi eða í matvælaiðnaði. Einn af áhættuþáttunum er flutningur á hráu kjöti. Mörg lönd, sérstaklega eyríki, beita ströngu regluverki til að vernda dýrastofna. Frægasta dæmið er líklega á Galapagos-eyjum en einnig má nefna Japan og Nýja-Sjáland sem er með mjög strangar hömlur á innflutningi matvæla og annarra dýraafurða – sérstaklega á hráu kjöti. Þar er fyrst og fremst verið að hugsa um möguleg áhrif á húsdýrastofna.

Galnar hugmyndir ganga aftur

Stjórnvöld og almenningur í þessum löndum gera sér grein fyrir því að berist nýir sjúkdómar til eyjanna getur það mögulega þýtt útdauða dýrategunda. Samfélagsleg og efnahagsleg áhrif gætu orðið mikil auk neikvæðra áhrif á náttúru og líffræðilegan fjölbreytileika. Þrátt fyrir að hugmyndir um virkjun Gullfoss hafi á sínum tíma verið kynntar undir flaggi framfara og ódýrari raforku, eru fæstir á því núna að hugmyndin sé góð. Sterk öfl virðast samt enn á ný vera tilbúin að að taka áhættu með einstaka íslenska náttúru og erfðafræðilegra sérstöðu fyrir skammtímagróða. Málflutningurinn er klæddur í svipaðan búning viðskiptafrelsis og framfara eins og gert var fyrir rúmri öld.

Óafturkræf náttúruspjöll

Innflutningur á hráu kjöti eykur verulega líkur á því að áður óþekktir dýrasjúkdómar berist hingað til lands. Mótstaða innlendu búfjárkynjanna er ekki til staðar og hugsanlegt, fari allt á versta veg, að þau hreinlega þurrkist út. Fari svo verður ekki aftur snúið. Engu máli skiptir þótt hægt sé að reikna sig niður á að líkurnar séu ekki miklar. Skynsamlegra væri að horfa heldur til landa eins og Nýja-Sjálands til að tryggja að við getum skilað einstæðri náttúru og erfðaauðlind Íslands til komandi kynslóða.