Í hlekkjum óttans

Ótti er óvinur. Hann lýsir sér í bjargarleysi, órökhyggju, skammsýni, trúgirni og örvæntingu. Óttasleginn maður er tilbúinn að gera nánast hvað sem er til að komast út úr þeim aðstæðum sem hann er í. Hann er líklegur til að taka vanhugsaða ákvörðun í von um björgun.

Íslendingar eru óttaslegnir. Umtalsvert atvinnuleysi er fyrirsjáanlegt og þeir sem ekki missa vinnuna missa spón úr aski sínum. Vaxtastig er kæfandi bæði fyrir fjölskyldur og fyrirtæki. Kaupmáttur rýrnar með vaxandi verðbólgu og gjaldeyri skortir. Þessi ótti á rétt á sér.

Hvað er til ráða? Sumir telja rétt að bregða búi og ráðast í vist hjá Evrópusambandinu.

Í þessari umræðu verð ég helst vör við myntrökin; krónan er ónýt og því skuli taka upp evru. Gallinn er sá að Ísland uppfyllir ekki Maastricht-skilyrðin sem eru forsenda upptöku. Lönd sem uppfylla þau hafa stöðugan gjaldmiðil og þurfa ekki á öðrum að halda. Uppfylling skilyrðanna er lofsvert markmið, óháð evru og við ættum að stefna að því fullum fetum. Ef og þá þegar Ísland uppfyllir þau skilyrði, yrði evruupptaka ástæðulaus.

Einn fylgifiskur aðildar er að öll sett lög frá ESB yrðu stjórnskipulega bindandi á Íslandi hvort sem Alþingi lögfestir þau eður ei. Það er gríðarlegt afsal fullveldis og sjálfsákvörðunarréttar sem krefst stjórnarskrárbreytingar.

Annar er upptaka tollastefnu ESB gagnvart ríkjum utan þess. Þéttir tollamúrar útiloka verslun við þróunarlönd. Ísland á að versla við allar þjóðir í stað þess að niðurgreiða vörur sem framleiddar eru á meginlandi Evrópu þar sem ekki eru skilyrði til ræktunar eða framleiðslu. Rúm 50% af útgjöldum ESB fara í niðurgreiðslu landbúnaðar með einhverjum hætti.

Okkar helsta hagsmunamál er sjávarútvegurinn. Sagt hefur verið að við fengjum undanþágu og héldum auðlindum okkar óskiptum. Það má vera, í bili. Ef afli evrópskra sjómanna brestur hversu langur tími líður áður en undanþágan heyrir sögunni til?

Áður var þörf en nú er nauðsyn að hafa sveigjanlegt hagkerfi og sjálfstæða efnahagsstjórn. Einmitt nú þurfum við að geta brugðist hratt og örugglega við sveiflum á gengi, atvinnustigi og verðbólgu. Með evru yrði efnahagsstjórnin staðsett í Brussel þar sem ekkert tillit væri tekið til Íslands ef aðstæður þar væru aðrar. Við megum ekki við meira íþyngjandi reglugerðum til að ná okkur upp úr kreppunni, sveigjanleiki er nauðsynlegur.

Í því samhengi má minnast á goðsögnina um „evrópsku hagsveifluna“ að hún sé eins alls staðar í Evrópu. Hagsveiflur eru ólíkar milli landa og innan landanna. Á Íslandi er gangur sveiflna ólíkur eftir landshlutum, jafnvel atvinnugreinum.Fyrst 300.000 manna myntsvæði sveiflast ekki eins, hví ætti 300 milljóna manna myntsvæði að gera það?

Margir hugleiða landflótta vegna efnahagsástandsins. Ef burðugt ungt fólk flýr land unnvörpum á Ísland ekki framtíð fyrir sér. Lykilatriði er að koma í veg fyrir fjármagnsflótta og spekileka. Því verður að taka á strax og ESB- aðild er ekki lausnin.

Þróun verður bara ef hún er nauðsynleg. Meðan allt leikur í lyndi er engin ástæða til annars en fylgja straumnum. Þegar straumurinn hættir eða snýst við verður að róa. Við megum ekki óttast ástandið heldur taka á því og jafnvel fagna því, því það er á tímum sem þessum sem við þróumst. Látum ekki ótta knýja okkur til að gera eitthvað eftirsjáanlegt. Við höfum ekkert að óttast nema óttann sjálfan.

Brynja Björg Halldórsdóttir,
formaður Ungra vinstri grænna á höfuðborgarsvæðinu

(Birtist áður í Morgunblaðinu 24. nóvember 2008)