Skilar þróunaraðstoð ESB sér?

Niðurstöður nýlegrar rannsóknar á vegum bresku rannsóknastofnunarinnar Open Europe sýna að minna en þriðjungur þróunaraðstoðar Evrópusambandsins skilar sér raunverulega til þróunarlanda. "Milljarðar punda skila sér of seint, er sóað í stjórnendur eða tapast vegna fjársvika," segir m.a. í niðurstöðunum. Skýrslu Open Europe má nálgast hér.

Óbreytt stefna í Evrópumálum

Ljóst er að ný ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar mun í meginatriðum fylgja óbreyttri stefnu í Evrópumálum sem mun byggjast á því að fylgjast náið með þróun mála innan Evrópusambandsins og stuðla að opinskárri umræðu um málaflokkinn, en aðild að sambandinu er eins og áður ekki á dagskrá. Ríkisstjórnin stefnir að því að framhald verði á starfi Evrópunefndar forsætisráðherra sem skipuð var í júlí 2004 af þáverandi forsætisráðherra, Davíð Oddssyni, og skilaði lokaskýrslu sinni í mars síðastliðnum. Áherslu á opna og upplýsta umræðu um Evrópumál ber að fagna. Evrópuhluti stefnuyfirlýsingar ríkisstjórnarinnar er svohljóðandi:

Opinská umræða um Evrópumál
Ríki Evrópusambandsins eru mikilvægasta markaðssvæði Íslands. Samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið (EES) hefur reynst þjóðinni vel og hann er ein af grunnstoðum öflugs efnahagslífs þjóðarinnar. Skýrsla Evrópunefndar verði grundvöllur nánari athugunar á því hvernig hagsmunum Íslendinga verði í framtíðinni best borgið gagnvart Evrópusambandinu. Komið verði á fót föstum samráðsvettvangi stjórnmálaflokka á Alþingi sem fylgist með þróun mála í Evrópu og leggi mat á breytingar út frá hagsmunum Íslendinga. Nefndin hafi samráð við innlenda sérfræðinga og hagsmunaaðila eftir þörfum.

Flokkar andvígir Evrópusambandsaðild bættu við sig fylgi í kosningunum

Það er athyglisvert að þeir tveir íslenskir stjórnmálaflokkar, sem tekið hafa skýrasta afstöðu gegn aðild að Evrópusambandinu, Vinstrihreyfingin - grænt framboð og Sjálfstæðisflokkurinn, voru þeir sömu og bættu við sig verulegu fylgi í nýafstöðnum þingkosningum. Að sama skapi er ekki síður athyglisvert að þeir flokkar hvar mest hefur verið daðrað við slíka aðild, Framsóknarflokkurinn og Samfylkingin, töpuðu mestu fylgi.

Asklok fyrir himinn - um Evrópusambandsmál

Svona um það bil tvisvar í viku hefur Fréttastofa ríkisútvarpsins það eftir einhverjum hagfræðingi að við verðum að ganga í Evrópusambandið því annars lendi bankarnir í vandræðum eða gengisáhætta geri eigendum fyrirtækja lífið leitt eða efnahagslífið verði fyrir einhverjum ámóta skakkaföllum.

Nú eru þessar hagfræðilegu predikanir um Evrópusambandið eins og hvert annað hallelújahopp að því leyti að þær halda þeim trúuðu við efnið en sannfæra ekki okkur trúleysingajana sem spyrjum hvort bankar og fyrirtæki hér hafi það eitthvað verra en í Sambandsríkjunum og hvort meira sé um efnahagsþrengingar í Noregi, Sviss og á Íslandi heldur en t.d. í Svíþjóð, Austurríki og Skotlandi.

Það er annars ekki innihaldsleysið í þessum boðskap sambandssinnaðra hagfræðinga sem fer fyrir brjóstið á mér. Mér finnst að forsendurnar, sem einhvern veginn liggja á milli línanna í þessari umræðu, séu meira áhyggjuefni. Það er eins og gert sé ráð fyrir því að spurningin um hvort það sé skynsamlegt eða óskynsamlegt að sækja um aðild að Evrópusambandinu sé fyrst og fremst hagfræðileg. Hún væri það kannski ef Ísland, Noregur og Sviss byggju við mun lakari kjör en Sambandsríkin og yrðu að sameinast þeim til að dragast ekki enn meira aftur úr. En sannleikurinn er sá að engar efnahagslegar nauður reka okkur til að ganga inn og ekki heldur til að standa fyrir utan og þess vegna eru rökin sem mestu skipta alls ekki efnahagsleg heldur siðferðileg og pólitísk.

Ég held að flestir sem efast um að skynsamlegt sé að sækja um aðild að Evrópusambandinu séu tortryggnir í garð valdsins. Þeir benda á að leiðin frá almennum kjósendum til þeirra sem taka ákvarðanir fyrir aðildarríkin (hvort sem það er ráðaherraráðið eða framkvæmdastjórnin) sé of löng til að lýðræði virki, stjórnsýslan sé ógagnsæ og almenningur hafi takmarkaðan aðgang að rökræðu um ákvarðanir. Hér er því á ferðinni pólitískt vald sem er ekki háð lýðræðislegu aðhaldi á sama hátt og ríkisvald í einstökum löndum. Reynsla Evrópuþjóða af slíku valdi er vond – jafnvel verri en orð fá lýst.

Ég held líka að þeir sem vilja að Ísland sæki um aðild trúi því fæstir að hún breyti miklu um efnaleg kjör landsmanna. Þeim finnst líklega að Evrópa eigi að mynda eina heild til mótvægis við Bandaríkin eða að það sé til menningarauka að leggja rækt við það sem Evrópuþjóðir eiga sameiginlegt eða að stefna Evrópusambandsins í einhverjum málum sé réttlát eða göfug. Svo hafa sumir þörf fyrir að trúa á eitthvert vald í útlöndum sem gerir hlutina rétt, öfugt fyrir framsóknardurgana hér heima.

Umræðan um hvort við eigum að vera utan Evrópusambandsins eða innan þess ætti að snúast um allt annað en efnahag. En ef menn hafa asklok fyrir himin og kunna ekki að tala um nein önnur verðmæti en peninga þá dettur þeim ekkert gáfulegra í hug en að spyrja hagfræðing hvort það sé ekki voða erfitt fyrir blessaða bankana að nota krónur og halda að svarið skeri á einhvern hátt úr um hvort það sé skynsamlegt að sætta sig við ólýðræðislegt vald.

Atli Harðarson,
heimspekingur

(Greinin birtist áður á vefsíðu höfundar)

The Real Face of the European Union

Hér má horfa á áhugavert myndband um Evrópusambandið, uppbyggingu þess og markmið.

Völd stóru ríkjanna í ESB hafa aukist við stækkun sambandsins

Fjallað var um það hér á Heimssýnarblogginu í byrjun mars að Catherine Day, framkvæmdastjóri framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, hafi þá nýverið greint frá því að völd framkvæmdastjórnarinnar hefðu aukist mjög við stækkun sambandsins 2004 öfugt við það sem margir gerðu ráð fyrir. En framkvæmdastjórnin er ekki ein um að hafa aukið völd sín í kjölfar stækkunarinnar, það sama á við um stærstu ríkin í Evrópusambandinu, Frakkland, Bretland og Þýskaland, samkvæmt niðurstöðum rannsókna Jonas Tallberg, prófessors í stjórnmálafræði við Stokkhólmsháskóla, sem birtar voru fyrri hluta aprílmánaðar.