Endalok evrunnar?

Bandaríski hagfræðingurinn Joseph Stiglitz segir ekki ósennilegt að endalok evrunnar séu skammt undan. Hann segir evruna vera undirrót stöðnunar í Evrópu og að evrusamstarfið hafi verið gallað frá upphafi, en samhliða vaxandi efnahagslegum og pólitískum klofningi í álfunni séu stjórnmálaöfl andvíg evrunni að sækja í sig veðrið og jafnvel ná yfirhöndinni. Tækifærin til að skapa hagkvæmara myntsvæði í Evrópu gætu hafa gengið til þurrðar.

Þetta kemur fram á vb.is sem vitnar í grein Stiglitz í Fortune.

Í endurbirtingu Viðskiptablaðsins kemur m.a. fram:

Stiglitz teiknar upp mynd af evrusamstarfinu sem eins konar harmleik. „Markmið evrunnar var að auka hagsæld í Evrópu. Það átti síð- an að efla efnahagslega og pólitíska samþættingu. Evran var pólitískt verkefni, en stjórnmálin voru ekki nógu sterk til að skapa stofnanafyrirkomulag sem tryggði velgengni,“ segir Stiglitz. En evran hefur leitt til stöðnunar og aukinnar sundrungar fremur en samstöðu, og segir hann evruna ógna Evrópusambandinu.

Í nokkrum Evrópuríkjum hafa kjósendur komið óánægju sinni með evruna á framfæri með því að hafna miðjuflokkum. Fram undan eru kosningar víða um álfuna, t.d. í Frakklandi og Þýskalandi, og hafa stjórnmálaflokkar andvígir evrunni og/eða áframhaldandi ESB aðild verið að sækja í sig veðrið. „Mótmælendahópar eru að ná yfirhöndinni,“ segir Stiglitz. Evrópusambandið teflir á tæpasta vað og þegar markaðsaðilar skynja að evran sé ekki lengur raunhæfur kostur til lengri tíma litið hverfur trúin á evrusamstarfið, sem líður þá undir lok.

Árið 2017 getur því orðið ár umbóta innan evrusvæðisins eða árið sem samstarfið gengur sér til húðar. „Ef myntsvæðið á að virka þarf meiri Evrópu – meiri samstöðu,“ segir Stiglitz. Til þess þurfi sterkari hagkerfi evrusvæðisins að styðja við bakið á þeim veikari. Einnig þurfi sameiginlegar stofnanir á borð við sameiginlegt innstæðutryggingarkerfi og sameiginlegt atvinnuleysisbótakerfi, en þar fyrir utan hefur Stiglitz áður nefnt evrópskt bankasamband, fráhvarf frá niðurskurði, skiptingu evrunnar í evru fyrir ríki í Norður-Evrópu og evru fyrir SuðurEvrópu, eða jafnvel afnám evrusamstarfsins. Annmarkar evrusvæðisins gera slíkar umbætur þó erfiðar, og eftir því sem umbæturnar dragast á langinn eykst klofningur Evr- ópuríkjanna og pólitískur umbótavilji fjarar út.

„Það er allt eins líklegt að stjórnmálaöflin séu að fara í hina áttina, og ef það verður raunin er það aðeins tímaspursmál hvenær Evrópa lítur til baka á evruna sem áhugaverða og vel meinandi tilraun sem ekki gekk upp – með miklum kostnaði fyrir almenning í Evrópu og lýðræðisríki þeirra.“

Þjóðaratkvæðagreiðslur grafa undan ESB

Forsætisráðherra Slóvakíu, Robert Fico, hefur hvatt leiðtoga í ESB-löndunum til að forðast þjóðaratkvæðagreiðslu-ævintýri, eins og hann segir, í innanlandsmálum þar sem slíkt stofni ESB og evrunni í hættu. Fico vill koma í veg fyrir ævintýri eins Brexit-þjóðaratkvæðagreiðsluna og þjóðaratkvæðagreiðslu Ítala í haust. Slíkt sé ógn við ESB.

EuObserver skýrir frá.

 

 

ESB er ófært um að gera umbætur

Daniel Hannan, Evrópuþingmaður breska Íhaldsflokksins, segir tvö stærstu verkefni ESB, evruna og Schengen, hafa beðið skipbrot. „Ég held að aðalvandamál ESB sé að það er ófært um að gera umbætur á sjálfu sér. Það fylgir fast eftir stefnumörkunum sem augljóslega eru að mistakast, en tvö stærstu verkefni þess á síðustu 20 árum, evran og Schengensvæðið, hafa hvort tveggja gersamlega beðið skipsbrot.“

Þetta segir Daniel Hannan í viðtali við Viðskiptablaðið, en Daniel er þingmaður breska Íhaldsflokksins á þingi ESB. Hann hefur í gegnum árin margoft komið hingað til lands ásamt því að vísa óspart á gott gengi Íslands utan Evrópusambandsins í baráttu sinni fyrir útgöngu lands síns úr sambandinu.

Í viðtali við Viðskiptablaðið segir hann:

„Mér varð ljóst að við myndum vinna daginn sem David Cameron, fyrrum forsætisráðherra, kom til baka frá viðræðum við forystumenn Evrópusambandsins án samþykkis fyrir því að breska ríkið gæti fengið nokkurt einasta valdaframsal til baka frá Brussel,“ sagði Daníel Hannan þegar Viðskiptablaðið ræddi við hann þar sem hann var staddur á heimili sínu.

„Því ef hann hefði getað komið þaðan, þó ekki nema með smávægilegustu endurheimtur á fullveldi, hefði hann getað sagt, að nú hefðum við sett fordæmið, að hann hefði sýnt fram á að mögulegt væri að fá völd til baka frá Brussel, í stað þess að þau færist sífellt frá þjóðríkjunum til Evrópusambandsins.“

Hins vegar hafi hann komið til baka án nokkurs valdaframsals, án nokkurrar minnkunar fjárframlags til sambandsins og í raun ekki einu sinni samning, að sögn Hannan.

„Ég hélt baráttufundi upp á hvern einasta dag á þessum tíma og viðbrögðin voru samstundis alls staðar þau sömu,“ segir Hannan sem segir að fólk hafi spurt sig einfaldrar spurningar.

„Ef þeir fara svona með okkur, næst stærsta fjárhagsbakhjarl sambandsins, áður en við höldum þjóðaratkvæðagreiðsluna, það er að gefa ekki minnstu spönn eftir, hvernig munu þeir þá koma fram við okkur daginn eftir að við kjósum að halda okkur í sambandinu?“

Spurður út í hvers vegna hann hafi fórnað þægilegu og vel launuðu starfi sem þingmaður í hjarta valdsins í Brussel og barist gegn því segir Hannan ástæðuna vera í raun einfalda.

„Það minnir mig á þegar ég var á ferð um Austur-Evrópu þegar ég var táningur. Þá gátu allir séð að þörf var á umbótum en kerfið var ófært um það og þurfti að lokum að skipta því út fyrir annað. Það eru svo sterkir hagsmunir fyrir því að halda hlutunum óbreyttum.“

Vísar Daniel Hannan meðal annars í loforð um að allir myndu græða á evrunni.

„Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins sagði að með því einfaldlega að taka upp evru myndi það bæta einu prósentustigi við verga landsframleiðslu á hverju ári það sem eftir væri, til viðbótar við allt annað sem myndi gerast, sem hljómar fáránlega í dag,“ segir Hannan.

„Bæði evran og Schengensvæðið eru áætlanir sem ekki geta staðið af sér vond veður, heldur eru bara byggð fyrir góðviðrisdaga. Fyrst kom skuldakreppan sem sýndi veikleika sameiginlega gjaldmiðilsins og svo flóttamannavandinn sem hefur gert Schengensvæðið gersamlega marklaust.“

 

Sjálfstæðismenn hafa ekki áhuga á ESB-leið Viðreisnar

Gunnlaugur Snær Ólafsson, formaður utanríkismálanefndar Sjálfstæðisflokksins, segir í frétt sem birt er á mbl.is í dag að ef fréttir um samkomulag á milli Sjálfstæðisflokks, Viðreisnar og Bjartrar framtíðar um að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu um aðild að ESB séu réttar þá væri það í algjörri andstöðu við samþykktir landsfundar Sjálfstæðisflokksins.

Gunnlaugur segir: 

„Sjálf­stæðis­flokk­ur­inn myndi ein­göngu krefjast þjóðar­at­kvæðagreiðslu ef það ætti að sækja um aðild að nýju. Sjálf­stæðis­flokk­ur­inn ætlaði ekki að hafa frum­kvæði að því að sækja um að nýju því hann er and­snú­inn því að ganga í Evr­ópu­sam­bandið. Þetta er ákveðin mót­sögn ef slík at­kvæðagreiðsla ætti sér stað,“ seg­ir Gunn­laug­ur.

Sjá nánar hér.

 

Flokksmenn hafa engan áhuga á þessu

Kvótinn seldur úr landi værum við í ESB

Sameiginleg fiskveiðilöggjöf Evrópusambandsins skilgreinir fiskimið sem sameiginlega auðlind, sem allar aðildarþjóðir þess hafi jafnan aðgang að. Íslenidngar eru minna en 0,1% af íbúafjölda sambandsins í kerfi þar sem kosið er um úthlutunina eftir íbúavægi.

Þetta segir Daníel Hannan, breskur þingmaður á ESB-þinginu, í viðtali við Viðskiptablaðið

Hann segir enn fremur:

„Þetta væri gert smátt og smátt, og byggt í grunninn á skiptingunni frá árinu áður en ég held að það sé engin ástæða til að búast við að íslensk fyrirtæki myndu halda sínum hlut. Ég trúi því að sjónarmiðið í Evrópu yrði, þegar fiskimiðin væru orðin samevrópsk eign, að Ísland nyti of hás hlutfalls sameiginlegu auðlindarinnar, svona ef miðað væri við landafræði þess og íbúafjölda.“

Spurður hvort íslenskir kvótaeigendur munu geta selt kvótann úr landi ef við værum í Evrópusambandinu, þar sem eflaust fengist hærra verð fyrir kvótann á Evrópumarkaði heldur en á hinum lokaða íslenska markaði, svarar hann því játandi.

„Auðvitað gætu þeir þá selt hann til hæstbjóðanda eins og breskir skipsherrar hafa gert. Tveir þriðju hlutar kvótans sem áður var veiddur við norðvesturhluta landsins í kringum Grymsby, er núna veiddur af einum gríðarlega stórum hollenskum frystitogara sem keypti upp allan kvótann,“ segir Daniel sem er mjög bjartsýnn á framtíð Bretlands nú þegar hillir undir fullt sjálfstæði, þar á meðal í sjávarútvegsmálum.

 

 

 

Má grípa til aðgerða til verndar heilsu manna og dýra á grundvelli EES-samningsins?

Erna Bjarnadóttir, hagfræðingur og aðstoðarframkvæmdastjóri Bændasamtaka Íslands, skrifaði grein um meðfylgjandi efni sem birt var í Morgunblaðinu á Þorláksmessu. Greinin er endurbirt hér:

 

Haustið 2011 sendu Samtök verslunar og þjónustu Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) kvörtun vegna banns íslenskra stjórnvalda á innflutningi á hráu og ófrosnu kjöti. Töldu samtökin ekki liggja fyrir nægileg vísindaleg gögn eða viðeigandi áhættugreiningu og því hefðu stjórnvöld ekki uppfyllt skuldbindingar sínar gagnvart EES-samningnum. Málið var tekið til meðferðar hjá ESA, sem komst að þeirri niðurstöðu að núgildandi löggjöf á Íslandi um innflutning á fersku kjöti frá öðrum EES-ríkjum væri andstæð EES-samningnum.

 

Úrlausn fyrir dómstólum

Í framhaldinu, hinn 25. apríl 2014, höfðaði fyrirtækið Ferskar kjötvörur mál á hendur íslenska ríkinu þar sem farið var fram á að ríkið endurgreiddi kostnað við flutning á fersku nautakjöti til landsins. Synjað hafði verið um innflutningsleyfi fyrir kjötið á grundvelli þess skilyrðis að geyma þyrfti það við að minnsta kosti -18°C í einn mánuð fyrir tollafgreiðslu. Stefnandi mótmælti þessu skilyrði, án árangurs. Kjötinu var því fargað.

 

Í tengslum við þann málarekstur ákvað Héraðsdómur Reykjavíkur að beina nokkrum spurningum til EFTA-dómstólsins varðandi það hvort veiting innflutningsleyfa samkvæmt framangreindu fyrirkomulagi samrýmdist samningnum um Evrópska efnahagssvæðið (EES-samningnum). EFTA-dómstóllinn felldi úrskurð sinn 1. febrúar 2016 og var niðurstaða hans sú að einstök EES-ríki hefðu ekki frjálsar hendur um setningu reglna um innflutning hrárrar kjötvöru, né heldur gætu þau krafist þess að innflytjandi sækti um sérstakt leyfi fyrir innflutningnum þar sem áskilið væri að innflytjandi legði fram vottorð um að kjötvaran hefði verið geymd í frysti í tiltekinn tíma fyrir tollafgreiðslu. Í nóvember féll síðan dómur í málinu í héraðsdómi, stefnanda í hag.

Væntanlega verður þessu máli áfrýjað til Hæstaréttar, þó ekki sé nema af þeirri ástæðu einni að íslenska ríkið vilji fá úrskurð æðsta dómstigs landsins í svo veigamiklu máli sem kallar á lagabreytingar af hálfu Alþingis. Eftir svo umfangsmikinn málarekstur mætti ætla að öll kurl væru komin til grafar. Ítrekað hefur verið bent á að veigamikil rök liggi fyrir um hættuna á því að hættulegir sjúkdómar, sem ekki finnast hér á landi, geti borist hingað með hráu kjöti.

 

Eru enn óleyst álitaefni í málinu?

Í desemberhefti norska lögfræðitímaritsins Lov og Rett (2016) birtist grein eftir Stefán Má Stefánsson, prófessor emeritus, þar sem hann fjallar um dóm EFTA-dómstólsins frá 1. febrúar sl. Hann vekur þar athygli á að málsvörn íslenska ríkisins hafi byggst á því að í 18. gr. meginmáls EES-samnings sé vísað til 13. gr. og sagt að hún skuli gilda. Ákvæði 13. gr. hljóðar svo:

 

„Ákvæði 11. og 12. gr. koma ekki í veg fyrir að leggja megi á innflutning, útflutning eða umflutning vara bönn eða höft sem réttlætast af almennu siðferði, allsherjarreglu, almannaöryggi, vernd lífs og heilsu manna eða dýra eða gróðurvernd, vernd þjóðarverðmæta, er hafa listrænt, sögulegt eða fornfræðilegt gildi eða vernd eignarréttinda á sviði iðnaðar og viðskipta. Slík bönn eða höft mega þó ekki leiða til gerræðislegrar mismununar eða til þess að duldar hömlur séu lagðar á viðskipti milli samningsaðila.“

Í stuttu máli komst EFTA-dómstóllinn að þeirri niðurstöðu að ekki væri hægt að vísa til markmiðsins um vernd lífs og heilsu manna og dýra í viðskiptum innan EES, eins og það birtist í 13. gr. EES-samningsins, í tilvikum þar sem tilskipun 89/662/EBE – Samræming reglukerfis um dýraheilbrigðiseftirlit, kveður á um samræmingu nauðsynlegra aðgerða til að tryggja vernd og heilsu dýra og manna og um eftirlit með framkvæmd þess markmiðs.

Í grein sinni í Lov og Rett bendir Stefán Már á að þessi niðurstaða taki hins vegar ekki á kjarna málsins, þ.e. hvort tilvísunin í 18. gr. EES-samningsins til 13. gr. skuli alltaf gilda þegar fjallað er um viðskipti með landbúnaðarvörur sem falla undir 18. gr. „Væri það staðreynd myndi það þýða að nokkuð aðrar og eftir atvikum auknar heilbrigðiskröfur myndu eftir atvikum gilda á EES en innan ESB.“ Slík niðurstaða gæti verið eðlileg að mati greinarhöfundar, m.a. í ljósi þess að samningurinn tekur ekki til landbúnaðar nema að takmörkuðu leyti.“

Niðurstaða Stefáns í greininni er sú að dómstóll EFTA hafi ekki svarað meginálitaefni málsins með rökstuddum hætti, þ.e. hvers vegna 13. gr. gildi ekki þrátt fyrir að í 18. gr. sé sagt að hún skuli gilda. Spurningunni um hvað það er nánar tiltekið sem veldur því að ekki skuli beita 13. gr. þrátt fyrir fyrirmæli 18. gr. EES-samningsins þar um svarar dómstóllinn ekki með rökstuddum hætti. Í því efni nægi hvorki að vísa til efnis né tilgangs tilskipunarinnar eins og dómstóllinn gerir, því ákvæði hennar geta ekki breytt ákvæðum meginmáls EES- samningsins.

 

Hvað gerist næst?

Niðurstaða dómstóls EFTA í málinu fól í sér „ráðgefandi álit“ fyrir dómstóla hér á landi og var það því ekki bindandi um niðurstöðu þess fyrir íslenskum dómstólum. Stefán rekur í grein sinni að þetta ráðgefandi álit hafi verið afar veikt lögfræðilega og kemst að þeirri niðurstöðu að það sé álitaefni hvort dómstóllinn hafi haldið sig innan valdmarka sinna ef tekið er mið af þeim forsendum sem hann lagði til grundvallar ráðgefandi áliti sínu. Fari mál Ferskra kjötvara gegn íslenska ríkinu til Hæstaréttar, eins og öll efni standa til, virðist í hæsta máta eðlilegt að Hæstiréttur taki þessi sjónarmið til skoðunar. ESA hefur nú ákveðið að höfða mál á hendur íslenska ríkinu til að knýja fram breytingar á íslenskri löggjöf til samræmis við fyrri niðurstöðu sína og ráðgefandi álit EFTA-dómstólsins. Enn munu því vonandi gefast tækifæri til að knýja fram afstöðu til þeirra álitaefna sem reifuð eru hér að ofan.

 

www.eftacourt.int

www.domstolar.is

Lov og Rett nr. 10 2016, Universitetsforlaget Oslo, bls. 640 og áfram.

Höfundur er hagfræðingur og aðstoðarframkvæmdastjóri Bændasamtaka Íslands.

Síðasti séns áður en ESB bannar

Nú er síðasti séns fyrir áramóta- og skotglaða Íslendinga að skjóta upp almennilegum flugeldum og skotkökum áður en nýjar Evrópureglur taka gildi. Fulltrúi björgunarsveitanna segir að þriðjungur tekna þeirra komi frá þessum flugeldum. Ýmsir eru argir - en samt ætla allir að hafa það ánægjulegt og skemmta sér í kvöld. 

TAKK FYRIR ÁRIÐ - OG GLEÐILEGT NÝTT ÁR.

Ofveiði í ESB til ársins 2034 með sama áframhaldi

Umhverfishópurinn Oceana, sem beitir sér gagnvart framkvæmdastjórninni í Brussel, hefur reiknað út fyrir EUobserver að með sama áframhaldi verði það ekki fyrr en árið 2034 sem fiskistofnar í landheldi ESB verða sjálfbærir. Það er 14 árum seinna en lagaleg krafa er um slíkt í ESB löndunum.

Heimssýnarvefurinn fjallaði nýlega um þessi efni. 

Sjá einnig stuttan pistil hér um fiskveiðistefnu ESB.