Byggja sparnaðaraðgerðir ESB á Excel-villu?

Nokkuð hefur verið fjallað um það undanfarið í erlendum miðlum að þeir hagfræðilegu útreikningar sem liggja að baki þeim viðmiðum að þegar skuldir hins opinbera nái 90% af vergri landsframleiðslu þá fari að hægja á hagvexti  - séu byggðir á reiknivillu í töfluforritinu Excel.

Euronews fjallar meðal annars um þetta. Einhverjar umræður hafa orðið um þetta í erlendum miðlum, en talsmenn þeirra sparnaðaraðferða sem beitt hefur verið halda því fram að möguleg villa breyti ekki ágæti þeirrar stefnu sem fylgt hefur verið.

Þessi umræða tengist svo annarri umræðu, sem meðal annars má rekja til sérfræðinga Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, en þar er því haldið fram að sparnaðaraðgerðir hafi verið of harðar í ákveðnum evruríkjum.

Um þetta var m.a. rætt á vorfundi AGS og Alþjóðabankans sem nú er haldinn.

Það verður fróðlegt að fylgjast með framhaldi þessarar umræðu.

Stjórnvöld í Lettlandi vilja taka upp evru en þjóðin er á móti

Það lítur út fyrir að Lettar verið 18. ríkið til að taka upp evruna þótt aðeins lítill hluti þjóðarinnar sé því fylgjandi. Bankar í landinu er taldir standa tæpt, meðal annars vegna þess hve stór hluti innlána er í eigu útlendinga.

Í nýlegu hefti af fréttatímaritinu The Economist, frá 20. apríl,  er fjallað um þessi mál. Þar kemur fram að þrátt fyrir að Kýpur og Slóvenía hafi verið að sigla inn í evrukreppuna sé Dombrovskis forsætisráðherra Lettlands staðráðinn í því að Lettland taki upp evru í byrjun næsta árs. Hann hafi flogið til Parísar í liðinni viku til þess að sannfæra frönsk stjórnvöld um það, en Frakkar ásamt Spánverjum hafa verið hvað vantrúaðastir á að Lettland væri tilbúið að taka upp evru.

Samt er talið að Lettland uppfylli Maastricht-skilyrðin fyllilega og til þessa hefur ESB ekki hafnað neinu ríki sem uppfyllt hefur skilyrðin (reyndar má deila um það hvort að Lettum hafi ekki verið hafnað áður þótt þeir hafi uppfyllt skilyrðin). Sem stendur hefur hagvöxtur tekið bærilega við sér í Lettlandi, gjaldmiðill landsins, latið, hefur verið tengt við evruna í um áratug og um 90% af skuldum fyrirtækja og heimila eru í evrum. Eistland tók upp evru árið 2011 og Litháen vonast til að geta tekið upp evru árið 2015.

Erfiðleikar í Lettlandi
Leið Lettlands hefur þó ekki verið neinn dans á rósum. Miklar þrengingar hafa átt sér stað eftir að fjármálakreppan hélt innreið sína. Árið 2009 dróst landsframleiðsla saman um 20%. Í desember 2008 samþykktu ESB og AGS að lána Lettlandi 7,5 milljarða evra (jafnvirði um tæplega 1200 milljarða króna) vegna björgunaraðgerða í landinu. Í kjölfarið var gripið til mjög harkalegra sparnaðaraðgerða í opinbera geiranum, bæði með samdrætti í þjónustu, uppsögnum starfsmanna og launalækkunum. Fyrir vikið jókst atvinnuleysi talsvert og fátækt einnig, en Lettland er í dag talið þriðja fátækasta ESB-ríkið.

Bankarnir eru áhyggjuefni
Rekstur banka í Lettlandi veldur stjórnvöldum ennfremur áhyggjum, ekki hvað síst vegna þess að útlendingar, eða fólk sem er búsett í öðrum löndum á yfir helming af innlánum í bönkunum. Um 90% þessa er sagt koma frá Rússlandi eða öðrum ríkjum fyrrum Sovétríkjanna. Þetta fólk geymir fé sitt í Lettlandi þar sem það er talið öruggara en á heimavelli, auk þess sem stór hluti Letta talar rússnesku og viðskiptasiðferðið er sagt vera á svipuðu stigi.

Erlendir fjölmiðlar hafa bent á þetta stóra hlutfall innlána erlendis frá sem veikleikamerki hjá Lettum, en forsætisráðherra landsins þvertekur fyrir að þessar aðstæður eigi nokkuð skylt við ástandið á Kýpur, en bankar þar voru jú fullir af fé frá Rússum. Ráðherrann bendir á að bankageirinn í Lettlandi sé hlutfallslega minni, betur fjármagnaður og að ríkisstjórnin hafi hert mjög eftirlit og varnir gegn peningaþvætti.

Almenningur á móti
Stærsta vandamál forsætisráðherrans þessa dagana er þó talið vera þjóðin sjálf. Samkvæmt nýlegum skoðanakönnunum er aðeins um þriðjungur þessarar þjóðar sem telur 2,2 milljónir manna hlynntur því að taka upp evru.  Sérstök stjórnmálahreyfing hefur verið sett á laggirnar, aðallega skipuð Rússum, til að krefjast þess að haldin verði þjóðaratkvæðagreiðsla um málið, en landið á að taka upp evru samkvæmt samningum við ESB.  Almenningur hræðist ástandið á evrusvæðinu og það hræðist það að taka upp nýjan gjaldmiðil. Þegar latið var tekið upp í stað rússnesku rúblunnar fylgdi því mikil verðbólga og það merkilega er að almenningur, einkum þeir sem eldri eru, óttast að slíkt hið sama gæti gerst við upptöku evru. Sparnaður fólks fauk út í veður og vind við fyrri gjaldmiðlaskiptin – og ótti er um svipað nú. Traustið á evrunni er því ekki mikið.

Dombrovskis forsætisráðherra vonast þó til þess að þróunin á næstu misserum verði stjórninni hagstæð, t.d. að fjárfesting og útflutningur muni aukast og að það muni breyta afstöðu fólks og gera það jákvæðara gagnvart evrunni. Ráðherrann vonast jafnframt til þess að skýrsla sem er í smíðum hjá Seðlabanka Evrópu um Lettland og birta á í næsta mánuði muni sýna jákvæða niðurstöðu fyrir stjórnvöld í Lettlandi.

Vandamálið er hins vegar hvernig taka eigi á lettnesku þjóðinni sem sé alls ekkert á því að taka upp evru. Spurningin er hvort vilji hennar verði virtur að vettugi.

Aðildarviðræðurnar eru aðlögun að ESB og uppfylling á samningi fyrir undirritun

Þegar lesin er lýsing ESB á því hvað umsókn að ESB felur í sér verður varla dregin önnur ályktun en sú að umsóknarferlið feli í sér aðlögun að regluverki ESB og að umsóknarríkið eigi að uppfylla aðildarsamninginn fyrir undirritun.

Þetta sést þegar skoðuð er vefsíða á vegum ESB. Í tilviki Íslands er því verið með aðlögunarferlinu að þvinga Ísland inn í ESB án þess að þjóðin hafi verið spurð að slíku. Þótt þessum viðræðum hafi í raun verið hætt að mestu leyti er því rétt að hætta þeim formlega.

Umrædd vefsíða ESB er hér:

http://ec.europa.eu/enlargement/policy/steps-towards-joining/index_en.htm

Brot af þessu hefur verið birt áður, en hér er lausleg þýðing á öllum textanum, að öðru leyti en því sem fjallar um löndin á Balkanskaga.

 

Skref í átt að aðild

Ferli aðildar að ESB (aðlögun) felst í stórum dráttum í þremur skeiðum:

 

1.      Þegar land er reiðubúið verður það opinber umsækjandi (e. candidate) að aðild – en þetta felur samt ekki nauðsynlega í sér að formlegar samningaviðræður hafa verið opnaðar. (Athugasemd þýðanda: Hér er áhersla á að land sé reiðubúið.)

 

2.      Umsækjandinn fer í formlegar aðildarsamningaviðræður, sem er ferli sem felur í sér upptöku þeirra laga sem eru í gildi í ESB, undirbúning þess að vera í almennilegri aðstöðu til að nota lögin og beita þeim, og auk þess að innleiða lögfræðilegar, stjórnsýslulegar og efnahagslegar umbætur sem landið verður að innleiða til þess að geta uppfyllt skilyrði um aðild, en þetta er þekkt sem aðlögunarskilyrði.

3.      Þegar samningaviðræðum og meðfylgjandi umbótum er lokið að mati beggja aðila getur landið orðið aðili að ESB.

 

 

Aðildarsamingaviðræður – í smáatriðum

 

Samningaviðræður um aðild geta ekki hafist fyrr en allar ríkisstjórnir ESB hafa samþykkt, með einróma ákvörðun ráðs Evrópusambandsins, ramma eða umboð til samninga við umsóknarlandið.Samningaviðræður eiga sér stað á milli ráðherra og sendiherra ríkisstjórna ESB og umsóknarlandsins á vettvangi sem kallaður er milliríkjaráðstefna (intergovernmental conference).

Samningaviðræður fyrir hvern kafla byggjast á eftirfarandi atriðum:

 

1.      Skimun – framkvæmdastjórnin framkvæmdir nákvæma skoðun, ásamt umsóknarlandinu, á hverju málefnasviði (kafla), til þess að ákvarða hve vel landið er undirbúið. Niðurstöður úr skimun undir hverjum kafla birtir framkvæmdastjórnin hverju aðildarlandi í formi skimunarskýrslu. Niðurstaða þessarar skýrslu eru síðan meðmæli framkvæmdastjórnarinnar um að annað hvort hefja samningaviðræður beint eða meðmæli um að krefjast þess að sérstök skilyrði – opnunarviðmið – verði uppfyllt.

2.      Samningastaða – áður en samningaviðræður geta hafist verður umsóknarlandið að greina frá stöðu sinni og ESB verður að fallast á sameiginlega stöðu. ESB setur lokunarviðmið fyrir flesta kafla sem umsóknarlandið verður að uppfylla áður en samningaviðræðum á viðkomandi málefnasviði er hægt að loka. Fyrir kafla 23 og 24 leggur framkvæmdastjórnin til að í framtíðinni verði þessir kaflar opnaðir á grunni aðgerðaáætlana, með tímabundin viðmið sem verður að uppfylla á grunni innleiðingar áður en lokunarviðmið eru sett.

Hraði samningaviðræða ræðst síðan af hraða umbóta og því hve fljótt ríki aðlagast lögum ESB. Lengd samningaviðræðna getur verið breytileg – það að ríki byrji á sama tíma er engin trygging fyrir því að þau ljúki samningaviðræðum á sama tíma. 

 

Að ljúka samningaviðræðum
 

1.      Einstökum köflum lokað

Samningaviðræðum um einstaka kafla er ekki hægt að loka fyrr en allar ríkisstjórnir í ESB eru sáttar við framför umsóknarríkis á því málasviði sem kaflinn fjallar um, eins og slíkt kemur fram í greiningu af hálfu framkvæmdastjórnarinnar. Samningaferlinu í heild sinni er svo ekki lokið fyrr en öllum köflum hefur verið lokað.  

 

2.      Aðlögunarsamningur

Aðlögunar(accession)samningurinn er það sem límir saman aðild landsins að ESB. Hann felur í sér sundurliðuð ákvæði og skilyrði fyrir aðild, öll bráðabirgðaákvæði og fresti, og auk þess nákvæma lýsingu á fjárhagslegum skuldbindingum og fyrirvörum.

Samningurinn er ekki endanlegur og bindandi fyrr en hann:

o    hlýtur stuðning ESB-ráðsins, framkvæmdastjórnarinnar og Evrópuþingsins

o    er undirritaður af umsóknarlandinu og fulltrúum allra ESB-landa

o    er fullgiltur af umsóknarlandinu og hverju einstöku ESB-landi, samkvæmt þeirra eigin stjórnarskrárreglum (afgreiðslu þings, þjóðaratkvæðagreiðslu, o.s.frv.)   

 

3.      Land í samþykktarferli
Þegar samningur hefur verið undirritaður, gerist umsóknarland land í samþykktarferli. Þetta felur í sér að gert er ráð fyrir að það verði fullgildur aðili að ESB á þeim degi sem tilgreindur er í samningi, að því gefnu að samningurinn hafi verið fullgildur. Í millitíðinni nýtur umsóknarlandið kosta sérstaks fyrirkomulags, svo sem þess að geta gert athugasemdir við drög að tillögum ESB, samskipti, tilmæli eða frumkvæði, og vera í virkri áheyrnarstöðu í stofnunum ESB og stjórnsýslueiningum (aðildarlandið hefur leyfi til að tjá sig en ekki greiða atkvæði).  

 

 Svo er í lokin fjallað um atriði sem snerta löndin á Balkanskaga, en því er sleppt hér.

Evrópa = Þýskaland ?

Þessi frétt ber með sér að Þjóðverjar séu komnir í varnarstöðu. Fregnir berast af þeim sjónarmiðum innan úr AGS og víðar að of mikil áhersla hafi verið á niðurskurð og samdrátt í opinberri starfsemi í sumum Evrópulöndum. Þetta er greinilega til umræðu á vorfundum AGS og Alþjóðabankans sem nú eru haldnir í Washington. Þýski ráðherrann er í vörn.

Þjóðverjar hafa verið helstu hvatamenn harkalegra aðgerða í skuldamálum ríkja álfunnar og jafnframt þeir sem harðast berjast gegn því að verðbólgu verði leyft að aukast aðeins til að auka eftirspurn í álfunni og þar með draga úr atvinnuleysi.

Nú svara Þjóðverjar því til að þetta hafi ekki verið kröfur þeirra heldur kröfur allrar Evrópu. Þeir líta sem sagt á sig sem Evrópu. Eða hvað?

Ekki krafa Þýskalands heldur Evrópu