Grunnfærinn áróður fyrir ESB-aðild

Áróður margra þeirra sem hvetja til aðildar Íslands að Evrópusambandinu er bæði grunnfærinn og villandi. Á það jafnt við um innviði ESB og aðferðafræðina ef á aðild yrði látið reyna af Íslands hálfu. 

Skilmálarnir liggja á borðinu
Reynt er að telja fólki trú um að útlátalítið sé að sækja um aðild að ESB og meta síðan hvaða kostir bjóðast rétt eins og þegar litið er inn á veitingahús til að skoða matseðillinn. Alltaf megi snúa frá og hvort eð er verði málið afgreitt í þjóðaratkvæðagreiðslu. Sannleikurinn er sá að þeir kostir sem nýjum umsækjendum bjóðast eru fyrirsjáanlegir og þekktir í öllum meginatriðum. Undanþágur til nýrra aðildarríkja geta í besta falli verið fólgnar í tímabundinni aðlögun sem snýst um fáein ár. Ákvörðun um að sækja um aðild jafngildir því yfirlýsingu um að viðkomandi ríki vilji fá inngöngu í sambandið. Þeir hinir sömu munu ekki snúa til baka í miðjum klíðum heldur ljúka verkinu með aðildarsamningi. Fyrir þessu er margföld reynsla, m.a. í tvígang úr samningum Norðmanna við ESB, 1972 og 1994, en í bæði skiptin var það norska þjóðin sem hafnaði gerðum samningum. Á sama hátt er það óráð að ætla sér að breyta stjórnarskrá til að undirbúa fyrirfram það fullveldisafsal sem felst í ESB-aðild, nema menn séu sannfærðir um að rétt sé að ganga þar inn.

Fjölmargt mælir gegn aðild
Eðlilega hefur forræði yfir sjávarauðlindum borið hátt í umræðum ef til aðildar kæmi. ESB-sinnar hafa haldið því fram að á sjávarútvegssviði ætti að mega ná fram undanþágum frá gildandi ESB-reglum. Ekkert marktækt styður slíkar staðhæfingar, og ljóst að ESB áskilur sér úrslitavald á þessu sviði. Óumdeilt er að samningar við þriðju ríki, m.a. um flökkustofna, yrðu í höndum ESB en ekki Íslendinga. Um aðrar náttúruauðlindir gegnir svipuðu máli, þar á meðal varðandi jarðvarma og orku fallvatna á einkalendum.

En fullveldisafsal varðar ekki aðeins forræði yfir náttúruauðlindum þjóðarinnar heldur fjölmörg önnur svið. Í yfirþjóðlegum valdastofnunum ESB, þar sem vægi Íslands yrði hverfandi, eru teknar ákvarðanir um samninga og afstöðu sambandsins sem heildar út á við, þar á meðal um tollamál og fríverslun, umhverfismál og viðskipti. Á vettvangi Sameinuðu þjóðanna færi lítið fyrir rödd Íslands þar eð ESB samræmir þar afstöðu aðildarríkja sinna og talar sem oftast einni röddu á Allsherjarþinginu og í nefndum þess.
   
Evrópudómstóllinn með æðsta vald
Þáttur Evrópudómstólsins sem æðsta dómsvalds innan ESB hefur ekki verið dreginn fram sem skyldi. Með úrskurðum sínum sker dómstóllinn ekki aðeins úr deilum heldur mótar um leið grundvallastefnu ESB, m.a. út frá markmiðum sambandsins um aukinn samruna og óheftan innri markað. Þannig er ekki gefið að skilmálar í samningum við ný aðildarríki fái staðist ef á reynir fyrir dómstólnum né heldur túlkanir og tilskipanir framkvæmdastjórnar ESB og annarra valdastofnana innan þess. 

Grafið undan réttindum launafólks
Úrslitaáhrif Evrópudómstólsins hafa m.a. verið að koma í ljós nýverið á kjarasviði launafólks þar sem markaðs- og samkeppnissjónarmið hafa rutt úr vegi áður viðteknum réttindum. Tveir dómar eru til vitnis um þetta, annar kenndur við Laval og sá síðari við Rüffert-málið. Vörðuðu báðir lágmarkskjör aðflutts vinnuafls samkvæmt kjarasamningum á viðkomandi svæði og féllu atvinnurekendum í vil með vísan til tilskipana um óhefta samkeppni. Þá kvað dómstóllinn um síðustu áramót upp úr um að vinnuréttarmál falli undir lögsögu ESB (Vaxholm- og Viking Line-dómurinn). Með sama hætti er í ESB-kerfinu stig af stigi verið að veikja stöðu opinberrar þjónustu. Sérstök ástæða er fyrir launafólk hérlendis að gefa gaum að þessari þróun og varast einhliða áróður fyrir ESB-aðild.

Stórskert lýðræði og skrifræði fjarlægra valdastofnana Evrópusambandsins eru líka þættir sem vert er að gefa gaum að. Um þau efni talar niðurstaða meirihluta Íra í þjóðaratkvæðagreiðslu fyrir fáum dögum skýru máli. Þeir hafa reynsluna. Og enn sem fyrr er mikill meirihluti Norðmanna andvígur aðild.

Hjörleifur Guttormsson,
náttúrufræðingur

(Birtist áður í Fréttablaðinu 17. júní 2008)