Evran og matseðill Evrópusambandsins

Kostulegasta staðhæfingin í fjölskrúðugri umræðu um Ísland og Evrópusambandið síðustu mánuði er að Íslendingar þurfi að sækja um aðild að ESB til að fá úr því skorið hvaða kostir séu þar í boði. Fyrst að því búnu geti þjóðin áttað sig á um hvað málið snúist og gert upp hug sinn til aðildarsamnings í þjóðaratkvæðagreiðslu. Þeir sem þannig mæla gera það trúlega á ólíkum forsendum. Annars vegar tilheyra þeir hópi þeirra sem hafa uppgerðan hug til aðildar að ESB og telja slíka framsetningu til þess fallna að komast yfir þröskuldinn með aðildarumsókn. Hins vegar er fólk sem lítið hefur sett sig inn í baksvið Evrópusambandsins og heldur að í samningaviðræðum sé hægt að ganga að borði og efna þar í samkomulag sem falli að íslenskum hagsmunum. Sem nýlegt dæmi um fulltrúa hinna fyrrnefndu má nefna Jónas H. Haralz og Einar Benediktsson sem í hálfa öld hafa verið fylgjandi aðild. Í síðari hópnum er freistandi að telja drjúgan hluta þeirra framsóknarmanna sem fylgja nýrri línu Guðna Ágústssonar að hafa enga stefnu en krefjast þjóðaratkvæðagreiðslu um aðildarviðræður sem fyrst.

 

Reglur ESB liggja á borðinu

Grundvallarreglur Evrópusambandsins liggja fyrir og í þeim felast þeir kostir sem blasa við ríkjum sem sækja um aðild. Það þarf ekki umsókn eða samningaviðræður til að draga þær fram í dagsljósið. Svigrúm framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins sem fjallar um umsóknir nýrra ríkja er lítið sem ekkert til að víkja frá meginreglum sambandsins í samningum um aðild. Sveigjanleikinn í samningaviðræðum af hálfu ESB hefur hingað til falist í að fresta um skamma hríð gildistöku einstakra ákvæða gagnvart viðsemjendum en ekki að undanskilja þá varanlega frá meginreglum. Upplýsinga um þetta geta menn aflað sér með því að fara yfir samningsniðurstöðu við einstök ríki, m.a. Noreg, Svíþjóð og Finnland á árinu 1994. Það er engin sókn nú innan Evrópusambandsins eftir að fjölga aðildarríkjum, hvað þá að breyta sáttmálum þess til að koma til móts við nýja umsækjendur. Það er því óheiðarlegt að reyna að telja almenningi trú um að Ísland eigi völ á einhverjum undanþágum sem máli skipta við samningaborð.

 

„Undanþágukrafa varasöm“

Hinn 15. september sl. birtist í Fréttablaðinu viðtal við aðstoðarevrópumálaráðherra Svíþjóðar Håkon Jonsson. Flokkur hans, Frjálslyndi þjóðarflokkurinn, studdi í þjóðaratkvæðagreiðslu árið 2003 upptöku evru, en hún var felld með miklum mun, þannig að Svíþjóð er ekki aðili að Myntbandalagi Evrópu. Í viðtalinu varar sænski ráðherrann eindregið við því að Íslendingar leggi í upphafi hugsanlegra aðildarviðræðna fram stífar kröfur um undanþágur frá gildandi reglum ESB, m.a. á sjávarútvegssviði. Með því segir hann myndu vakna spurningar um grundvallarafstöðu Íslendinga, hvort þeir vilji í raun undirgangast það sem aðild felur í sér eða ætli að leita eftir inngöngu á forsendum sem þeir velji sér sjálfir. Af svipuðum toga eru hugmyndirnar um að Ísland taki einhliða upp evru án aðildar að ESB.

 

Að smeygja upp á þjóðina beislinu

Sú staða sem kappsfullir talsmenn aðildar Íslands að Evrópusambandinu reyna nú að ná fram er stórvarasöm fyrir þjóðarhagsmuni. Upptaka evru er gerð að meginatriði í stað þess að fjalla heiðarlega um eðli og þróun Evrópusambandsins, það fullveldisafsal sem felst í aðild og áhættuna sem tekin væri um yfirráð náttúruauðlinda innan íslenskrar efnahagslögsögu. Í evru-aðild á að vera fólginn sá hókus-pókus sem bjargað geti gjaldþrota efnahags- og peningamálastjórn síðustu ára. Samtök atvinnulífsins og Samfylkingin leggjast hvað fastast á þessa sveif, studd af kunnuglegum öflum í Framsóknarflokknum. Þessir aðilar ætla mönnum að gleyma því að undirrót verðbólgu og óstöðugleika síðustu ára er fyrst og fremst sú stóriðjustefna og óhefta útrás fjármálafyrirtækja sem fyrri ríkisstjórnir bera ábyrgð á. Sú stefna var vissulega studd af ofangreindum aðilum, Samfylkingin þar ekki undanskilin. Sömu öfl vilja nú halda hrunadansinum áfram, m.a. með óbreyttri ef ekki hertri stóriðjustefnu.

 

Í ákefðinni að smeygja ESB-beislinu upp á þjóðina er þagað þunnu hljóði um þá staðreynd að aðild að Myntbandalagi Evrópu stendur aðildarríkjum ESB ekki til boða nema að uppfylltum ströngum skilyrðum sem fyrst og fremst taka mið af hagsmunum stórkapítalsins í ríkjum Mið-Evrópu. Áróðurinn fyrir að Ísland eigi hið snarasta að sækja um aðild að ESB til að geta tekið upp evru sem lausn frá tímabundnum vanda er helber blekking, til þess fram borin að koma Íslandi sem fyrst inn í Evrópusambandið. Nær væri að menn einbeittu sér að því að stjórna málefnum lands og þjóðar í krafti þess sem þrátt fyrir allt lifir eftir af fullveldinu.

 

Hjörleifur Guttormsson,

náttúrufræðingur

 

(Greinin birtist áður í Morgunblaðinu 24. september 2008)