Ágúst Þór segir ESB hafa slitið viðræðum vegna sjávarútvegsmála

Það var ESB sem sleit viðræðum við Íslendinga í mars 2011 en Össur Skarphéðinsson, þáverandi utanríkisráðherra, lét reka á reiðanum í 18 mánuði. Þetta kemur fram í viðtali Agnesar Bragadóttur blaðamanns við Ágúst Þór Árnason, aðjúnkt við lagadeild Háskólans á Akureyri, sem birt var í fyrri mánuði. 

Þar segir (leturbreytingar eru Heimssýnar):

 

ESB vill ekki semja við Ísland

Ágúst Þór Árnason, aðjunkt við lagadeild Háskólans á Akureyri, hafði yfirumsjón með úttekt á aðildarferlinu í skýrslu Hagfræðistofnunar, sem kynnt var opinberlega fyrir rúmu ári. Meginniðurstaða hans var sú að ljóst væri að það yrði ekki um neinar sérlausnir eða undanþágur að ræða fyrir Ísland, nema þá tímabundnar og klárlega engar sem yrðu hluti af löggjöf Evrópusambandsins.

„Það liggur fyrir að það var Evrópusambandið sem stoppaði viðræðurnar, og í þeim efnum skiptir ekki máli hvort rætt er um aðlögunarferli eða samningaviðræður. Þeir sem vilja að þjóðaratkvæðagreiðsla fari fram og samningum verði lokið, verða að gera grein fyrir því hvernig þeir ætla að ljúka samningum við ESB, sem vill ekki semja við Ísland,“ sagði Ágúst Þór í samtali við Morgunblaðið í gær.

ESB stoppaði viðræðurnar

Ágúst Þór rifjar upp að það hafi verið ESB sem stoppaði viðræðurnar, með því að skila ekki rýniskýrslu, eftir seinni rýnifundinn um sjávarútvegskaflann, sem haldinn var í mars 2011. „Slík rýniskýrsla er nauðsynleg til þess að Ísland geti komið fram með sín samningsmarkmið. Ef við getum það ekki þá er málið stopp, eins og raunin hefur verið síðan í mars 2011.“

Ágúst Þór var spurður, í þessu samhengi, hvort það hefði eitthvað upp á sig að setja ákvörðun um það hvort viðræðum við ESB væri haldið áfram, í hendur þjóðarinnar með þjóðaratkvæðagreiðslu: „Ég tel að ef efnt yrði til þjóðaratkvæðagreiðslu þyrfti að spyrja þjóðina hvernig hún ætlaði að komast í viðræður, við einhvern sem er ekki að svara í ferlinu. Það var sett upp ákveðið ferli og samkvæmt því á að skila rýniskýrslu eftir seinni rýnifundinn umsóknarlands og Evrópusambandsins. Hvað gerir umsóknarlandið, ef þessari skýrslu er ekki skilað? Þeirri spurningu verður að svara,“ sagði Ágúst Þór.

Hann bendir á að það hafi liðið góðir 18 mánuðir frá því að seinni rýnifundurinn um sjávarútvegskaflann var haldinn í mars 2011, þangað til að Össur Skarphéðinsson, þáverandi utanríkisráðherra hafi ákveðið að setja málið á ís, en það hafi hvort eð er verið á ís hjá Evrópusambandinu í eitt og hálft ár.

Ágúst Þór segir að þegar hann var að vinna úttekt sína fyrir skýrslu Hagfræðistofnunar, hafi hann farið til Brussel og hitt samningamenn ESB og ýmsa forsvarsmenn Evr- ópusambandsins. „Niðurstaða lykilmanna sem ég ræddi við var sú að það væri ekki hægt að koma fram með rýnisskýrsluna um sjávarútvegskaflann vegna þess að í henni hefði verið krafa um tímasetta að- gerðaráætlun um það hvernig Ísland ætlaði að taka upp Evrópulöggjöfina í sjávarútvegi. Þeir vissu sem var að viðbrögðin við slíkri kröfu gætu ekki orðið önnur en lok samningavið- ræðna. Þannig að við þær aðstæður sem fyrir hendi voru var klárlega ekki hægt að ljúka viðræðunum.“

Hann segir að í sínum huga sé það alveg ljóst að afstaða Evrópusambandsins sé sú að málið liggi bara dautt, þar til fyrir liggur að meirihluti þjóðarinnar hefur tekið af skarið um að hann vilji ganga í Evrópusambandið. „Það yrði þá á forsendum Evrópusambandsins, en ekki okkar. Í prinsippinu verðum við innan lagaramma Evrópusambandsins í öllum flokkum,“ sagði Ágúst Þór Árnason.

Haraldur Benediktsson lýsir ESB-umræðuferlinu sem fyrirvaralausri aðlögun

Haraldur Benediktsson, fyrrverandi formaður Bændasamtaka Íslands, lýsir ágætlega í grein í Morgunblaðinu í dag hvernig umræðuferlið um inngöngu í ESB átti sér stað. Þar kemur fram hvernig sendinefndir ESB tóku á andstæðingum aðildar og hvernig nefndirnar hugsuðu sér að leggja málin upp þannig að sem mestar líkur yrðu á að þjóðin myndi samþykkja væntanlegan samning. Þá lýsir Haraldur vel skoðunum sendinefndanna á aðlögunarferlinu og því hvernig samþykkja þyrfti ýmsar breytingar á lögum áður en ESB samþykkti inngöngu Íslands.

Grein Haraldar er birt hér í heild sinni. Leturbreytingar eru Heimssýnar. 

Stjórnarandstaðan fellur frá fyrirvörum Alþingis

Það var lærdómsríkt að vinna með því ágæta fólki, sem skipaði fjölmargar sendinefndir frá ESB, og var að vinna að aðlögunarferlinu. Þetta var fólk af ýmsum stigum stjórnkerfis sambandsins. Erindi þess var eðlilega mismunandi. Ég hitti margar nefndir fyrir hönd Bændasamtakanna.

Ég rifja sérstaklega upp fund sumarið 2011, sendinefndin var að þessu sinni skipuð háttsettum embættismönnum. Almennt má um allt það fólk sem kom segja, að það taldi ekki vandamál að vinna með þeim sem væru á móti aðild og ekki væri fyrirstaða að eiga með þeim uppbyggilegt samstarf. Þau þekktu vel afstöðu bænda. Þau væru mjög reynd að vinna með slík sjónarmið og Evrópusambandið hefði það í ákveðnu ferli, að fást við það. Aðild yrði tilbúin og send í atkvæðagreiðslu þegar þeir sérfræðingar, sem héldu um þau mál, teldu réttan tíma kominn til þess. Sem sagt þegar »rétti tíminn« kæmi yrði blásið til atkvæðagreiðslu.

Hún var athyglisverð sú skoðun gesta okkar, að meiri vandi væri að fást við íslensk stjórnvöld og þá sem vildu aðild, heldur en andstæðinga aðildar, vegna rangrar nálgunar þeirra að þeim raunveruleika sem fælist í að hafa hafið aðlögun. Það myndi ekki fara vel fyrir ferlinu ef ekki væri skilningur á eðli inngönguferilsins og hvernig hann væri í raun.

Á fundi sumarið 2011 reyndum við að útskýra fyrir sendinefnd hvernig íslensk stjórnvöld ætluðu ekki að breyta hér lögum og reglum - fyrr en eftir kosningu um aðild. Svar þeirra var einfalt; ekkert kerfi - engin »greiðsla« til Íslands - engin aðild.

Við þessa yfirlýsingu fór fram áhugaverð umræða um stöðu umsóknarríkis. Þar kom m.a. fram að ákvæði greinargerðar þingsályktunar Alþingis í ýmsum málaflokkum væru þess eðlis að ekki yrði hægt að ljúka ferlinu nema fallið yrði frá þeim. Sérstaklega varðaði þetta ákvæði í ályktun Alþingis um sjávarútvegsmál. Þar væri um svo stórt atriði að ræða að ekki gæti orðið framhald - og líklega yrði ekki skilað rýniskýrslu, fyrr en Ísland gerði sér grein fyrir þeim grundvallarákvæðum ESB sem Ísland þyrfti að hlíta sem aðildarríki, sérstaklega varðandi sjávarútveg. Enda hefur rýniskýrsla um sjávarútvegskaflann ekki skilað sér ennþá.

Allir hljóta að sjá að aðlögunarferillinn hefur verið strand frá þessum tíma. Til að losa ferlið verður að falla frá fyrirvörum Alþingis.

Væri það afstaða núverandi ríkisstjórnarmeirihluta að halda áfram aðlögunarferlinu er ferlið jafn fast og áður. Því fyrst þurfum við að ákveða á Alþingi að falla frá fyrirvörum okkar sem settir voru við afgreiðslu Alþingis um sjávarútveg, landbúnað og fleira. Hvar ætlar núverandi utanríkisráðherra og ríkisstjórn að fá umboð til þess?

Núverandi stjórnarandstaða er greinilega fallin frá fyrirvörum sínum með framlagningu á þingsályktunartillögu sinni um þjóðaratkvæði um framhald viðræðna? Verður ekki þjóðin að vita hvaða samningsumboð hún ætlar að veita, ef hún á að kjósa um framhald viðræðna?

Münchau segir evruna skapa kerfisbundið ójafnvægi á evrusvæðinu

Wolfgang Münchau, kunnur pistlahöfundur, sem skrifar m.a. í breska blaðið Financial Times, segir að ákveðið grundvallarójafnvægi innan evrusvæðisins sé í raun alvarlegra en sá vandi sem helst er rætt um í dag og tengist Grikklandi. Misvægið í verði, tekjum, viðskiptum og skuldum sé það vandamál sem brýnast sé að takast á við eigi að vera hægt að leysa þann vanda sem tengist evrunni.

Morgunblaðið endurbirti í gær grein sem Wolfgang Münchau ritaði í Financial Times nýverið. Þar segir meðal annars:

Það má lýsa þessu ójafnvægi á marga vegu. Einfaldast er að skoða hillumerkingarnar í þýskum og suður-evrópskum stórmörkuðum og sjá að evran hefur gjörólíkan kaupmátt á hvorum stað fyrir sig. Þetta er ólíkt verðmun milli Wichita og New York, til dæmis. Á evrusvæðinu er ástandið á hinn veginn. Verðin eru lægri í norðrinu, þar sem launin eru hærri, en í suðrinu þar sem launin eru lægri.

Hér er eitthvað í ólagi. Ein af tæknilegu leiðinum til að mæla ójafnvægi innan evrópusambandsins er að skoða viðskiptajöfnuðinn. Á síðasta ári var Þýskaland með afgang sem nam 7,5% af þjóðarframleiðslu. Grikkland er með viðskiptahalla þrátt fyrir einhverja harkalegustu efnahagsaðlögun seinni tíma.

Aðrir mælikvarðar segja svipaða sögu. Einn af þeim er erlend staða þjóðarbúsins (e. international investment position), munurinn á milli þess hvað land á erlendis, og hvað restin af heiminum á innan þessa sama lands. Eða tökum launakostnað á einingu (e. unit labour costs), eða ójafnvægið í greiðslukerfinu innan evrusvæðisins, kallað Target 2 í almennu tali. Þær segja allar sömu söguna. Evrusvæðið er allt úr lagi gengið.

 

Og ennfremur: 

Það kemur upp ójafnvægi í öllum hagkerfum. Það er í sjálfu sér ekkert að því að það gerist, svo lengi sem ójafnvægið hverfur á endanum.

En það virðast engin merki um að það muni leysast mjúklega úr ójafnvæginu innan evrusvæðisins. Þetta er vandamálið sem hið að mestu leyti íhaldssama hagstjórnarvald evrópusambandsins hefur misskilið frekar en nokkuð annað. Það hélt að evrusvæðið myndi af sjálfsdáðum ná jafnvægi og þannig komast upp úr kreppunni.

Þjáningin eykst í Evrópu - fjórðungur býr við fátæktarmörk

Fjórði hver íbúi í ríkjum Evrópusambandsins býr við fátæktarmörk samkvæmt nýrri skýrslu kaþólsku hjálparsamtakanna Caritas. Í skýrslunni er slegið föstu að efnahagsaðgerðir Evrópusambandsins á undanförnum árum hafi aukið á misvægið í flestum löndum og aukið fátækt á meðan hinir betur stæðu hafi orðið ríkari.

 

Skýrslan tekur einkum til Írlands, Ítalíu, Portúgals, Spánar, Kýpur, Grikklands og Rúmeníu. Hún byggir einnig á annarri skýrslu sem kom út fyrir áramót en þar kom fram að um 122 milljónir manna í Evrópu lifa undir eða við fátæktarmörk sem eru t.d. á Ítalíu sem svarar 135 þúsund krónum fyrir tveggja manna fjölskyldu. Í áðurnefndum sjö löndum er ástandið einna verst. Í þessum löndum eru þeir flestir sem hafa engar fastar tekjur eða geta ekki framfleytt sér á þeim sem þeir hafa. 

Fyrir tíu árum voru þrír af hverjum fjórum sem sóttu um framfærsluaðstoð úr hópi innflytjenda. Nú er helmingur af þeim sem þurfa á aðstoð að halda úr hópi þeirra sem fæddir eru og uppaldir í viðkomandi landi, segir Ferruccio Ferranti sem er tengiliður Ítalíu í skýrslu Caritas. 

Ástandið er þó mismunandi í þessum löndum. Í Rúmeníu eiga um 40% íbúanna á hættu að lenda í fátækt þrátt fyrir að atvinnuleysið sé þar minna en víða annars staðar. Launin eru einfaldlega svo lítil að það er vart hægt að framfleyta sér á þeim. 

Aðaldsaðgerðir ESB hafa leitt til þess að velferðarþjónusta hefur víða verið dregin saman og hætt hefur verið að bjóða máltíðir í skólum en það kemur verst niður á þeim sem minnst eiga.

Í Grikklandi fá langtímaatvinnulausir enga opinbera sjúkraþjónustu en verða í staðinn að reiða sig á hjálparsamtök. Á Ítalíu eru 2,4 milljónir ungs fólks á aldrinum 15-29 ára sem hvorki eru í skóla né í vinnu. 

Þetta unga fólk hefur ekkert fyrir stafni og er að missa trúna á samfélagið. Mikil hætta er á að þetta unga fólk styðji öfgaflokka til hægri eða vinstri, segja skýrsluhöfundar.

Ástandið í Evrópu hefur leitt til þess að þar sem kaþólska kirkjan er sterk hafa hjálparsamtök hennar hjálpað æ fleiri í neyð. Þannig hjálpuðu Caritas-samtökin á Spáni 350 þúsund manns með mat og húsaskjól árið 2008. Í dag þiggja 1,2 milljónir manna aðstoð Caritas á Spáni aðstoð af þessu tagi. 

Evran er skammaryrði í Póllandi

Pólverjar eru ekki hrifnir af evrunni. Hún er það óvinsæl að frambjóðendur í forsetakosningum sem fram fara í Póllandi 10. maí næstkomandi nota evruna til að berja hverjir á öðrum.

Þrátt fyrir að Pólverjar séu skuldbundnir til að taka evruna upp samkvæmt samningum við ESB hafa allt að 75% Pólverja verið andvígir því enda er það talið hafa komið í veg fyrir að Pólland lenti í efnahagskreppu líkt og mörg ríki ESB að þeir voru með sinn eigin gjaldmiðil, slótí.

 

Þeim fjölgar sem vilja draga umsóknina að ESB til baka

Þeim fjölgar samkvæmt könnun Gallup sem vilja draga umsókn um aðild að ESB til baka. Nú eru það 39% en voru fyrir tveimur mánuðum 35,7%. Á sama tíma fækkar þeim sem eru andvígir afturköllun umsóknar úr 53% í 51%. Þessi þróun er mjög athyglisverð í ljósi þess gegndarlausa áróðurs sem átt hefur sér stað frá Evrópustofu og nokkrum samtökum á vinnumarkaði. 

Það er greinilegt að röksemdsafærsla Heimssýnar og annarra sem hafa bent á að áframhaldandi viðræður merkja áframhaldandi hraða aðlögun að ESB er að slá í gegn. Á hinn bóginn virðist málflutningur aðildarsinna ekki vera að slá í gegn.

Jafnframt verður umboðsleysi forystu ASÍ og fleiri samtaka í ESB-málunum æ ljósara. Þar eru það örfáir forystumenn, einkum úr Samfylkingunni, sem sífellt tala fyrir ESB-aðild og það án þess að almennir félagsmenn hafi verið spurðir álits.

Könnun: Af hverju gleyma Sf, Bf og Vg fyrirvörunum?

Ein af stóru spurningunum þessa dagana er af hverju Samfylkingin, Björt framtíð og Vinstri græn virðast allt í einu hafa gleymt þeim fyrirvörum sem Alþingi setti sumarið 2009 varðandi umsókn um inngöngu í ESB. Sem kunnugt er var umsóknin skilyrt með vísan í þá meginhagsmuni Íslendinga sem meirihluti utanríkisnefndar setti fram í tengslum við umsóknina. Umsóknin strandaði síðan á skilyrðinu um sjávarútveg. 

Hvers vegna gleyma stjórnmálaforingjarnir þessum fyrirvörum í tillögu þeirra til þingsályktunar um þjóðaratkvæðagreiðslu um framhald viðræðna sem þeir hafa lagt til að Alþingi samþykki? Hægt er að taka þátt í könnun um það hér til vinstri.

Gleymdi Samfylkingin þessu eins og hún gleymdi að ræða um samningsmarkmiðin í framhaldi af allsherjarkosningu meðal félagsmanna árið 2003 um ESB-málin, vildi Guðmundur Steingrímsson ekki hafa þetta með af því að hann vill bara fyrir alla muni draga Ísland inn í ESB eða vildi Katrín Jakobsdóttir ekki hafa þetta með af því að það myndi torvelda för þessarar ályktunar?

Takið þátt í þessari laufléttu skoðanakönnun!

Pakkar ESB eru blekking, segir Ólafur Dýrmundsson

Hinn landskunni landbúnaðar- og búfjárræktarráðunautur, Ólafur R. Dýrmundsson, segir í nýlegu viðtali við Bændablaðið að sérsniðnir pakkar ESB í landbúnaðarmálum hafi reynst blekking, ESB vilji ekki taka tillit til séraðstæðna á Íslandi nema í fáein ár, ESB ýti undir verksmiðjubúskap með tilheyrandi aukinni notkun á alls kyns lyfjum og að með aðild að ESB yrði fæðuöryggi á Íslandi stefnt í voða. Vítin séu til að varast og nefnir Ólafur þar m.a. ástandið í landbúnaði Finna.

Viðtalið við Ólaf er aðgengilegt hér - auk þess sem því hefur verið hlaðið niður hér fyrir neðan til einföldunar fyrir þá sem vilja lesa það í heild sinni - enda er það mjög greinargott og efnismikið.

 

„Sérsniðinn pakki Evrópusambandsins var ekkert annað en blekking“

Hörður Kristjánsson

Dr. Ólaf R. Dýrmundsson lét af störfum sínum sem ráðunautur Bændasamtaka Íslands um nýliðin áramót, eftir 42 ára starf í þágu íslenskra bænda. Í viðtali við hann í Tímariti Bændablaðsins sem kom út í byrjun mars, var stiklað á stóru í starfsferli hans, en þar voru samt ýmis mál sem ekki var pláss til að gera þar skil. Eitt þeirra varðaði umsókn Íslands að Evrópusambandinu.

„Mér hefur aldrei leiðst í vinnunni, alltaf haft næg verkefni og hlakkað til að fara til vinnu á hverjum degi,“ sagði Ólafur í viðtalinu, en ljóst er að samskiptin við ESB voru honum samt ekki auðveld.

Þáttaskil við umsóknina að Evrópusambandinu

„Það urðu töluverð þáttaskil árið 2009 þegar sótt var um aðild að Evrópusambandinu. Þá var ég einn þeirra sem fór inn í nefndir og viðræðuhópa og fenginn til að rýna ákveðnar reglugerðir fyrir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið samhliða mínum störfum hjá Bændasamtökunum. Ég var í samningahóp um Evrópska efnahagssvæðið og hef tekið virkan þátt í umfjöllun um Evrópureglugerðir ásamt Ernu Bjarnadóttur og fleirum. Það snerist ekki bara um lífrænan búskap, heldur ýmislegt annað er varðar landbúnað. Þessu starfi lauk í raun á síðastliðnu ári, en meðan það gekk yfir fór í það mikill tími hjá mér við fundarstörf og fylgdu því nokkur ferðalög til útlanda. Þetta var vissulega lærdómsríkur kafli.“

Sérsniðni pakkinn er blekking

− Eftir alla þessa vinnu, hvernig metur þú stöðuna, er eftirsóknarvert fyrir íslenskan landbúnað að Ísland gangi í ESB?

„Í dag er afstaða mín til Evrópusambandsins sú að það er margt jákvætt sem þar er gert. Því miður, allavega hvað varðar landbúnað og jafnvel fleiri greinar, þá er staðan þannig að við getum ekki sætt okkur við það kerfi sem þar er búið að byggja upp. Vandinn er sá, að þeir eru ekki að taka tillit til sérstakra aðstæðna. Ég hef kynnst þessu mjög rækilega varðandi lífræna geirann. Þar er ég búinn að vera, ásamt fleirum, að reyna á annan áratug, í umboði Bændasamtakanna og fleiri, að reyna að fá undanþágur varðandi nokkur atriði sem þó ættu ekki að vera erfið. Við höfum ekki verið að biðja um undanþágu til að nota tilbúinn áburð í stað lífræns, sem sagt ekki grundvallaratriði. Þetta varðar rými í gripahúsum og hefur snúist um að tekið verði tillit til þess að búfé okkar er smærra en í flestum nálægum löndum. Einnig að tekið verði tillit til þess að við erum ekki með mikla kornrækt og erum m.a. þess vegna að nota grindargólf í fjárhúsum og jafnvel í fjósum í stað þess að nota hálm, sem undirlag.

Nokkur fleiri atriði höfum við verið að vinna með, en ég verð að segja alveg eins og er að úr því ekki er hægt að ná neinum tilslökunum í svo veigalitlum atriðum, þá get ég ekki með nokkru móti séð hvernig menn ætla að fá einhver sérkjör í heilum atvinnugreinum. Það er alveg tómt mál að tala um að ESB bjóði okkur upp á eitthvað sérstakt. Þess vegna tek ég undir það sem fólk segir í dag að allt þetta tal á liðnum árum um að Evrópusambandið komi með einhvern sérsniðinn pakka fyrir okkur var ekkert annað en blekking.“

Ekkert svigrúm fyrir breytileika

„Ég hef kynnt mér landbúnað í mörgum Evrópulöndum, bæði almennan og lífrænan, og skrifað töluvert um þau mál. Staðreyndin er sú að ESB er með kerfi sem miðast við að allir feti í sömu sporin og í takt. Það er því lítið sem ekkert svigrúm til breytileika. Ef það er eitthvert svigrúm, þá er það aðeins í formi undanþága til fáeinna ára.

Finnland er gott dæmi um þetta því að landbúnaður þar í landi er að fara mjög illa og Evrópukerfið er ekki að reynast þeim vel. Finnar eru í miklum vanda og þótt menn hafi verið að vísa til undanþága sem Finnar fengu sem rök fyrir því að við gengjum í ESB, þá erum við ekki einu sinni sambærileg við Finna. Við erum í raun eina svæðið í heiminum sem er með mikla landbúnaðarframleiðslu svo norðarlega. Það er ekkert annað þjóðríki með jafn hlutfallslega mikla landbúnaðarframleiðslu svo norðarlega á hnettinum. Það finnst hvergi annars staðar neitt sambærilegt. Það er staðreynd sem við höfum kynnt fyrir fulltrúum Evrópusambandsins sem hingað hafa komið, án þess að það hafi skilað árangri.

Við erum með tiltölulega mikla heimaframleiðslu sem skiptir miklu máli fyrir fæðuöryggið í landinu og þar erum við með algjöra sérstöðu þjóða á þessari breiddargráðu. Svo erum við líka með algjöra sérstöðu hvað varðar fáa sjúkdóma í búfé. Sú staða gerir okkar búfé mjög viðkvæmt fyrir aðfluttum sjúkdómum eins og dæmin sanna.

Einnig erum við með sérstöðu um nýtingu gamalla búfjárkynja sem við nýtum okkur til gagns en höfum ekki einungis til sýnis í dýragörðum. Flestar þjóðir eru búnar að eyðileggja sambærileg kyn í sínum heimalöndum. Þetta eru gömul kyn með mikla erfðafjölbreytni og afar verðmæt. Þá höfum við náð mjög góðum árangri í að kynbæta gömul kyn. Þar eru nautgripirnir, hrossin og sauðféð góð dæmi. Þar er árangurinn glæsilegur. Það er erfiðara með geitastofninn sem er mjög lítill og sömuleiðis landnámshænsnastofninn.“

Útlendingar átta sig á kostum okkar

„Vorið 2009 var haldinn hér fundur innan ERFP Evrópusamstarfs sem ég hef tekið þátt í frá upphafi, um 20 ára skeið. Það vakti athygli og aðdáun ráðstefnugesta hvað við erum að gera góða hluti hér, svo sem við verndun og ræktun gamalla búfjárkynja. Eins hvernig við framleiðum hér hollar og góðar afurðir með tiltölulega sjálfbærum hætti. Ég hef verið að hitta þetta sama fólk á fundum og ráðstefnum síðan og alltaf minnist það með aðdáun heimsóknar sinnar til Íslands vorið 2009. Það er eins og útlendingarnir átti sig betur á því en við hvað við erum með marga góða kosti í höndunum.“

Óheftur innflutningur gerir út af við okkar landbúnað

„Það er útilokað að við getum haldið þessari stöðu ef hér ætti að vera frjáls innflutningur á hráu kjöti og búfé. Þá væri íslenskur landbúnaður búinn að vera. Sumir virðast ekki átta sig á þessu og að þetta snertir líka fæðuöryggi þjóðarinnar. Fyrir svo utan það að landbúnaðurinn skapar mikla atvinnu í landinu og nýtir ýmis landsgæði svo sem úthagabeit. Það er mjög bagalegt að það skuli ekki vera vitrænni umræða hér á landi um sjálfbæra þróun og hvernig íslenskur landbúnaður kemur þar við sögu.“

Varnaðarorð frá prófessor Dennis L. Meadows

„Hingað kom síðla árs 2013 prófessor Dennis L. Meadows frá Bandaríkjunum og hélt fyrirlestur í hátíðasal Háskóla Íslands fyrir troðfullu húsi. Hann er einn af þeim sem sömdu skýrsluna frægu sem Rómarklúbburinn gaf frá sér snemma á áttunda áratugnum þar sem voru spár um breytingar sem yrðu vegna orkunotkunar, mengunar og fleira. Þá var lítið farið að tala um gróðurhúsaáhrif. Þessi maður lítur á umhverfismálin í víðu samhengi og alls ekki út frá þröngu sjónarhorni landbúnaðar.“

Gætið að fæðuörygginu

„Meadows var spurður að því við lok erindis síns hvað hann vildi segja um Ísland. Hann var heiðarlegur og sagðist ekki hafa ferðast mikið um Ísland og þekkti því ekki vel til en sagði þó:
„Gætið þess að eyðileggja ekki fæðuöryggið.“ Sagði hann að það sem hver þjóð þyrfti að gera væri að tryggja framleiðslu á matvöru, það væri aðalmálið fyrir afkomu þjóðar. Þjóðir yrðu að nýta þá möguleika sem þær hafa til að framleiða eigin matvæli og sem næst markaðnum. Benti hann á að miklir flutningar um langa vegu eru gríðarleg uppspretta gróðurhúsalofttegunda.

Aðspurður um hvað hann gerði þegar hann væri að ljúka starfsferli sínum sagðist hann vera að leiðbeina fólki í heimabæ sínum hvernig það gæti ræktað grænmeti í görðunum heima.“

Neyðarfundur haustið 2008

Ólafur segir ljóst að það friðsamlega ástand sem ríkt hefur í okkar heimshluta um skeið væri fallvalt. Ekki þyrfti einu sinni stríð eða náttúruhamfarir til að fæðuöryggið yrði aðalmálið. Efnahagsleg áföll geti hæglega valdið okkur vandræðum.

„Þetta gerðist hér haustið 2008, þegar lokaðist fyrir gjaldeyrisviðskipti. Þá stefndi hér í kornskort. Það voru ekki til birgðir í landinu nema í mesta lagi til eins mánaðar. Þar með var allur svína- og alifuglastofninn í hættu auk þess sem stefndi í skort á matvælum almennt fyrir íbúa landsins. Þetta gerðist eingöngu vegna þess að það var lokað fyrir bankastarfsemi.

Hér var haldinn neyðarfundur í Bændahöllinni sem ég stýrði fyrir hönd Bændasamtakanna. Þar kölluðum við saman fulltrúa frá ráðuneytunum, Almannavörnum, fóðurvörufyrirtækjunum og bændum þar sem rætt var hvað þyrfti að gera. Þá fór fjármálaráðherra í það að finna sérstaka undanþáguleið til að tryggja gjaldeyri fyrir einum skipsfarmi af korni. Það tók nærri viku að finna út leið en á meðan höfðu menn miklar áhyggjur.

Þótt við séum háð innflutningi ýmissa aðfanga svo sem korns, áburðar og olíu skiptir samt innlend matvælaframleiðsla mjög miklu máli og stuðlar vissulega að auknu fæðuöryggi. 

Staða neytenda yrði allt önnur og ótryggari ef nær öll matvæli væru háð innflutningi.  Þetta er í raun þjóðaröryggismál,mjög vanmetið því miður.“

Getum auðveldlega glatað sjálfsbjargarmöguleikum okkar

„Það þarf því ekki náttúruhamfarir, hryðjuverk eða stríð til að við getum lent í miklum vandræðum á stuttum tíma. Því þarf að ræða fæðuöryggismálin af miklu meiri alvöru en nú er gert. Það er líf heillar þjóðar í húfi. Þetta snertir Evrópusambandið og mögulega aðild okkar að því. Með frjálsu vöruflæði milli landa stenst íslenskur landbúnaður ekki samkeppni við niðurgreidda stórframleiðslu annarra landa. Því myndi íslenskur landbúnaður leggjast af að mestu og Íslendingar hefðu þá litla möguleika á að bjarga sér sjálfir með landbúnaðarafurðir ef landið lokaðist fyrir innflutningi.

Um leið og við sköðuðum fæðuöryggið gerist annað varðandi innflutning. Um leið og innlend samkeppni er úr sögunni lendum við mjög fljótt í fákeppni á markaði. Reynslan sýnir að þá mun verð á innflutningi hækka. Þá verður vandinn sá að þegar búið er að leggja af einhverjar greinar í landbúnaði, þá endurreisa menn þær ekki svo auðveldlega. Landbúnaður er langtímaferli og mjög auðvelt að eyðileggja hann með innflutningi.

Ég hef séð sjálfur hvernig slíkt gerist, m.a. á Nýfundalandi, í Alaska og víðar. Öll slík jaðarsvæði eiga alltaf í vök að verjast, líkt og Ísland yrði sem jaðarríki í Evrópusambandinu. Innan núverandi stefnu Evrópusambandsins og þeirra samninga sem þeir miða við í landbúnaðarmálum, þá eru engar líkur á að við nytum þar einhverra sérkjara. Við yrðum því jaðarsvæði og háð öðrum að mestu leyti um innflutning á landbúnaðarvörum. Þótt talað sé um að hægt sé að lækka verð á landbúnaðarvörum með óheftum innflutningi, þá áttar fólk sig ekki á að svokölluð frjáls samkeppni hefur aldrei virkað vel á Íslandi. Það getur þó verið að verðið lækki tímabundið meðan innflutningsaðilar eru að ná tökum á markaðinum. Það gerðist t.d. í Finnlandi, en þegar búið er að drepa samkeppnina frá innlendu framleiðslunni með tilheyrandi fækkun starfa, þá hækkar vöruverðið. Við yrðum því verr stödd innan fimm til tíu ára hvað verðlag á landbúnaðarvörum varðar.“

Skammtímahugsunarháttur varðandi lífrænan búskap

„Þarna er á ferðinni allt of mikill skammtímahugsunarháttur. Það sama á við í umhverfismálum og í lífrænum landbúnaði. Það er neytendadrifinn og vaxandi markaður fyrir lífrænar landbúnaðarvörur. Þar gætir aftur á móti mjög mikillar tregðu hjá stjórnvöldum, samtökum bænda og Landbúnaðarháskóla Íslands að átta sig á þeirri þróun. Þótt markaðurinn sé mjög góður þá er verið að gera mun minna hér á landi til að efla þróun á lífrænum landbúnaði en gerist hér í nágrannalöndunum. Þarna ber allt að sama brunni, vandinn er vegna þess að menn eru hér að horfa á skammtímasjónarmið og líta ekki til lengri tíma. Þetta er okkar stóra vandamál við lífrænan landbúnað í dag og ég held að það eigi við fleiri greinar.
Það sem er enn verra er að það er engin stefna í þessum málum. Síðasta ríkisstjórn var þó með drög að stefnu sem birtist í skýrslu sem hét Græna hagkerfið, en nú hefur það verið tekið úr sambandi og fjárveitingarnar notaðar í annað. Þau stefnumið sem voru í Græna hagkerfinu varðandi lífrænan landbúnað eru ekki í gildi lengur. Þetta sýnir að menn eru ekki tilbúnir að fara út í langtímastefnumörkun þótt það sé jákvætt fyrir markaðinn, neytendur og sé atvinnuskapandi. Okkur bráðvantar lífrænt vottað grænmeti og mjólk og nú er talað um að flytja hana inn frá Danmörku sem mér finnst fráleitt. Svo er hér markaður fyrir lífrænt vottaðar kjúklinga- og svínaafurðir. Þarna er vettvangur fyrir nýsköpun sem þarf að sinna.

Lífrænn landbúnaður er jákvæður að öllu leyti hvað varðar umhverfisvernd og mengunarmál og vinnur gegn útblæstri gróðurhúsalofttegunda. Það er því allt jákvætt við að byggja upp þá grein.

Lífrænn landbúnaður mun fyrst og fremst sinna nærumhverfinu og verður seint stórframleiðsla og til útflutnings nema hugsanlega í einstökum greinum. Við erum þó með dæmi um slíkt en það eru þörungaafurðir, sem eru vottaðar lífrænar afurðir til útflutnings.“

Verksmiðjubúskapur sækir á í Evrópu

Ólafur segir að ef litið sé til baka þá séu viðhorf bænda til umhverfismála mun jákvæðari í dag en þau voru áður. Margir bændur hafi verið að sinna þeim málum mjög vel. Þá séu flestir bændur sammála um að þeir vilji ekki verksmiðjubúskap, enda verði slíkur búskapur sjaldnast flokkaður undir að vera fjölskyldubúskapur. Í Evrópu sé hins vegar mikil þróun í átt til verksmiðjubúskapar enda fari stór hluti styrkja ESB til landbúnaðar til fyrirtækja í stórræktun og verksmiðjubúskap. Þar sé aðal uppgangurinn í dag, en um leið sé verið að spilla landi með ofnýtingu og eiturefnanotkun.

„Það er gríðarlega mikil jarðvegseyðing í gangi og eiturefnamengun auk þess sem líftæknifyrirtæki sækja mjög á að dreifa einkaleyfisvörðum, erfðabreyttum lífverum, einkum fræi. Það hefur sýnt sig að vera stórhættulegt mál þar sem fyrirtæki með einkaleyfi á ákveðnum tegundum geta fljótt náð einokunarstöðu. Sem betur fer er mjög mikil andstaða í Evrópu við slíkt, en stóru fyrirtækin sækja þar mjög á. Mun meira frelsi ríkir í þeim málum í Bandaríkjunum og í Kanada. Þessi þróun heldur áfram þar sem kapítalisminn er mjög sterkur og það er alveg ljóst að Evrópusambandið er útvörður kapítalismans í Evrópu.“

Stórfyrirtækin sölsa undir sig landbúnaðinn

„Þróunin hefur víða verið sú að stórfyrirtækin eru að sölsa undir sig mikið land og byggja stórbú sem ætlað er að skila hagnaði á skömmum tíma. Það er vísir að þessu hér á landi í alifuglarækt og svínarækt og nautgriparæktin gæti orðið næsta búgrein sem fjárfestar herja á. Ef þetta verður ofan á þá mun bæði landbúnaður og byggðamynstur hér á landi breytast mjög mikið þar sem stórbúin verða fremur staðsett nær þéttbýlinu og helstu mörkuðunum. Um leið minnka möguleikarnir á að nýta graslendið víða um land og halda í hinar dreifðu byggðir.“
Ólafur bendir á þróunina í Bretlandi sem dæmi.

„Mikil fjölgun stórbúa mun að mínu mati hafa neikvæð áhrif og ég tel að Bændasamtökin
þurfi að hugleiða þessi mál miklu betur. Við höfum góðar upplýsingar um neikvæða þróun til dæmis í Bretlandi þar sem ég stundaði háskólanám mitt í búvísindum og þekki vel til. Þar hefur kúabúskapur verið að færast yfir til fjárfesta í stórar einingar. Mjólkurverðið hefur verið keyrt niður þannig að framleiðsla bænda í fjölskyldubúunum ber sig ekki lengur. Stórar verslanakeðjur og fjölþjóðafyrirtæki hafa verið að ná tökum á framleiðslunni sem er alls ekki lengur sjálfbær.“

Fjarri því að vera sjálfbær landbúnaður

„Þeir þjóðarleiðtogar sem tala um slíka þróun sem sjálfbæran landbúnað eru algerlega úti að aka. Menn eru þar fjarri raunveruleikanum, því að á næstu árum mun aukin krafa verða um umhverfisvernd og sjálfbæran landbúnað. Það verður einnig aukin krafa um gæði matvæla og heilnæmar landbúnaðarvörur. Neytendur vilja ekki hormóna- og lyfjamenguð matvæli sem eru fylgifiskar verksmiðjubúskapar. Þetta varðar lýðheilsu.

Ísland sem ferðamannaland hefur gríðarlega mikla hagsmuni af því að landbúnaður hér sé sjálfbær. Einnig að við höldum okkar dreifðu byggðum og fjölskyldubúum okkar af hóflegri stærð. Þá verða menn að hafa náttúruvernd í hávegum og að bændur taki þátt í þessu öllu. Enn betra væri ef fleiri færu í lífrænan búskap.“

Í viðtalinu í Tímariti Bænda­blaðsins sendi Ólafur ráðamönnum og þjóðinni allri ákveðin skilaboð á svipuðum nótum og bandaríski vísindamaðurinn Dennis L. Meadows.

Menn hugi að umhverfismálum og gæðum matvæla

„Mín skilaboð inn í framtíðina eru að menn hugi vel að umhverfismálunum og gæðum matvæla. Einnig að huga vel að því hvernig vörurnar eru framleiddar og þá er ekki víst að þegar til lengdar lætur sé alltaf best fyrir þjóðina að miða eingöngu við að vörurnar kosti sem minnst. Slíkt gæti orðið dýrkeypt í framtíðinni. Þeir sem eru í dag að prísa stóru búin og fjárhagslegu hagkvæmnina í slíkum rekstri eru ekki að skoða skuggahliðarnar í þeirri framleiðslu, þær eru gríðarlegar. Það lýtur ekki bara að mengun og röskun byggða, því að verksmiðjubúskaparvæðingin er mjög fjandsamleg velferð dýra. Velferð dýra er orðið stórmál í dag og miklu meira en áður var. Það er alveg klárt að ef byggðirnar út um land og sveitirnar fá ekki að blómstra þá dalar landbúnaðurinn og því þarf að fara að hugsa þessi mál alveg upp á nýtt út frá sjálfbærri þróun, náttúru- og umhverfisvernd. Þá komumst við ekki hjá því að skoða búskaparhættina sem mér finnst ekki vera gert nógu vel í dag.“

Megum ekki kasta frá okkur gulleggjunum

„Við eigum fullt af fólki sem hefur burði til að takast á við þetta. Ef við höldum rétt á málum, þá eigum við hér mjög bjarta framtíð. Pössum upp á fæðuöryggið og matvælaöryggið líka, en það lýtur meira að gæðum afurðanna. Ef við gætum okkar getum við gert þetta mjög vel, en ef við förum yfir í það sem ég vil kalla verksmiðjubúskap, þá töpum við öllum þessum kostum. Þá erum við farin að kasta frá okkur gulleggjunum,“ sagði Ólafur.

Samfylkingin í skilyrðlausri uppgjöf gagnvart ESB

Samfylkingin, Björt framtíð og Vinstri græn hafa sett fram stefnu um skilyrðislausa uppgjöf gagnvart ESB í meginhagsmunamálum þjóðarinnar. Tillaga þeirra til þingsályktunar, sem þessir flokkar hafa fengið Pírata til að skrifa upp á, um framhald viðræðna um inngöngu í ESB ber það með sér. Það er ekki hægt annað en að líta á tillöguna sem vilja um að setja fyrirvara Alþingis um meginhagsmunamál þjóðarinnar algjörlega til hliðar.

Halldór Blöndal, fyrrverandi ráðherra og forseti Alþingis, kemur inn á þetta í grein sem birt er í Morgunblaðinu í dag. Þar bendir hann á að í tillögu stjórnarandstöðunnar um framhald viðræðna ríki grafarþögn um þau skilyrði sem Alþingi setti sumarið 2009 fyrir viðræðum við ESB sem voru að tryggja m.a. forræði þjóðarinnar yfir vatns- og orkuauðlindum, fiskveiðiauðlindinni og hlutdeild í deilistofnum. 

Þá bendir Halldór á að það var ESB sjálft sem stöðvaði viðræðurnar um inngöngu Íslands þegar í mars 2011 með því að neita að leggja fram svokallaða rýniskýrslu um sjávarútvegsmál.

Grein Halldórs ber heitið Evrópusambandið stöðvaði aðildarumræðurnar og er hún birt hér í heild sinni:

 

Evrópusambandið stöðvaði aðildarumræðurnar

Kunningi hringdi og sagði að ég væri áhrifamaður í Sjálfstæðisflokknum. Það þótti mér vænt um að heyra, skjallið er alltaf gott. Síðan spurði hann, hvort ég teldi að Bjarni Benediktsson hefði staðið við það, sem hann sagði fyrir kosningar um þjóðaratkvæðagreiðslu og Evrópusambandið og kvað ég svo vera. Þá greip hann fram í æ og aftur og á ég engan kost nema svara honum í Morgunblaðinu.

Við Þorsteinn Pálsson erum gamlir samherjar, nánir meira að segja. Ég tel mig vita, að hann sé sammála mér um það, að þjóðaratkvæðagreiðsla og þjóðaratkvæðagreiðsla sé ekki það sama. Ég tek dæmi. Þjóðaratkvæðagreiðslan um áhersluatriði í nýrri stjórnarskrá var langavitleysa, spurningar óljósar og villandi og mátti lesa út úr þeim hvaðeina eftir höfði þess sem talaði eins og sýnt var fram á í ráðstefnu í Háskólanum.

Ef hugur manna stendur til þess að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu um það, hvort teknar skuli upp aðildarviðræður við Evrópusambandið er óhjákvæmilegt að meta stöðuna eins hún var þegar þær rak í strand á árinu 2011.

Í Morgunblaðinu 20. mars átti Agnes Bragadóttir gott viðtal við Ágúst Þór Árnason, aðjunkt við lagadeild Háskólans á Akureyri, en hann hafði yfirumsjón með úttekt á aðildarferlinu í skýrslu Hagfræðistofnunar, sem kynnt var fyrir rösku ári. Þar kemur fram, að það hafi verið ESB sem stöðvaði viðræðurnar með því að skila ekki rýniskýrslu eftir seinni rýnifundinn um sjávarútvegskaflann, sem haldinn var í mars 2011: »Slík rýniskýrsla er nauðsynleg til þess að Ísland geti komið fram með sín samningsmarkmið. Ef við getum það ekki þá er málið stopp, eins og raunin hefur verið síðan í mars 2011.«

Í áliti meirihluta utanríkismálanefndar var tíundað hver voru þau skilyrði, sem Íslendingar settu fyrir aðild og þar skiptir mestu svo að vitnað sé orðrétt í álitið:

1. Að tryggja forræði þjóðarinnar yfir vatns- og orkuauðlindum.

2. Að tryggja forræði yfir fiskveiðiauðlindinni, sjálfbæra nýtingu auðlindarinnar og hlutdeild í deilistofnum og eins víðtækt forsvar í hagsmunagæslu í sjávarútvegi við gerð alþjóðasamninga og hægt er:

Undan þessum skilyrðum gat samninganefnd Íslands ekki vikist og á þessi skilyrði gat Evrópusambandið ekki fallist. Aðildarviðræðunum var því sjálfhætt og það var Evrópusambandinu til sóma að taka af skarið. Í nefndarálitinu frá 2009 er kveðið skýrt á um það, að utanríkisráðherra bæri að skýra Alþingi undanbragðalaust frá gangi aðildarviðræðnanna, - það gerði hann aldrei. Ferlið átti að vera »gagnsætt« eins og nú er í tísku að segja. Sérstaklega ef ekki stendur til að vera hreinskilinn.

Fulltrúar vinstri flokkanna (Birgitta Jónsdóttir sómir sér fullvel í þeim hópi) hafa nú lagt fram tillögu til þingsályktunar þar sem spurt er: »Vilt þú að Ísland taki upp þráðinn í viðræðum við Evrópusambandið með það að markmiði að gera aðildarsamning sem borinn yrði undir þjóðina til samþykktar eða synjunar?« Í tillögunni ríkir grafarþögn um þau skilyrði, sem áður er vikið að. Þó vita flutningsmennirnir fullvel, að Evrópusambandið er ekki til viðtals um sjávarútvegskaflann nema frá skilyrðunum verði fallið. Nærtækast er að skýra það svo, að það sé vilji flutningsmanna.

Ýmsir hafa gert því skóna, að kröfur okkar í sjávarútvegsmálum skipti ekki svo miklu. Talsmenn Viðreisnar hafa m.a. látið að því liggja. Þá er talað í hálfkveðnum vísum. Það gerðu Ameríkuagentar á sínum tíma og þeir sem blinduðust af roðanum í austri. Fyrirheitna landið finnst ekki nema í hillingum.

Í bók sinni Ár drekans verður Össuri Skarphéðinssyni tíðrætt um makrílinn og kennir honum um, hversu illa gangi aðildarviðræðurnar. Og það er von. Í makrílnum kristallast hversu mikils virði það er okkur Íslendingum að hafa fullt forræði yfir fiskveiðiauðlindinni. Það dæmi hefur verið tekið, að við Íslendingar ættum engar veiðiheimildir í makríl, ef Ísland hefði verið í Evrópusambandinu aldamótaárið 2000 og værum upp á náð Spánverja komnir! Það er vegna þess, að veiðireynsla okkar í makríl var engin.

Útflutningsverðmæti makríls voru röskir 20 milljarðar kr. í fyrra, næst á eftir þorski, og samkvæmt frumvarpi sjávarútvegsráðherra gæti veiðigjald af makríl orðið vel á þriðja milljarð kr. á næsta ári. Það munar um minna!

Ekkert vit er í þjóðaratkvæðagreiðslu um að taka upp aðildarviðræður við Evrópusambandið nema sérstaða Íslands og fyrirvarar liggi skýrt fyrir. Og ef við setjum fram sömu kröfur og áður bregst Evrópusambandið eins við og virðir okkur ekki svars.

Tómas Guðmundsson segir í einu kvæða sinna:

Bræður mínir, sagði ég,
bræður mínir og systur.
Allir þér,
sem eruð viðstaddir,
og einnig þér, sem ekki heyrið orð mín.
Gefið gaum að yðar pokum.
Sleppið ekki sjónum af yðar pokum.
Því sjá!
Dagur dómsins nálgast,
þegar Drottinn sjálfur snýr yður við,
og segir:
Hvað er í pokanum?

 

 

Árni Þór Sigurðsson vill vera utan ESB vegna hagstjórnar, sjávarútvegs, byggðamála og lýðræðis

Árni Þór Sigurðsson, fyrrverandi þingmaður VG og núverandi sendiherra, segir að mörg sömu rök gildi hér á landi og í Noregi fyrir því að rétt sé að halda sig fyrir utan ESB. Hann segir að rök er varða hagstjórn, gjaldmiðil og peningastefnu, rök um málefni sjávarútvegs, landbúnaðar- og byggðamál, og rök um lýðræði og sjálfstæði í alþjóðamálum séu öll á þann veg að rétt sé að halda sig utan ESB.

Um þetta má lesa í grein eftir Árna Þór í Morgunblaðinu, eigi alls fyrir löngu - sjá hér: Hvers vegna sögðu Norðmenn NEI? Þetta var í janúar 2009. Fáeinum vikum síðar samþykkti forysta VG að sækja um aðild að ESB.