Má grípa til aðgerða til verndar heilsu manna og dýra á grundvelli EES-samningsins?

Erna Bjarnadóttir, hagfræðingur og aðstoðarframkvæmdastjóri Bændasamtaka Íslands, skrifaði grein um meðfylgjandi efni sem birt var í Morgunblaðinu á Þorláksmessu. Greinin er endurbirt hér:

 

Haustið 2011 sendu Samtök verslunar og þjónustu Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) kvörtun vegna banns íslenskra stjórnvalda á innflutningi á hráu og ófrosnu kjöti. Töldu samtökin ekki liggja fyrir nægileg vísindaleg gögn eða viðeigandi áhættugreiningu og því hefðu stjórnvöld ekki uppfyllt skuldbindingar sínar gagnvart EES-samningnum. Málið var tekið til meðferðar hjá ESA, sem komst að þeirri niðurstöðu að núgildandi löggjöf á Íslandi um innflutning á fersku kjöti frá öðrum EES-ríkjum væri andstæð EES-samningnum.

 

Úrlausn fyrir dómstólum

Í framhaldinu, hinn 25. apríl 2014, höfðaði fyrirtækið Ferskar kjötvörur mál á hendur íslenska ríkinu þar sem farið var fram á að ríkið endurgreiddi kostnað við flutning á fersku nautakjöti til landsins. Synjað hafði verið um innflutningsleyfi fyrir kjötið á grundvelli þess skilyrðis að geyma þyrfti það við að minnsta kosti -18°C í einn mánuð fyrir tollafgreiðslu. Stefnandi mótmælti þessu skilyrði, án árangurs. Kjötinu var því fargað.

 

Í tengslum við þann málarekstur ákvað Héraðsdómur Reykjavíkur að beina nokkrum spurningum til EFTA-dómstólsins varðandi það hvort veiting innflutningsleyfa samkvæmt framangreindu fyrirkomulagi samrýmdist samningnum um Evrópska efnahagssvæðið (EES-samningnum). EFTA-dómstóllinn felldi úrskurð sinn 1. febrúar 2016 og var niðurstaða hans sú að einstök EES-ríki hefðu ekki frjálsar hendur um setningu reglna um innflutning hrárrar kjötvöru, né heldur gætu þau krafist þess að innflytjandi sækti um sérstakt leyfi fyrir innflutningnum þar sem áskilið væri að innflytjandi legði fram vottorð um að kjötvaran hefði verið geymd í frysti í tiltekinn tíma fyrir tollafgreiðslu. Í nóvember féll síðan dómur í málinu í héraðsdómi, stefnanda í hag.

Væntanlega verður þessu máli áfrýjað til Hæstaréttar, þó ekki sé nema af þeirri ástæðu einni að íslenska ríkið vilji fá úrskurð æðsta dómstigs landsins í svo veigamiklu máli sem kallar á lagabreytingar af hálfu Alþingis. Eftir svo umfangsmikinn málarekstur mætti ætla að öll kurl væru komin til grafar. Ítrekað hefur verið bent á að veigamikil rök liggi fyrir um hættuna á því að hættulegir sjúkdómar, sem ekki finnast hér á landi, geti borist hingað með hráu kjöti.

 

Eru enn óleyst álitaefni í málinu?

Í desemberhefti norska lögfræðitímaritsins Lov og Rett (2016) birtist grein eftir Stefán Má Stefánsson, prófessor emeritus, þar sem hann fjallar um dóm EFTA-dómstólsins frá 1. febrúar sl. Hann vekur þar athygli á að málsvörn íslenska ríkisins hafi byggst á því að í 18. gr. meginmáls EES-samnings sé vísað til 13. gr. og sagt að hún skuli gilda. Ákvæði 13. gr. hljóðar svo:

 

„Ákvæði 11. og 12. gr. koma ekki í veg fyrir að leggja megi á innflutning, útflutning eða umflutning vara bönn eða höft sem réttlætast af almennu siðferði, allsherjarreglu, almannaöryggi, vernd lífs og heilsu manna eða dýra eða gróðurvernd, vernd þjóðarverðmæta, er hafa listrænt, sögulegt eða fornfræðilegt gildi eða vernd eignarréttinda á sviði iðnaðar og viðskipta. Slík bönn eða höft mega þó ekki leiða til gerræðislegrar mismununar eða til þess að duldar hömlur séu lagðar á viðskipti milli samningsaðila.“

Í stuttu máli komst EFTA-dómstóllinn að þeirri niðurstöðu að ekki væri hægt að vísa til markmiðsins um vernd lífs og heilsu manna og dýra í viðskiptum innan EES, eins og það birtist í 13. gr. EES-samningsins, í tilvikum þar sem tilskipun 89/662/EBE – Samræming reglukerfis um dýraheilbrigðiseftirlit, kveður á um samræmingu nauðsynlegra aðgerða til að tryggja vernd og heilsu dýra og manna og um eftirlit með framkvæmd þess markmiðs.

Í grein sinni í Lov og Rett bendir Stefán Már á að þessi niðurstaða taki hins vegar ekki á kjarna málsins, þ.e. hvort tilvísunin í 18. gr. EES-samningsins til 13. gr. skuli alltaf gilda þegar fjallað er um viðskipti með landbúnaðarvörur sem falla undir 18. gr. „Væri það staðreynd myndi það þýða að nokkuð aðrar og eftir atvikum auknar heilbrigðiskröfur myndu eftir atvikum gilda á EES en innan ESB.“ Slík niðurstaða gæti verið eðlileg að mati greinarhöfundar, m.a. í ljósi þess að samningurinn tekur ekki til landbúnaðar nema að takmörkuðu leyti.“

Niðurstaða Stefáns í greininni er sú að dómstóll EFTA hafi ekki svarað meginálitaefni málsins með rökstuddum hætti, þ.e. hvers vegna 13. gr. gildi ekki þrátt fyrir að í 18. gr. sé sagt að hún skuli gilda. Spurningunni um hvað það er nánar tiltekið sem veldur því að ekki skuli beita 13. gr. þrátt fyrir fyrirmæli 18. gr. EES-samningsins þar um svarar dómstóllinn ekki með rökstuddum hætti. Í því efni nægi hvorki að vísa til efnis né tilgangs tilskipunarinnar eins og dómstóllinn gerir, því ákvæði hennar geta ekki breytt ákvæðum meginmáls EES- samningsins.

 

Hvað gerist næst?

Niðurstaða dómstóls EFTA í málinu fól í sér „ráðgefandi álit“ fyrir dómstóla hér á landi og var það því ekki bindandi um niðurstöðu þess fyrir íslenskum dómstólum. Stefán rekur í grein sinni að þetta ráðgefandi álit hafi verið afar veikt lögfræðilega og kemst að þeirri niðurstöðu að það sé álitaefni hvort dómstóllinn hafi haldið sig innan valdmarka sinna ef tekið er mið af þeim forsendum sem hann lagði til grundvallar ráðgefandi áliti sínu. Fari mál Ferskra kjötvara gegn íslenska ríkinu til Hæstaréttar, eins og öll efni standa til, virðist í hæsta máta eðlilegt að Hæstiréttur taki þessi sjónarmið til skoðunar. ESA hefur nú ákveðið að höfða mál á hendur íslenska ríkinu til að knýja fram breytingar á íslenskri löggjöf til samræmis við fyrri niðurstöðu sína og ráðgefandi álit EFTA-dómstólsins. Enn munu því vonandi gefast tækifæri til að knýja fram afstöðu til þeirra álitaefna sem reifuð eru hér að ofan.

 

www.eftacourt.int

www.domstolar.is

Lov og Rett nr. 10 2016, Universitetsforlaget Oslo, bls. 640 og áfram.

Höfundur er hagfræðingur og aðstoðarframkvæmdastjóri Bændasamtaka Íslands.

Síðasti séns áður en ESB bannar

Nú er síðasti séns fyrir áramóta- og skotglaða Íslendinga að skjóta upp almennilegum flugeldum og skotkökum áður en nýjar Evrópureglur taka gildi. Fulltrúi björgunarsveitanna segir að þriðjungur tekna þeirra komi frá þessum flugeldum. Ýmsir eru argir - en samt ætla allir að hafa það ánægjulegt og skemmta sér í kvöld. 

TAKK FYRIR ÁRIÐ - OG GLEÐILEGT NÝTT ÁR.

Ofveiði í ESB til ársins 2034 með sama áframhaldi

Umhverfishópurinn Oceana, sem beitir sér gagnvart framkvæmdastjórninni í Brussel, hefur reiknað út fyrir EUobserver að með sama áframhaldi verði það ekki fyrr en árið 2034 sem fiskistofnar í landheldi ESB verða sjálfbærir. Það er 14 árum seinna en lagaleg krafa er um slíkt í ESB löndunum.

Heimssýnarvefurinn fjallaði nýlega um þessi efni. 

Sjá einnig stuttan pistil hér um fiskveiðistefnu ESB. 

 

Ísland stöðvar arðrán ESB í Vestur-Sahara

ESB gerði á sínum tíma samning við Marokkó um fiskveiði á svæði sem tilheyrir Vestur-Sahara, en Marokkó hernam Vestur-Sahara fyrir um 40 árum. Þar með studdi ESB yfirgang Marokko gegn þjóð Vestur-Sahara. Í fréttum er nú greint frá því að framlag Íslands hafi skipt sköpum í dómi Evrópudómstólsins sem varðar varning sem framleiddur er á hinu hernumda svæði.

Af Evrópusambandslöndum hafa það einkum verið Frakkar sem hafa stutt yfirgang og arðrán Marokkó í Vestur-Sahara. Ekki er alveg ljóst á fréttum hvort dómurinn nái til fiskveiðiafurða sem eiga rætur að rekja til fiskistofna við Vestur-Sahara. 

Það er hins vegar fagnaðarefni að verið sé að stíga einhver skref til að draga úr þeim yfirgangi og því arðráni sem ESB hefur stuðlað að í Vestur-Sahara og við vesturströnd Afríku. Það er jafnframt ánægjulegt að framlag utanríkisráðherra og ríkisstjórnar Íslands skuli hafa haft þar nokkur áhrif eins og fram kemur í grein Stefáns Pálssonar sagnfræðings í grein hans sem Fréttablaðið birtir ídag - en Bylgjan fjallaði einnig um málið í hádegisfréttum.

Heimssýnarvefurinn hefur áður fjallað um þetta efni. Sjá hér og hér. Sjá einnig Nei við ESB. Sjá ennfremur pistil á Fullveldisvaktinni hér.

Í hádegisfréttunum minnti Stefán Pálsson á að ESB hefði lagt áherslu á að hernumdu svæðin í Vestur-Sahara væri hluti af Marokkó. Þessu væru aldeilis ekki allir sammála og að afstaða Íslands og áhrif þess sýndi að Íslandi gæti haft rödd þegar kæmi að friðarmálum og í stuðningi við sjálfsákvörðunarrétt þjóða. 

Það ætti jafnframt öllum að vera ljóst að Ísland hefði ekki haft þessi afrifaríku áhrif á framgang þessa máls ef það væri ekki fullvalda og sjálfstætt ríki utan ESB.

 

Hagfræðingur segir loks hug sinn til ESB

Mervyn King, fyrrverandi seðlabankastjóri í Bretlandi segir nú loks hug sinn til Evrópusambandsins þegar fyrir liggur að Bretar eru að yfir gefa það. Hann segir að ESB sé misheppnað, sérstaklega í efnahagslegum skilningi. Þar hlýtur hann sérstaklega að eiga við framkvæmd evrusamstarfsins.

Umrædd ummæli viðhafði King í viðtali við BBC. Viðskiptablaðið birtir frétt um málið.

Skipulögð ofveiði í ESB-ríkjunum

Sjávarútvegsráðherrar ESB-ríkja ákváðu í vikunni að hunsa ráðleggingar sérfræðinga varðandi veiðar á 34 fiskitegundum, sem eru rúmlega fjórðungur þeirra tegunda sem framkvæmdastjórn ESB fjallar um. Talið er að ofveiði eigi sér stað í 64% fiskitegunda í landhelgi ESB-landa. 

Sjá nánar hér.

ESB er skattaskjól

Tvö kjarnaríki ESB, þ.e. Holland og Lúxemborg, eru meðal helstu skattaskjóla í heiminum. Írland og Kýpur eru þar einnig ofarlega á lista. Juncker, núverandi formaður framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, var lengi forsætisráðherra í Lúxemborg. Það segir sitt um stjórnarhætti helsta forystumanns ESB. Skattaskjólið í Lúxemborg hefði ekki getað viðhaldist án vitundar og velvilja hans.

Mbl.is greinir svo frá:

Fjög­ur ríki í Evr­ópu­sam­band­inu eru á meðal fimmtán helstu skatta­skjóla sem fyr­ir­tæki nýta sér sam­kvæmt nýrri skýrslu mann­rétt­inda­sam­tak­anna Oxfam sem beita sér gegn fá­tækt í heim­in­um. Skýrsl­an var birt í dag en rík­in eru Hol­land, Lúx­em­borg, Kýp­ur og Írland.

Fram kem­ur á frétta­vefn­um Eu­obser­ver.com að rík­in stuðli að því að stór­fyr­ir­tæki geti komið sér und­an skatt­greiðslum í mikl­um mæli þrátt fyr­ir til­raun­ir Evr­ópu­sam­bands­ins til þess að koma í veg fyr­ir slíkt. Bermúda er í efsta sæti list­ans. Hol­land er í þriðja sæti, Írland í sjötta sæti, Lúx­em­borg í sjö­unda sæti og Kýp­ur í tí­unda sæti.

1. Bermúda
2. Caym­an-eyj­ar
3. Hol­land
4. Sviss
5. Singa­púr
6. Írland
7. Lúx­emburg
8. Curaçao
9. Hong Kong
10. Kýp­ur
11. Bahama-eyj­ar
12. Jers­ey
13. Barbados
14. Má­ritíus
15. Bresku jóm­frúareyj­ar

Fjögur skattaskjól innan ESB

Bankar á Ítalíu valda áhyggjum fyrir evrusvæðið

Eins og þessi frétt ber með sér valda fleiri bankar en sá elsti í heimi áhyggjum á evrusvæðinu.

Mbl.is segir:

Stærsti banki Ítal­íu, UniCred­it, ætl­ar að fækka störf­um um 14 þúsund og auka eigið fé bank­ans um millj­arða evra en ótt­ast er að yf­ir­vof­andi sé bæði banka- og stjórn­málakreppa í land­inu.

Bank­inn, sem er einn þeirra banka sem kem­ur einna verst út úr álags­próf­um evr­ópskra banka, staðfest­ir í til­kynn­ingu að reynt verði að út­vega 13 millj­arða evra frá fjár­fest­um til þess að koma rekstri bank­ans í betra horf.

UniCred­it  von­ast til þess að hægt verði að koma í veg fyr­ir að bank­inn þurfi að leita á náðir rík­is­ins.

Alls verður störf­um hjá UniCred­it fækkað um 14 þúsund fyr­ir árs­lok 2019 og er það hluti af end­ur­skipu­lagn­ingu rekstr­ar. Talið er að þetta geti sparað 1,1 millj­ón evra í starfs­manna­kostnað. Eins verður reynt að draga úr kostnaði sem nem­ur 600 millj­ón­um evra þannig að ár­leg­ur sparnaður verði 1,7 millj­arðar evra. 

Til­kynn­ing UniCred­it kem­ur á sama tíma og mik­ill skjálfti rík­ir í fjár­mála­lífi Ítal­íu vegna af­sagn­ar Matteo Renzi, for­sæt­is­ráðherra lands­ins í kjöl­far niður­stöðu þjóðar­at­kvæðagreiðslu.

Ekki er staðan betri hjá elsta banka heims, Monte dei Paschi di Siena (BMPS), sem leit­ar nú eft­ir stuðningi einka­geir­ans svo hægt verði að bjarga bank­an­um frá falli.

Óttast bankakreppu á Ítalíu

ESB vill banna áramótagleðina!

DV greinir frá því að nú sé síðasti séns fyrir skotglaða Íslendinga að skjóta upp kraftmiklum flugeldum. ESB hafi bannað þá frá og með næstu áramótum. EF það eru ekki bognir bananar sem reglugerðir ESB fyrirskipa, þá eru það kraflausar ryksugur eða sturtuhausar með dropateljara.

Hvað kemur næst?

Frétt DV er hér.

Vilja aðild að ESB þótt það þjóni ekki hagsmunum Íslands

Píratar og fylgiflokkar þeirra vilja í raun aðild að ESB jafnvel þótt það þjóni ekki hagsmunum Íslands. Krafa um aðildarviðræður er krafa um aðlögun að ESB - eins og allir vita. Þegar samningum er náð á viðræðuríkið að vera búið að uppfylla öll skilyrði ESB. Jón Baldur Lorange bendir á hversu furðuleg þessi aðferðafræði Pírata og fylgiflokka þeirra er. Hann segir í bloggi sínu:

 

Aðferðafræði Pírata og fylgiflokka þeirra við myndun ríkisstjórnar vekur athygli. Flokkarnir vilja ekki hefja formlegar viðræður fyrr en allir fimm flokkarnir hafa komist að niðurstöðu um að þeir vilji starfa saman og hafa komist að niðurstöðu um málamiðlanir í stærstu málunum. Þá fyrst á að hefja formlegar stjórnarmyndunarviðræður.

Í sjálfu sér má skrifa upp á þessa aðferðafræði. En hafandi í huga að þetta er allt sömu stjórnmálaflokkarnir sem hafa talað fyrir því að hefja formlegar viðræður um aðild Íslands að Evrópusambandinu áður en þeir hafa komist að niðurstöðu um hvort það þjóni hagsmunum Íslands að gerast aðili eða ekki, og áður en komist er að niðurstöðu um hvort stærstu hagsmunamál Íslands í þeim viðræðum, svo sem í sjávarútvegsmálum, þá vantar eitthvað upp á samkvæmnina í þessu. Þar er í fínu lagi að sækja um aðild og hefja formlegar viðræður og aðlögun að Evrópusambandinu - en að hefja formlegar stjórnarmyndunarviðræður þessara flokka, það er má alls ekki fyrr en sést til lands í viðræðunum.

Eitthvað finnst mér, jú, vanta upp á samkvæmnina í þessum vinnubrögðum.